Cá chốt sông Ba có nguy cơ bị tận diệt

Vị cay thơm của muối, cộng với thịt cá chốt nướng béo ngậy bên cạnh ly rượu nồng khiến nhiều thực khách cho rằng mình đang được thưởng thức món ăn “tiến vua” khi xưa. Thế nhưng loài cá này đang có nguy cơ bị tận diệt trước lối khai thác vô tội vạ của con người…

Đặc sản vùng sơn cước

Cá chốt thuộc họ cá da trơn, thịt có màu vàng óng hoặc trắng, chỉ sống ở những khe đá tại khu vực nước chảy xiết, mực nước sâu từ 7 đến 7,5 m quanh lưu vực sông Ba và sông Ayun thuộc vùng đất phía Nam tỉnh Gia Lai. Do đặc tính thích bơi ngược dòng nên thịt nó vừa chắc, vừa dai lại thơm. Đặc biệt là phần da rất dai, vị béo ngậy.

Đánh bắt cá trên sông Ba. Ảnh: Duy Danh

Nhiều người cho rằng đây là loài cá chình ở các sông, suối dọc miền Trung nhưng cũng có người lại bảo đó là cá tra, cá ba sa của vùng Tây Nguyên vì loài cá này có hình dáng khá giống những loài cá trên. Đầu cũng bè, bẹt; cũng có râu loe hoe; da cũng trơn và đặc biệt là phần bụng cũng có mỡ vàng ươm. Chỉ có điều cá chốt nhỏ hơn, con lớn nhất cũng chỉ nặng tối đa một cân. Thưởng thức món cá chốt ngon nhất là vào khoảng tháng 8, tháng 9 âm lịch. Ăn kèm với cá chốt nướng là các loại rau sống, rau gia vị, bánh tráng và đặc biệt phải có muối é hoặc muối kiến. Vị cay thơm của muối, cộng với thịt cá nướng béo ngậy làm thực khách không thể quên.

Anh Nguyễn Văn Dũng-một khách du lịch Nghệ An cho biết, tôi nghe người bạn Gia Lai giới thiệu về món cá chốt đặc sản mà không ở đâu ngoài nơi này có. Nhân chuyến công tác tại Gia Lai, tôi tìm đến khu vực đèo Tô Na để thưởng thức xem có như lời đồn. Quả thật cá vừa ngon mà giá cả cũng vừa phải.

Xuôi theo quốc lộ 25, những người sành ăn không ai là không biết đến quán nhậu cá chốt tại chân đèo Tô Na do ông Lê Đình Trọng làm chủ. Tại quán này, trừ những ngày mưa to, chiều về rất nhiều lữ khách nán lại để lai rai món cá chốt nướng, vừa ngắm phong cảnh hùng vỹ nơi chân đèo.

Bị khai thác vô tội vạ

Ông Trọng cho biết: Khoảng hơn 5 năm trước, trung bình mỗi ngày quán ông tiêu thụ đến vài chục kg cá chốt. Lúc đó, quán bán ra cho khách chưa đến 100 ngàn đồng/kg. Bây giờ giá đã lên đến 160 ngàn đồng/kg nhưng lại không có đủ để đáp ứng nhu cầu vì cá ngày một hiếm. Hiện tại, có tìm đỏ mắt cũng không thể tìm được con nào có trọng lượng đến 1 kg.

Cá chốt lên mâm. Ảnh: N.L

Tìm khắp chợ Ayun Pa cũng không còn thấy tiểu thương bán loại cá này bởi vì hầu hết đều được nhập vào các nhà hàng, quán nhậu. Để bắt được cá chốt, trước đây người ta chỉ thả câu, thả lưới, còn bây giờ thì dùng cả bình điện lạnh, xung điện gây ra sự hủy diệt đối với môi trường. Ngay cả mùa sinh sản của cá chốt (khoảng tháng 11 đến 12 âm lịch) người ta cũng không bỏ qua. Số lượng cá chốt vì thế mà ngày càng ít đi.

Việc dùng điện để đánh bắt cá chốt đang làm cho số lượng loài cá này giảm đi nhanh chóng, bên cạnh đó những năm trở lại đây, nhiều công trình chặn dòng để làm thủy điện lớn, nhỏ quanh lưu vực các sông Ayun, sông Ba cũng làm cho loài cá này biến mất dần vì bị thay đổi môi trường sống tự nhiên.