Đặc sản làng Mèo

Để bù đắp cho sự khó khăn của người dân đang sinh sống tại vùng đất Đak Pling (xã cách trung tâm huyện Kông Chro, Gia Lai gần 40 km) ngoài phong cảnh hữu tình thì thiên nhiên còn ban tặng cho nơi đây không ít những sản vật “lạ” mà ít nơi nào trong tỉnh có được.

Trung tâm xã Đak Pling quanh năm mây phủ. Ảnh: Nguyễn Huy

Trên chiếc xe “cào cào” (loại xe Win đặc chủng được nhiều người thường gọi) chúng tôi tìm cách vật lộn với con đường trơn trượt và “bò” qua hơn 20 ngầm suối đầy đá nhọn. Nhiều nơi lòng suối sâu nước chảy xiết buộc tất cả mọi người muốn qua lại đều phải cần đến sự trợ giúp của các thanh niên nhiệt tình giúp đỡ gần đó với giá mỗi lượt 50 ngàn đồng.

Rồi tất cả những mệt nhọc cũng tan biến khi trước mắt chúng tôi là một phong cảnh nên thơ với những ngọn núi nhấp nhô được bao phủ bởi những tầng mây trắng xóa trông như Sa Pa. Gần đó là trung tâm hành chính xã nối theo là mái nhà rông cùng hàng chục nhà sàn nhấp nhô đang “nhả khói” chuẩn bị cho buổi cơm cuối ngày.

Cây Doak loại cây chỉ có tại xã Đak Pling. Ảnh: Nguyễn Huy

Có mặt tại trụ sở xã, sau nhiều năm gặp lại, chưa kịp chào hỏi, anh Đinh Văn Cờ-cán bộ phụ trách công tác Mặt trận xã liền hỏi: Các anh đi khi nào mà giờ có mặt ở đây? 4 giờ trước-chúng tôi đáp. Anh lại hỏi: Các anh đi có hỏi ai không? suối nước lớn cuốn trôi cả người và xe hôm trước mà anh đi được thì… Anh lắc đầu và cuộc chuyện trò giữa những người bạn lâu năm diễn ra thâu đêm bên trong mái nhà sàn được làm theo kiểu truyền thống của đôi vợ chồng trẻ vừa mới dựng với những “đặc sản” mà thiên nhiên ban tặng cho người dân nơi đây.

Anh khoe, đến đây nếu chưa một lần thử món dế cơm và nước Doak (nhiều người nơi đây còn gọi là rượu Doak, bia Đak Pling) thì coi như chưa đến. Dứt lời, anh từ từ cho chúng tôi thưởng thức món dế, anh nói: Ở đây không phải là dế thường gầy nhom như những chỗ khác mà là loại dế cơm do phải thích nghi với thời tiết quanh năm lạnh buốt nơi đây nên con nào cũng to, béo, sau khi được nướng qua bằng sức nóng của những cọng rơm vàng sẽ cho mùi thơm rất đặc biệt.

Đặt bên cạnh đĩa dế vàng ươm là thức uống có vị “lạ” mà anh nói đó là loại nước Doak-được lấy từ cây cùng tên. Cảm giác ban đầu khi uống loại nước này có màu hơi đục, vị chua chua, ngọt ngọt sau một lúc vừa uống và nhâm nhi đĩa dế cơm chúng tôi mới cảm nhận được hương vị cũng như tác dụng quý của loại cây chỉ mọc ở chốn này.

Chiết mật từ cây Doak làm ra rượu. Ảnh: Nguyễn Huy

Anh Nhe-một người dân sinh sống tại làng Mèo Lớn ngồi cạnh, anh nói: Thay vì uống các loại rượu khác thường gây nhức đầu thì với loại nước Doak ai cũng dùng được, nếu dùng ít thì làm cho cơ thể ấm còn nhiều cũng không ảnh hưởng gì đến công việc của ngày hôm sau.

Qua tìm hiểu và quan sát loại cây Doak, cây rất giống cây dừa, thân cho ra nhiều buồng và quả trông như quả cau, khi già trái to bằng một quả trứng gà, cây thích nghi với môi trường có khí hậu lạnh vùng này. Khi cây trỗ từ 2 đến 3 buồng thì bắt đầu lấy nước, mỗi lần lấy được 3-5 lít, thời gian lấy nước chỉ vào buổi sáng nếu quá trưa cây sẽ cho nước chua và không thể để quá 10 giờ thay vì một ngày.

Khi lấy phải đặt bên trong chiếc ghè một trái bắp hương (bắp nếp địa phương vỏ đỏ hạt vàng) nướng chín, đen (nếu không có bắp dùng một ít lá cây Doak già vò cuộn lại), một ít vỏ cây t’nghênh (có vỏ và lõi màu trắng). Nước Doak thường được người dân trong vùng khai thác trong những mùa bắt đầu làm rẫy hay khi thu hoạch mùa vụ để mời những người đã giúp mình. Do không thể để quá một ngày nên tiếng lạ đồn xa và ai một lần đến cũng muốn nếm thử thức uống đặc biệt này cùng với vị chua từ món dế cơm nướng.