Trên 50 hộ với khoảng gần 200 nhân khẩu di dân tự do “đổ bộ” vào xã Ia Dreh, Ia Rmok dựng chòi, phá hàng chục ha rừng làm nương rẫy suốt nhiều tháng vừa mới “được” chính quyền huyện Krông Pa, Gia Lai …phát hiện. Nhiều ý kiến đề xuất đã được huyện và đoàn kiểm tra liên ngành của tỉnh đưa ra song để giải quyết được thấu đáo vấn đề này xem ra không phải dễ dàng.
Cuối tháng 3-2010, từ việc kiểm tra hoạt động trồng rừng của Công ty TNHH Tân Tiến (đơn vị được UBND tỉnh giao trên 1.700 ha đất để trồng rừng), huyện Krông Pa mới “tá hỏa” phát hiện hàng chục hộ dân di cư tự do từ các tỉnh Đak Lak, Tuyên Quang, Sơn La, Yên Bái …đang dựng chòi, phát rừng làm rẫy tại các xã Ia Dreh, Ia Rmok. Kiểm tra sau đó cho thấy, tình trạng này vẫn tiếp tục có dấu hiệu gia tăng theo chiều hướng hết sức lo ngại.
Rừng thưa dễ …lọt
Theo báo cáo số 220/BC-UBND của UBND huyện Krông Pa do Chủ tịch Trần Văn Mạnh gửi UBND tỉnh ngày 6-4-2010: Ngày 22-3, UBND huyện Krông Pa đã thành lập đoàn kiểm tra liên ngành kiểm tra việc phát rừng làm rẫy. Đoàn phát hiện khoảng 200 người dân H’Mông, Ê Đê, Jrai di cư tự do phát rừng làm rẫy tại các tiểu khu 1438, 1420, 1422 thuộc địa phận 2 xã Ia Dreh và Ia Rmok, khu vực giáp ranh với tỉnh Đak Lak.
Ngay sau đó, từ ngày 7 đến ngày 12-4, UBND huyện Krông Pa đã thành lập một đoàn kiểm tra liên ngành do ông Tô Văn Chánh –Phó Chủ tịch làm trưởng đoàn trực tiếp đến từng điểm có dân di cư tự do, phát rừng làm rẫy. Qua kiểm tra, đoàn phát hiện có 5 điểm dân di cư tự do từ các tỉnh Sơn La, Yên Bái, Đak Lak, Tuyên Quang tự ý vào khu vực rừng các xã Ia Dreh, Ia Rmok, Krông Năng phát rừng làm rẫy. Cụ thể: tại khoảng 5, lô 4, tiểu khu 1433 thuộc địa phận xã Ia Dreh (khu vực nằm trong vị trí UBND tỉnh đã quy hoạch đất trồng cao su theo Quyết định số 871/QĐ-UBND ngày 28-12-2009) có 17 hộ, 58 nhân khẩu người H’Mông từ các huyện Mai Sơn, Bắc Yên, Sốp Cộp, Yên Châu, Sông Mã tỉnh Sơn La đang dựng lều bạt ở. Tại đây, từ tháng 1-2010, những hộ này đã phát 3,8 ha rừng. Tại khoảnh 3, lô 4, tiểu khu 1430, địa phận xã Ia Dreh có 8 hộ, 31 nhân khẩu người H’Mông từ các thôn Lung Tang, Suối Tiếng, Suối Hó, xã Hồng Ngài, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La vào ở từ cuối tháng 3-2010. Các hộ này mới chỉ dựng lều, lán để ở chưa phát rừng. Tại khoảnh 3, lô 5, tiểu khu 1419, địa phận xã Ia Rmok có 7 hộ, 43 nhân khẩu người H’Mông (1 hộ ở Đak Lak, 6 hộ ở Văn Chấn, Yên Bái) đã phát 3 ha rừng. Tổng cộng tại 3 điểm trên có 32 hộ, 132 nhân khẩu người H’Mông đang cư trú. Trong số này có 3 người gồm: Vàng Páo Giàng, Mùa A Do và Mùa A Chống là đảng viên.
