Bài 1: Phương án giao khoán “vừa cứng, vừa mềm”

Với phương án giao khoán mới, từ quyền lợi cho đến thành quả lao động của hơn 300 công nhân Công ty Cà phê Đak Đoa bị doanh nghiệp này “bóp nghẹt” và phụ thuộc gần như hoàn toàn vào vườn cây, thời tiết, sâu bệnh… Những bức xúc của công nhân lên đến đỉnh điểm khi Ban giám đốc lẳng lặng xây dựng phương án giao khoán mới, lập tờ trình đề nghị Tổng Công ty Cà phê Việt Nam (Vinacafe) phê duyệt. Hệ luỵ từ cách lập phương án giao khoán mới này khiến hàng trăm công nhân chỉ còn đứng giữa 2 lựa chọn…

“Quên mình” ký hợp đồng giao nhận khoán hay… thất nghiệp?

Dựa vào văn bản số 110/QĐ-HĐTV của Tổng Công ty Cà phê Việt Nam (Vinacafe) về việc hướng dẫn các doanh nghiệp thành viên xây dựng phương án khoán theo tinh thần Nghị định 135/CP của Chính phủ, hơn 6 tháng qua, Ban Giám đốc Công ty Cà phê Đak Đoa không bàn bạc, trao đổi cùng công nhân mà lẳng lặng xây dựng phương án giao khoán trình Tổng Công ty phê duyệt bất chấp phản ứng của hàng trăm công nhân nhận khoán tại 6 đội sản xuất.

Ông Nguyễn Xuân Nho, công nhân đội sản xuất số 4 bức xúc bên những lô cà phê sâu bệnh, năng suất thấp trước phương án giao nhận khoán mới. Ảnh: Thanh Luận

Theo phương án giao- nhận khoán sản xuất cà phê, cao su giai đoạn 2011-2015, Công ty Cà phê Đak Đoa giao khoán 320,73ha cà phê kinh doanh cho hơn 300 công nhân. Vẫn với năng suất giao nhận khoán cố định như phương án giao khoán cũ, được Ban Giám đốc, người lao động trong doanh nghiệp này tạm gọi là “giao khoán cứng” là 11.300kg quả tươi/ha/năm, phương án giao nhận khoán sản xuất cà phê lần này được Ban Giám đốc doanh nghiệp giải thích bằng tên gọi khá mở là phương án giao khoán “vừa cứng, vừa mềm”, được xây dựng trên tinh thần đảm bảo hài hoà lợi ích giữa bên giao khoán- bên nhận khoán, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, góp phần xoá đói giảm nghèo… Nhưng trên thực tế, phương án giao- nhận khoán sản xuất cà phê trong 5 năm từ 2011-2015 của Công ty Cà phê Đak Đoa là một phương án giao khoán theo kiểu bóc lột đến tận gốc công sức lao động, các chính sách hỗ trợ lao động của hàng trăm công nhân, tận thu cho doanh nghiệp.

Trao đổi với chúng tôi, anh Hồ Văn Cơ, công nhân đội sản xuất số 6, Công ty cà phê Đak Đoa cho biết: Khi lập phương án giao khoán, ban giám đốc không hề cho công nhân biết họ đang xây phương án mà chỉ cho chúng tôi biết phương án này khi đã được ông Đoàn Đình Thiêm, Chủ tịch Hội đồng thành viên, Tổng Công ty cà phê Việt Nam (Vinacafe) phê duyệt qua quyết định 405/QĐ-HĐTV ngày 19-7-2011. Vì vậy, khi nghe Đội trưởng đọc phương án giao khoán mới công nhân như té ngửa: chúng tôi không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chấp nhận ký vào hợp đồng giao nhận khoán bị thiệt thòi đủ đường hay… không ký đồng nghĩa với việc chúng tôi sẽ thất nghiệp, đói nghèo v.v…

Phương án giao khoán “vừa cứng, vừa mềm”

Trong phương án giao- nhận khoán sản xuất cà phê trong 5 năm từ 2011-2015 của Công ty cà phê Đak Đoa, người nhận khoán có trách nộp khoán 7.286kg quả tươi/ha/năm. Những tưởng đây là phương án khoán mới đảm bảo hài hoà lợi ích cho doanh nghiệp và người lao động, bên giao khoán và bên nhận khoán cùng đầu tư, sản phẩm phân phối mỗi bên được hưởng theo tỷ lệ tương ứng với tiền vốn và công sức mỗi bên đóng góp nhưng không phải vậy. Người lao động tham gia nhận khoán theo phương án này buộc phải chấp nhận tự trả lương cho mình, tự nộp chế độ về chính sách bảo hiểm, tự dưng mang thêm một khoản nợ lên đến 22 tỷ đồng và quan trọng nhất là chấp nhận đánh đố với những rủi ro bất thường từ thiên nhiên, sâu bệnh…

Anh Nguyễn Xuân Nho, công nhân đội sản xuất số 4 bức xúc: “Trong phương án giao khoán trước đây, chúng tôi nhận khoán 11.300kg quả tươi/ha/năm đã là quá sức đối với những diện tích cà phê chất lượng kém, sâu bệnh, thời tiết không thuận lợi… hàng chục công nhân không đủ nộp khoán sản nên bị trừ lương, nợ nần nối tiếp nhau. Nhưng lúc đó dù nhiều công nhân không may được phân lô cà phê năng suất, chất lượng kém gặp rất nhiều khó khăn, thiếu sản lượng đóng khoán nhưng bù lại họ được trả lương công nhân, thực hiện các chính sách bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp…Nhưng với phương án giao khoán mới theo kiểu “vừa cứng, vừa mềm” này, Ban giám đốc Công ty cà phê Đak Đoa đã đánh đồng mỗi ha người nhận khoán phải nộp là 7.286kg quả tươi cũng như không nhận được lương công nhân, thưởng khi vượt khoán và tự mình đóng bảo hiểm cho mình, tự mang một khoản nợ 22 tỷ từ Công ty cà phê Ia Sao…

Công nhân phản đối phương án giao nhận khoán mới của Công ty cà phê Đak Đoa, Tổng Công ty cà phê Việt Nam. Ảnh: Thanh Luận

Được biết, ngoài việc bị bóp chẹt ngay cả các chính sách bảo hiểm theo Luật Lao động, chịu lãi suất ngân hàng khi ứng lương, đánh đồng các diện tích nhận khoán bất chấp rủi ro, hàng trăm công nhân Công ty cà phê Đak Đoa còn chịu một khoản nợ trên trời do Công ty cà phê Ia Sao chuyển sang với số tiền lên đến 22 tỷ đồng! Điều kỳ lạ là trong phương án giao khoán mới này, Ban giám đốc Công ty cà phê Đak Đoa, Tổng Công ty cà phê Việt Nam còn đưa 30% lãi khoản nợ này vào tổng hợp chi phí sản xuất cho 1 ha cà phê kinh doanh mà công nhân nhận khoán. Như vậy, mỗi công nhân nhận khoán theo phương án “bỗng dưng mang nợ” và phải có trách nhiệm đóng hơn 4 triệu đồng/năm tiền lãi suất khó hiểu này khi nhận khoán.