Độc đáo lễ cúng bến nước
Lễ cúng bến nước của người Bahnar ở làng Kgiang (xã Kông Lơng Khơng, huyện Kbang) vừa được phục dựng sau nhiều năm vắng bóng. Lễ cúng diễn ra tại cánh đồng làng Kgiang, nơi quanh năm có nguồn nước dồi dào.
Trong quan niệm của người Bahnar, bến nước là nơi cung cấp nước, đó có thể là bến sông, suối, cánh đồng hay ở nơi có mạch nước tự nhiên, trong lành.
Bà con làm lễ cúng để tạ ơn thần nước đã ban cho nguồn nước mát lành. Nhờ có nước, dân làng mới có sức khỏe, cây trồng, vật nuôi mới sinh tồn, phát triển.
Già làng Đinh Chép (làng Kgiang) cho biết: Làng chuẩn bị 1 con heo, 1 con gà trống, 2 ghè rượu. Thành kính chuẩn bị lễ vật, già làng tin rằng khi kêu mưa, Yàng sẽ cho mưa; khi cần có nước để làm rẫy, trồng mía, trồng mì thì nguồn nước dồi dào.
“Có nước là có tất cả, có cốm, có gạo mới, có mía, nuôi con trâu, con bò khỏe mạnh. Vì vậy, những người già trong làng cố gắng giữ gìn nghi lễ này”-già làng Đinh Chép chia sẻ.
Lễ cúng bến nước do hội đồng già làng chủ trì gồm 2 nghi thức cúng ma và cúng Yàng. Trong nghi thức cúng ma, già làng gọi mời ông bà, tổ tiên hãy về cùng ăn, cùng uống rượu và phù hộ cho dân làng mạnh khỏe.
Trong nghi thức cúng Yàng, già làng tiếp tục gọi mời các Yàng núi, Yàng nước, các vị thần linh hãy về chung vui với dân làng. Già làng thỉnh cầu các vị thần ban cho dân làng nguồn nước dồi dào; cầu cho mưa thuận, gió hòa; phù hộ cho bà con mạnh khỏe, bình an, mùa màng bội thu, không có bệnh dịch xảy ra...
Kết thúc nghi lễ, các già làng lấy tiết heo, tiết gà, rượu rải xuống đất ở khu vực nguồn nước với ý nghĩa cho nước tươi mát, dồi dào quanh năm.
Phục dựng nghĩa là khôi phục và thực hiện giống như thật, đúng nguyên bản, làm sống dậy cái đã từng có. Với ý nghĩa đó, việc phục dựng lễ cúng bến nước giúp người Banhar, nhất là thế hệ trẻ hiểu sâu hơn về văn hóa dân tộc của mình.
Chị Đinh Thị Hăn cho hay: “Lần đầu tiên mình được tham gia lễ cúng bến nước. Lễ cúng độc đáo và linh thiêng. Sau khi được phục dựng, thế hệ trẻ có trách nhiệm duy trì, gìn giữ nét đẹp văn hóa của dân tộc mình”.
Khuyến khích cộng đồng bảo vệ di sản
Bằng nhiều nguồn lực hỗ trợ, các làng đồng bào Bahnar ở huyện Kbang đã phối hợp phục dựng nhiều lễ hội đặc sắc như: cúng bến nước, mừng lúa mới, mừng nhà rông mới, tỉa lúa đầu năm, thổi tai...
Những nghi lễ được phục dựng đều rất đặc trưng trong đời sống của cộng đồng người Bahnar, phản ánh đậm nét vốn quý tinh thần vô cùng phong phú của cư dân Đông Trường Sơn.
Ông Nguyễn Ngọc Long-Giám đốc Nhà hát Ca múa nhạc tổng hợp Đam San, đơn vị hỗ trợ dân làng Kgiang phục dựng lễ cúng bến nước-cho biết: “Nhà hát đồng hành, hỗ trợ bà con phục dựng các nghi lễ, khôi phục những giá trị văn hóa đã bị mai một. Về cách làm, chúng tôi để bà con tự thực hiện. Đó là cách tốt nhất để người dân nhận thức đầy đủ vốn quý cần gìn giữ.
Giữ được giá trị văn hóa sẽ làm phong phú thêm đời sống tinh thần, đồng thời là tài nguyên để phát triển du lịch, nhất là du lịch cộng đồng, du lịch văn hóa”.
Theo ông Đinh Đình Chi-Trưởng phòng Văn hóa-Thông tin huyện Kbang: Việc phục dựng các nghi lễ sẽ tiếp thêm động lực để người dân bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.
Lễ hội bắt nguồn từ đời sống. Vì vậy, việc phục dựng các nghi lễ phải gắn với không gian văn hóa, tức là gắn liền với quá trình lao động sản xuất và sinh hoạt của bà con.
“Kbang là vùng đất giàu trầm tích văn hóa nhưng vẫn chưa khai thác được nhiều. Do đó, mục tiêu trong nhiệm kỳ tới là tập trung phát triển du lịch cộng đồng, lấy bảo tồn văn hóa dân tộc gắn với tài nguyên khác để phát triển du lịch, tạo việc làm và tăng thu nhập cho người dân. Công tác phục dựng lễ hội, khôi phục giá trị văn hóa là để thực hiện mục tiêu này”-Trưởng phòng Văn hóa-Thông tin huyện Kbang nhấn mạnh.