| Đoàn kiểm tra liên ngành tỉnh đi kiểm tra tại rừng Ia Dréh. Ảnh: Tiến Dũng |
Tại khoảnh 5, lô 5, tiểu khu 1419, địa phận xã Ia Rmok, 8 hộ, 10 nhân khẩu người Ê Đê từ huyện Krông Năng, E Ka, thị xã Buôn Hồ (Đak Lak) di cư sang từ tháng 2-2010. Kiểm tra nơi ở của số hộ này, phát hiện thấy 1 cưa mâm, 1 xe công nông, 1 máy cày tay, 2 máy cắt cỏ và một số vỏ đạn súng kíp. Những người này đã phát khoảng 5 ha rừng và đang ươm cà phê, gieo mạ để trồng. Cách đó không xa, tại khoảnh 3, lô 22, tiểu khu 1419, địa phận xã Ia Rmok, 8 hộ, 8 nhân khẩu người Ê Đê từ thị xã Buôn Hồ (Đak Lak) cũng đã phát 3-3,5 ha rừng.
Ngoài 5 điểm trên, đoàn kiểm tra còn phát hiện tại khoảnh 8, lô 9 và khoảnh 6, lô 6, tiểu khu 1438, địa phận xã Krông Năng đang có 6 hộ, 19 nhân khẩu gồm người Tày, Nùng và Kinh đang sản xuất trên diện tích 22,8 ha. Qua tìm hiểu, các hộ này quê tại các tỉnh Tuyên Quang, Lạng Sơn đến đăng ký hộ khẩu tại xã Ia Ly (Sông Hinh, Phú Yên) rồi vào khu vực trên phát rừng làm rẫy từ năm 2004-2006 và 2010. Điều khá hài hước là dù số đất rừng trên thuộc địa phận xã Krông Năng (Krông Pa) nhưng 3 hộ trong số trên lại có diện tích trồng cao su từ năm 2006 và được huyện Sông Hinh (Phú Yên) cho vay vốn tín dụng trồng cao su theo Dự án đa dạng hóa nông nghiệp; 1 hộ báo cáo có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do huyện Sông Hinh cấp ngày 29-9-2006, diện tích 6,86 ha.
Cũng trong đợt kiểm tra trên, đoàn kiểm tra huyện Krông Pa đã phát hiện 13 hộ, 55 nhân khẩu người dân Jrai ở các buôn Ji B và buôn Jú, xã Krông Năng cũng đã vào khoảng 5, lô 1, tiểu khu 1433 và khoảng 3, khoảnh 7, lô 4, tiểu khu 1430 địa phận rừng xã Ia Dreh phát rừng trái phép làm nương rẫy với diện tích khoảng 17 ha. Theo lý do các hộ này đưa ra là gần buôn của họ đã hết đất sản xuất do bị ngập trong lòng hồ Thủy điện sông Ba Hạ…
| Một nhóm phụ nữ, trẻ em người H’Mông trong rừng Ia Dréh. Ảnh: Tiến Dũng |
Lúng túng trong cách giải quyết
Ngay sau khi đi kiểm tra, đoàn kiểm tra liên ngành huyện Krông Pa đã có báo cáo số 40/KH-ĐKT ngày 15-4 do Phó Chủ tịch UBND huyện Tô Văn Chánh ký. Theo đó, đoàn kiểm tra lo ngại nếu không có thái độ dứt khoát với số dân trên thì việc phát rừng làm rẫy sẽ diễn ra gay gắt và nghiêm trọng hơn do thấy điều kiện đất đai tương đối rộng các hộ này sẽ liên hệ và giới thiệu thêm cho số khác cùng quê ở miền Bắc hoặc từ Đak Lak sang tiếp tục vào khu vực tạo ra áp lực rất lớn trong vấn đề quản lý bảo vệ rừng. Đoàn cũng nhận thấy “điều kiện cơ sở hạ tầng khó khăn đường đi và khu vực hẻo lánh, các điểm dân cư ở rải rác là một trong những yếu tố rất bất lợi và cực kỳ khó khăn cho việc quản lý số dân tại khu vực”.
