Giai đoạn khởi phát nên thường xuyên dùng các loại thực phẩm có tác dụng phát tán phong nhiệt, làm ra mồ hôi, giải độc như kinh giới, bạc hà, húng chanh, húng quế, lá xương sông, hành tươi, khế, lê, cần tây, chanh...
Triệu chứng chung của viêm phổi thường gặp là khó thở, thở nhanh, hơi thở ngắn, đau ngực, ho dai dẳng, ho khan hoặc có đàm (đặc hoặc loãng, có khi dính máu), người mệt mỏi, nghe phổi có tiếng ran. Trường hợp viêm phổi do nhiễm khuẩn thường có sốt, nhức đầu, đau cơ, giống như bị mắc bệnh cúm.
Trong điều trị viêm phổi, cần lưu ý đến chế độ ăn uống. Nên ăn thức ăn loãng, uống nhiều nước sẽ giúp làm loãng đờm, dịu họng, giảm ho. Ăn uống đầy đủ, cân đối các chất dinh dưỡng để tăng cường miễn dịch, chống lại tác nhân gây bệnh. Không tự ý uống thuốc giảm ho, vì ho chính là phản xạ có lợi để tống đờm dãi ra ngoài, giúp thông được đường thở. Chỉ dùng thuốc giảm ho khi có chỉ định của thầy thuốc.
Trong sinh hoạt, cần lưu ý tránh những tác nhân gây bệnh. Nhà cửa luôn giữ vệ sinh, sạch sẽ, không để khí độc, khói bụi xâm nhập vào nhà. Khi nằm quạt (nhất là với trẻ em), chỉ nên bật số nhỏ, thổi nhẹ, không thổi trực tiếp vào người, cửa sổ nên mở thoáng mát.
Nếu sử dụng máy lạnh thì nên điều chỉnh khoảng cách nhiệt độ ở ngoài trời và trong nhà chênh nhau 8-10 độ C để cơ thể có thể thích ứng được. Cho trẻ uống nhiều nước để tránh mất nước, ăn uống đầy đủ tăng miễn dịch chống lại tác nhân gây bệnh.
Bệnh viêm phổi có 3 giai đoạn:
1. Giai đoạn khởi phát: từ 1 đến 2 ngày
Triệu chứng thường gặp: sốt, sợ lạnh, ra ít mồ hôi hoặc không ra mồ hôi, nhức đầu, ho, đàm ít, miệng khô khát, hơi thở ngắn, gấp, ngực đau, rêu lưỡi trắng mỏng, lưỡi đỏ.
Trong giai đoạn này, nên thường xuyên dùng các loại thực phẩm có tác dụng phát tán phong nhiệt, làm ra mồ hôi, giải độc như kinh giới, bạc hà, húng chanh, húng quế, lá xương sông, hành tươi, khế, lê, cần tây, chanh…
Một số món ăn nên dùng:
Cháo bạc hà
Bạc hà khô 15 g (tươi 30 g), gạo 100 g, đường phèn vừa đủ.
Trước tiên nấu bạc hà để lấy nước, bỏ bã (nấu khoảng 2 phút, không nấu lâu). Gạo vo sạch, nấu với lượng nước vừa đủ thành cháo, chờ khi cháo chín, nêm đường phèn và nước thuốc bạc hà, nấu lại cho sôi gấp là được.
Dùng ăn khi còn ấm, chia mỗi ngày ăn 2 lần.
Cháo sung
Sung chín tươi 50-100 g, gạo tẻ 50-100 g.
Sung rửa sạch, gọt bỏ vỏ. Gạo vo sạch, để ráo. Hai thứ đem nấu với lượng nước thích hợp thành cháo. Chia ăn hai lần trong ngày. Có thể cho thêm ít nho khô hoặc đường phèn cho dễ ăn.
Cháo gạo lứt, rau chân vịt (bó xôi), rau cần
Gạo lứt 80 g, rau chân vịt 250 g, rau cần tây 250 g. Rau chân vịt, rau cần rửa sạch, cắt khúc, gạo vo sạch. Nấu gạo thành cháo, bỏ hai thứ rau trên vào nấu sôi thêm 10 phút là được.
