Rừng vẫn bị mất

(GLO)- Giao rừng cho cộng đồng dân cư thôn quản lý là một trong những phương án thí điểm nhằm tìm ra giải pháp quản lý bảo vệ rừng bền vững. Thế nhưng từ khi triển khai thực hiện đến nay vẫn còn nhiều bất cập trong việc giao đất giao rừng khiến cộng đồng dân cư nhận rừng quản lý vẫn chưa hưởng lợi nhiều từ rừng.

Rừng vẫn bị mất!

Gia Lai là một trong những tỉnh được Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và PTNT) chọn thực hiện thí điểm giao rừng cho cộng đồng dân cư quản lý bảo vệ. Theo thống kê của Chi cục Phát triển Lâm nghiệp, toàn tỉnh hiện có 7 cộng đồng dân cư thôn được giao quản lý và bảo vệ 4.234,5 ha rừng. Tại xã Kon Chiêng (huyện Mang Yang), làng Đê Tar nhận 2.860 ha, làng Đê Klah nhận 409 ha. Tại xã Lơ Pang (huyện Mang Yang), làng Chưp nhận 116 ha. Làng Kinh Pênh và Plei Pông (xã Chư A Thai, huyện Phú Thiện) nhận 404 ha. Làng Chư Bah A và Chư Bah B (thị xã Ayun Pa) nhận 109 ha. Về nguyên tắc, cộng đồng dân cư được Nhà nước trao quyền sử dụng đất và được hưởng lợi từ chính diện tích rừng mang lại. Tuy nhiên, thực tế lại không như mong muốn. Trong chuyến khảo sát mới đây của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh về thực hiện chính sách, pháp luật về giao rừng cho cộng đồng dân cư thôn, nhiều “lỗ hổng” đã bộc lộ khá rõ.
 

Năm 2009, cộng đồng làng Plei Pông nhận quản lý 304 ha rừng tại tiểu khu 1162 với nhiều cơ chế được hưởng lợi. Tuy vậy, qua 5 năm quản lý (2009-2013), diện tích rừng chỉ còn 215 ha, với mức giảm trung bình 19,8 ha/năm. Tương tự, cộng đồng làng Kinh Pênh nhận 100 ha tại 2 tiểu khu 1161 và 1163. Qua 5 năm, diện tích chỉ còn 50 ha. Theo đánh giá của UBND xã Chư A Thai, nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng rừng giao cho cộng đồng quản lý bị giảm là do trong phương án giao rừng gắn với đất lâm nghiệp lại không tính trừ diện tích bị ngập của lòng hồ thủy lợi Ayun Hạ.

Bên cạnh đó, người dân ở các xã khác sang xâm lấn canh tác, trong khi đồng bào dân tộc thiểu số trong cộng đồng thường nể nang nhau. Đặc biệt, diện tích rừng giao cho 2 cộng đồng thôn của xã Chư A Thai phần lớn là rừng nghèo kiệt và chủ yếu là gỗ tạp. Vì vậy, việc khai thác sử dụng lâm sản và các lợi ích khác từ rừng chưa mang lại nhiều cho người dân. Việc tận dụng diện tích rừng được giao để sản xuất nông-lâm nghiệp kết hợp vẫn chưa thực hiện được. Trưởng thôn Plei Pông-ông Rưm cho hay: “Cả thôn có 84 hộ với 3 dân tộc Bahnar, Jrai và Kinh. Từ khi được nhận rừng, thôn đã chia ra các tổ để tuần tra bảo vệ. Tuy nhiên, diện tích rừng được giao cách xa đến 7 km, trong khi mỗi ngày đi tuần tra người dân được trả tiền công chỉ 10.000 đồng/ngày. Từ khi nhận rừng quản lý bảo vệ đến nay, bà con chỉ lấy được tranh, tre và các cành cây… để làm chòi. Đất đai khô cằn nên người dân trồng bạch đàn cũng không sống nổi”.

So với những nơi khác, làng Đê Tar (xã Kon Chiêng) có cách làm tốt hơn. Hầu hết người dân nơi đây sống dựa vào rừng, vì vậy ý thức và kinh nghiệm trong việc quản lý bảo vệ rừng đã được nâng lên rõ rệt. Diện tích rừng giao cho cộng đồng quản lý là 2.594 ha. Rừng được Nhà nước cấp sổ đỏ công nhận quyền sử dụng rừng ổn định, lâu dài với thời hạn giao rừng là 50 năm. Tuy nhiên, sau nhiều năm cũng không tránh khỏi tình trạng rừng bị xâm lấn và giảm gần 50 ha.
 

Cần những giải pháp phù hợp

Nhìn một cách tổng thể, diện tích rừng giao cho cộng đồng dân cư quản lý chủ yếu là rừng nghèo kiệt, lại cách xa khu dân cư. Do đó, qua 5 năm thực hiện vẫn chưa thực sự mang lại hiệu quả trong công tác giữ rừng. Ông Trương Quốc Việt-Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Phú Thiện cho biết: Cách thức giao rừng như hiện nay là không hiệu quả. Vì rừng quá nghèo dẫn đến người dân không được hưởng lợi. Bên cạnh đó, chế hộ 10.000 đồng/ngày công tuần tra, sẽ rất khó cho người dân cộng đồng tích cực tham gia bảo vệ rừng. Giao rừng cách xa khu dân cư khiến công tác túc trực 24/24 giờ là rất khó. Đặc biệt, nếu lâm tặc tấn công những người trong cộng đồng đi tuần tra thì họ làm sao được bảo vệ kịp thời.

Trong chuyến khảo sát thực tế việc thực thi các chính sách pháp luật trong giao rừng cho cộng đồng mới đây, ông Huỳnh Thành-Tỉnh ủy viên, Phó Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh nhấn mạnh: Diện tích rừng giao cho cộng đồng dân cư không nhiều. Tuy nhiên phần lớn người dân không được hưởng lợi nhiều từ diện tích rừng được giao, đặc biệt rừng cách quá xa khu dân cư. Bên cạnh đó, cơ chế còn cứng nhắc, không phù hợp. Người dân không muốn nhận quản lý rừng vì sợ trách nhiệm và nhất là hiện trạng rừng giao là rừng nghèo kiệt, người dân không được hưởng lợi nhiều vì vậy họ đề nghị trả lại rừng cho Nhà nước là điều dễ hiểu. Trong thời gian tới, ngành chức năng cần rà soát lại toàn bộ diện tích rừng giao cho cộng đồng quản lý để có đánh giá chính xác, đầy đủ giúp người dân hưởng lợi dưới tán rừng.

Nguyễn Diệp-Hồng Sơn