Sự lo ngại ấy là hoàn toàn có cơ sở bởi chỉ ngay sau khi đoàn kiểm tra liên ngành huyện kiểm tra xong, số dân di cư tự do tại đây đã lại tăng lên. Ngày 16-4, khi đoàn kiểm tra liên ngành của tỉnh vào kiểm tra khu vực dân di cư tại khoảng 5, lô 4, tiểu khu 1433 thuộc địa phận xã Ia Dreh đã phát hiện thêm 7 hộ, 10 nhân khẩu mới xuất hiện. Theo lời những người này, họ đi trước để nắm tình hình và chuẩn bị đón 19 người nữa trong gia đình đang nằm đợi ở Đak Lak sang. Tại khoảnh 3, lô 4, tiểu khu 1430, địa phận xã Ia Dreh, số người vẫn không thay đổi nhưng ở những điểm còn lại (đoàn kiểm tra không tới), khó ai dám chắc số người lại không tăng thêm.
| Ảnh: Tiến Dũng |
Trước thực tế người dân di cư tự do từ nhiều tỉnh đến phát rừng làm rẫy, hiện tại, đoàn kiểm tra liên ngành huyện đề nghị: Đối với các hộ dân phát nương làm rẫy thuộc xã Krông Năng và Ia Dreh cần động viên người dân ra khỏi địa bàn và bố trí khai hoang chuyển đổi mục đích để giao đất cho các hộ này. Nếu không được thì yêu cầu các hộ câm kết không mở rộng diện tích phát rừng làm rẫy và chỉ ở làm rẫy không được kéo các hộ khác vào thêm. Đối với các hộ dân di cư tự do người H’Mông, Ê Đê, đoàn đề nghị báo cáo UBND tỉnh làm việc với địa phương có dân di cư tự do động viên, hỗ trợ kinh phí tàu xe để họ về quê cũ. Nếu họ không đi thì bố trí lực lượng cưỡng chế đưa xe vào chở họ về quê hoặc lập dự án bố trí dân di cư tự do theo quy định của pháp luật. Về phía đoàn kiểm tra liên ngành của tỉnh, sau khi kiểm tra cũng chưa xác định được hướng giải quyết. Trong biên bản làm việc ngày 16-4, họ chỉ thống nhất rằng trước mắt, UBND huyện cần chỉ đạo các phòng ban chức năng tiếp tục làm tốt một số công tác sau: thực hiện tốt công tác bảo vệ rừng, tuyên truyền nhân dân không gia tăng thêm dân số vào các khu vực trên; tuyên truyền, động viên các hộ dân tự nguyện trở về quê cu làm ăn; kiểm soát tình hình an ninh, tịch thu các dụng cụ phá rừng, súng tự tạo...
Những kiến nghị ấy rõ ràng đều phản ánh sự lúng túng của huyện Krông Pa và các ngành chức năng của tỉnh. Điều này cũng không phải là chuyện lạ ở tỉnh ta. Trước khi xảy ra hiện tượng dân di cư tự do “nhảy dù” vào Krông Pa phát rừng làm rẫy, chính quyền và các ngành chức năng ở tỉnh ta cũng đã thiếu dứt khoát ngay từ ban đầu trong việc xử lý vấn đề dân di cư tự do ở Ia Le (Chư Pưh) hay ở nhiều xã thuộc huyện Chư Prông cách đây vài năm. Hệ quả sau đó, những người dân di cư tự do này đã ít nhiều mang đến những hệ lụy về kinh tế -xã hội, an ninh trật tự cho địa phương, buộc tỉnh ta phải mất rất nhiều thời gian, công sức để giải quyết.
Cũng liên quan đến việc dân di cư tự do phát rừng làm rẫy với số lượng lớn ở các xã Ia Dreh, Ia Rmok, Krông Năng, không thể không nói đến trách nhiệm của huyện Krông Pa. Nếu chính quyền và các ngành chức năng có trách nhiệm hơn trong việc tuần tra, kiểm soát rừng thì điều này có lẽ đã không xảy ra. Để đến bây giờ, trong thế “nước đến chân” huyện mới phát hiện và tìm cách giải quyết thì có khi đã muộn!
Tiến Dũng