Canh thịt heo, cần tây, nấm hương
Thịt heo nạc 100 g, cần tây 100 g, nấm hương 30 g, gừng 5 g, tỏi 10 g, hành 10 g, dầu mè lượng thích hợp, muối một ít.
Thịt heo rửa sạch, cắt miếng; cần tây rửa sạch, cắt khúc; nấm hương lựa sơ, bỏ cuống, cắt làm 2, rửa sạch; gừng cắt lát, hành cắt đoạn, tỏi bỏ vỏ, cắt lát. Để nồi nóng đổ dầu vào, chờ dầu nóng bỏ gừng, hành vào khử cho thơm, bỏ thịt heo vào xào sơ. Sau đó cho tất cả vào nấu thành canh với lửa nhỏ chừng 35 phút là được. Mỗi ngày ăn 1 lần.
Cháo tôm, vỏ quýt
Tôm 100 g, gạo tẻ 100 g, vỏ quýt tươi 12 g. Gia vị gồm muối, tiêu bột, hành hoa.
Gạo vo sạch, để ráo nước; vỏ quýt xắt sợi nhỏ. Cho 1 lít nước vào nồi nấu sôi; cho vỏ quýt vào nấu sơ rồi cho gạo, tôm vào, nấu nhỏ lửa khoảng 30 phút. Nêm muối vào, rắc lên một ít tiêu bột, hành hoa là có thể dùng được.
2. Giai đoạn toàn phát
Thường có các triệu chứng: sốt cao, không ra mồ hôi, ho ra đờm vàng, hoặc có dính máu, miệng khô khát, khó thở, cánh mũi phập phồng, đau ngực nhiều hơn, rêu lưỡi vàng khô, chất lưỡi hồng.
Trong giai đoạn này, thường xuyên dùng các loại thực phẩm có vị ngọt, tính mát, tác dụng thanh nhiệt, nhuận phế, trừ đàm, giải độc, làm ra mồ hôi, như: diếp cá, bí đao, rễ tranh, rễ mía lau, kim ngân hoa, bách hợp, ngân nhĩ, lê, mạch môn (củ lan tiên)…
Một số món ăn nên dùng
Nấm mộc nhĩ trắng (ngân nhĩ) xào tỏi
Nấm mộc nhĩ trắng 40 g, tỏi 15 g, gừng 5 g, dầu mè lượng thích hợp.
Nấm ngâm nước, bỏ rễ, xé thành sợi; tỏi bỏ vỏ, cắt lát, gừng cắt lát, hành cắt khúc. Để nồi nóng đổ dầu vào, chờ dầu nóng bỏ tỏi, gừng, hành vào khử cho thơm, cho nấm vào xào chín là được. Khi dùng rắc ít tiêu xay. Mỗi ngày ăn 1 lần.
Cháo ngân nhĩ
Gạo tẻ 100 g, nấm ngân nhĩ 3 cái, táo đỏ 12 trái, đường phèn 50 g.
Gạo vo sạch để ráo nước. Ngân nhĩ ngâm nước cho mềm, cắt bỏ cuống, cắt vụn. Cho 1 lít nước vào nồi nấu sôi; cho gạo, ngân nhĩ, táo đỏ vào, dùng lửa nhỏ nấu trong vòng 30 phút, cho đường phèn vào nấu tan là được.
Cháo gạo lứt, nấm ngân nhĩ
Gạo lứt 80 g, nấm ngân nhĩ 10 g.
Nấm ngâm nước, bỏ rễ, xé thành sợi, gạo vo sạch. Bỏ tất cả vào nồi, với một lượng nước thích hợp, nấu thành cháo chín nhừ là được. Mỗi ngày ăn 1 lần, dùng vào bữa sáng.
Cháo lê, ngân nhĩ
Nấm ngân nhĩ 25 g, lê 1 trái, gạo tẻ 100 g, đường phèn 20 g.
Nấm ngâm nước, bỏ rễ, xé thành sợi. Cho ngân nhĩ nấu với nước sạch đến khi gần nhừ, cho gạo vào nấu tiếp đến khi thành cháo, cho đường phèn vừa ăn, khuấy đều.
Chia ăn 2 lần trong ngày.
Canh ngân nhĩ, trứng chim cút
Nấm ngân nhĩ 50 g, trứng chim cút 20 quả, đường phèn 250 g.
Nấm ngâm nước, bỏ rễ, xé thành sợi. Nấu ngân nhĩ cho chín nhuyễn, cho đường phèn vào, đảo đều và loại bỏ váng bã, cho trứng chim câu đã được bỏ vỏ, khuấy đều và đun cho sôi đều là được. Dùng cho các trường hợp ho khan, táo bón.
Canh lê, đường phèn
Lê 2 trái rửa sạch, bỏ hạt, giã nhỏ, cho 50 g đường phèn vào trong, đem hấp cách thủy đến khi tan đường là được. Dùng ăn 2-3 lần trong ngày. Tác dụng thanh nhiệt, trừ đàm, giảm ho.
Hoặc lấy 1,5 kg lê, rửa sạch, bỏ hạt, ninh thành cao, cho mật ong với lượng vừa phải vào trộn đều. Mỗi lần lấy ra 2 - 3 muỗng cà phê hòa nước sôi để uống. Tác dụng nhuận phế, sinh tân dịch, tan đàm.
Cháo tôm sú, rau hẹ (hoặc hoa hẹ)
Tôm sú 100 g, rau hẹ 50 g, hành tím 5 củ, hạt tiêu sọ 10 g, gạo tẻ 50 g, gia vị các loại.
Tôm làm sạch, ướp gia vị. Rau hẹ và hành rửa sạch, xắt nhỏ. Nấu gạo tẻ thành cháo. Khi cháo chín, cho tôm vào, đảo đều rồi cho hẹ, hành vào, quậy đều và nêm gia vị vừa ăn. Dùng ăn nóng vào lúc đói bụng.
Canh hẹ nấu với thịt hoặc với đậu hủ non ăn rất mát có thể chữa được các chứng rôm sảy, mụn nhọt, nóng bứt rứt trong người, cảm cúm, ho hen, sốt, cơ thể nhiễm độc, chảy máu cam do huyết nhiệt.
3. Giai đoạn nhiễm độc
Thường có các triệu chứng: sốt cao, vào buổi tối bệnh càng nặng thêm, miệng khô khát nhiều, người vật vã, hơi thở nhanh, gấp, đàm khò khè, ho đờm ra máu, tay chân co giật, có khi mê sảng, môi khô, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng khô.
Trong giai đoạn này, ngoài việc dùng thuốc để chữa trị, nên cho người bệnh ăn những món ăn loãng, uống nhiều nước, dùng các thực phẩm có vị ngọt, tính mát, tác dụng lương huyết (làm mát máu), dưỡng âm, thanh nhiệt, nhuận phế, trừ đàm, giải độc, như: diếp ca, bí đao, rễ tranh, rễ mía lau, kim ngân hoa, bách hợp, ngân nhĩ, lê, củ sen, mạch môn (củ lan tiên), thiên môn (củ tóc tiên), sinh địa, sứa biển,
Một số món ăn nên dùng
Cháo lê
Cách làm: Gạo tẻ 80 g vo sạch, để ráo nước; lê 1 trái rửa sạch, bỏ hạt, bỏ cuống, xắt hạt lựu.
Cho 1 lít nước vào nồi nấu sôi; cho gạo trắng, lê vào, tiếp tục nấu sôi trở lại, khuấy đều, vặn nhỏ lửa nấu 30 phút là được. Có thể thêm ít đường phèn để ăn. Chia 2 lần ăn vào lúc đói bụng.
Canh sứa, củ năng
Sứa 30-50 g, củ năng (hoặc cà rốt) 30-50 g, gia vị các loại.
Sứa rửa sạch, cắt đôi. Củ năng gọt vỏ, rửa sạch, cắt làm 4. Cho vào nồi đất hoặc nồi thủy tinh, nấu thành canh. Nêm gia vị vừa ăn, để ăn vào lúc đói bụng.
Món này rất tốt cho người bị viêm phổi, giãn phế quản, ho nhiều đờm.
Canh bí đao nấu tôm
Bí đao (hoặc bí xanh) 400 g, tôm đất 200 g, hành tím, hành lá, rau ngò, gia vị: nước mắm, tiêu, dầu ăn, bột ngọt hoặc bột nêm.
Bí đao gọt vỏ, bỏ ruột, cắt miếng dày chừng 3-4 cm. Tôm bóc vỏ, bỏ đầu (con lớn có thể cắt đôi). Hành lá, rau ngò rửa sạch, cắt nhỏ. Hành tím giã dập, băm nhỏ. Ướp tôm với hành tím, ít tiêu, bột ngọt, và nước mắm.
Bắc chảo lên bếp, chảo nóng thì cho dầu ăn vào, dầu nóng thì cho hành tím vào phi thơm, cho tôm đã ướp vào xào qua. Nêm một ít nước lạnh rồi đổ tôm vào một tô để riêng. Đổ nước vào nồi, nêm chút gia vị. Đợi nước sôi, thả bí đao vào. Chờ bí sôi lại lần nữa rồi đổ phần tôm đã xào vào canh. Nêm lại vừa ăn, bắc nồi xuống, múc ra tô, rắc hành ngò xắt nhỏ lên trên.
Canh bí đao, nấm hương
Bí đao (hoặc bí xanh) 300 g, nấm hương 10 g, gừng tươi, hành lá, dầu ăn, muối, bột ngọt, đường, bột đao, nước dùng (rau, củ, quả).
Bí đao gọt bỏ vỏ, bỏ ruột, cắt miếng dày chừng 3-4 cm. Nấm hương ngâm nước cho mềm, bỏ cuống, cắt 4; gừng rửa sạch, xắt sợi; hành lá rửa sạch, cắt khúc ngắn.
Cho chảo dầu lên bếp, khi dầu sôi cho thêm gừng tươi, nấm hương vào xào thơm. Cho nước dùng vào nấu sôi, nêm muối, đường rồi cho bí xanh vào. Đun sôi lửa nhỏ đến khi bí chín nhừ, nêm bột ngọt, múc ra tô, rắc hành lên trên.
Dùng ăn nóng vào lúc đói bụng.
Bí đao hầm hạt sen, nấm hương, táo tàu
Bí đao 300 g, hạt sen 80 g, nấm hương 10 cái, táo tàu 10 trái, gừng tươi 10 g, muối, bột nêm, dầu mè, mỗi thứ 1 muỗng cà phê, nước dùng (rau, củ, quả) khoảng 1 lít.
Bí đao gọt vỏ, bỏ ruột, rửa sạch, cắt miếng dày chừng 3-4 cm. Hạt sen ngâm nước nóng cho mềm. Bắc nồi lên bếp, cho ít dầu vào đun nóng, cho gừng vào phi vàng thơm rối cho tiếp nấm hương, hạt sen, nước dùng vào, nấu khoảng 30 phút. Nêm muối, bột nêm, sau cùng cho bí đao và táo tàu vào. Nấu sôi thêm khoảng 10 phút cho bí đao chín mềm là được. Dùng ăn nóng vào lúc đói bụng.
Canh rong biển, thịt heo
Rong biển 50 g, thịt heo nạc 100 g, giò sống 100 g, cà rốt 1 củ nhỏ, táo tàu 10 trái, nấm hương 50 g, hành củ, muối, tiêu, bột ngọt, dầu mè
Nấm đông cô ngâm nước, rửa sạh, cắt bỏ cuống, cắt 4; táo tàu ngâm nước, rửa sạch, bỏ hột. Cà rốt, gọt vỏ, rửa sạch, cắt lát mỏng, tỉa hoa. Rong biển ngâm nước, rửa sạch, cắt nhỏ, để ráo.
Thịt heo bằm nhuyễn, trộn chung giò sống, rong biển, tiêu, muối, bột ngọt, dầu mè, củ hành băm. Vo hỗn hợp thành từng viên. Bắc nồi nóng, phi hành thơm rồi xào sơ cà rốt, sau đó chế nước dùng vào, nấu sôi thì bỏ nấm và táo tàu. Ðợi nước sôi thì cho từng viên hỗn hợp vào nồi. Nấu chín lại là được. Múc ra tô, rắc hành, ngò, tiêu, dùng ăn nóng.
Mai Thương (theo Vnexpress)