Một trăm năm kể từ ngày nổ ra cuộc Cách mạng Tháng Mười vĩ đại do Lênin lãnh đạo, biết bao sự kiện sôi động, hào hùng, khốc liệt, bi tráng trên mọi mặt của đời sống kinh tế, chính trị, xã hội của thế giới đã diễn ra. Trong tất cả những sự kiện ấy, Cách mạng XHCN Tháng Mười Nga là một sự kiện có ý nghĩa, tầm vóc lịch sử vĩ đại, để lại những dấu ấn không thể phai mờ, ấn định cả chiều hướng phát triển của xã hội loài người, mang một sức sống bất diệt bởi vì mở ra một thời đại mới, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên CNXH trên phạm vi toàn thế giới; thời đại nảy sinh, phát triển những tư tưởng và sự nghiệp giải phóng giai cấp công nhân, nhân dân lao động, giải phóng các dân tộc bị áp bức.
 |
| Lãnh tụ Lênin diễn thuyết trước quần chúng cách mạng ở Quảng trường Đỏ, Mátxcơva. |
I. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Giống như mặt trời chói lọi, Cách mạng Tháng Mười (CMTM) chiếu sáng khắp năm châu, thức tỉnh hàng triệu, hàng triệu người bị áp bức, bóc lột trên trái đất. Trong lịch sử loài người chưa từng có cuộc cách mạng nào có ý nghĩa to lớn và sâu xa như thế”.
CMTM đã khơi nguồn những sức mạnh tiềm ẩn trong nhân dân Nga. Nước Nga Xôviết với di sản tiêu điều của quá khứ, “bị đánh gần chết” (theo cách nói của Lênin) trong cuộc đại chiến, quá mệt mỏi bởi nội chiến, nông dân bị phá sản sau thời kỳ chính sách “cộng sản thời chiến”... đã dũng cảm bắt tay vào công cuộc cải biến vĩ đại: tiến hành điện khí hoá toàn quốc, khôi phục và xây dựng đường sắt. Đặc biệt, chỉ trong vòng vài tháng đầu năm 1921, Lênin đã dũng cảm khởi thảo và thi hành chính sách kinh tế mới (NEP), từ đó tạo những tiền đề hết sức căn bản cho công cuộc xây dựng CNXH. Kết quả đúng như Lênin dự đoán: “Từ một nước Nga của NEP sẽ có một nước Nga xã hội chủ nghĩa”. Thành tựu rực rỡ của công cuộc xây dựng CNXH ở Liên Xô đã làm cho thế giới kinh ngạc. Nổi bật nhất là thành tựu văn hoá, khoa học và giáo dục.
Chính lý tưởng của CMTM đã cổ vũ sự hy sinh vô bờ bến của nhân dân Xôviết trong cuộc chiến tranh giữ nước vĩ đại (1941-1945). Nhờ sức mạnh công nghiệp hùng hậu, nhờ sức động viên của chế độ xã hội mới, nhờ sự quên mình của nhân dân, tài tổ chức lãnh đạo của Đảng Cộng sản Liên Xô, một đảng được tôi luyện trong ngọn lửa Tháng Mười, Liên Xô đã trở thành lực lượng quyết định nhất tiêu diệt chủ nghĩa phát xít, cứu loài người khỏi thảm họa hủy diệt. Chỉ trong vòng 20 năm sau chiến tranh, Liên Xô đã đạt những thành tựu vĩ đại làm cả thế giới khâm phục: nước đầu tiên khai phá con đường chinh phục vũ trụ, cũng là nước đầu tiên đưa năng lượng hạt nhân vào phục vụ đời sống hòa bình của con người. Khoa học Xôviết đã tiến tới những đỉnh cao, trong tất cả các lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học kỹ thuật, khoa học xã hội và nhân văn.
CMTM Nga đã có ảnh hưởng sâu rộng đối với toàn bộ tiến trình lịch sử thế giới trong suốt thế kỷ XX và đến ngày nay. Nó đã cổ vũ phong trào đấu tranh giải phóng của các dân tộc bị áp bức, đập tan hệ thống gông xiềng của chủ nghĩa thực dân cũ và mới. Với sự giúp đỡ trực tiếp và gián tiếp của Liên Xô, cách mạng nhiều nước đã thành công.
II. Sau khi chế độ XHCN ở Liên Xô và các nước Đông Âu sụp đổ, nhiều chính trị gia phản động, xét lại, cơ hội chính trị đã coi CMTM là “một sai lầm của lịch sử”, là “một cuộc cách mạng đẻ non”. Thực tiễn lịch sử cho thấy, CMTM đã nổ ra trong điều kiện khác với điều kiện mà Mác dự đoán, nhưng lại nổ ra ở nơi mà giai cấp công nhân và chính đảng của nó đã chuẩn bị đầy đủ lực lượng, và là nơi tình thế cách mạng đã chín muồi. CNXH ở Liên Xô đã phát triển với những thành tựu rực rỡ mà đỉnh cao là vào những năm 70 của thế kỷ XX. Vào thời kỳ đó, CNXH đã giải quyết được những vấn đề cốt lõi nhất trên một quy mô rộng lớn. Nhưng để củng cố những thành tựu đó, CNXH cần phải phát triển theo chiều sâu, điều mà về mặt nhận thức lúc đó đã quá rõ ràng. Sự chậm trễ trong việc phát hiện và khắc phục những thiếu sót, khuyết tật của mô hình cũ về CNXH đã làm cho CNXH bắt đầu lâm vào khủng hoảng cũng từ đỉnh cao những năm 70. Sự sụp đổ của Liên Xô và hệ thống các nước XHCN làm cho CNXH lâm vào thoái trào. Song đó chỉ là sự sụp đổ một mô hình của CNXH. Nó buộc những người XHCN và các đảng của mình phải tìm kiếm hình thức mới, nội dung mới cho CNXH. CNXH phát triển trong lòng nhân loại, hấp thụ tinh hoa nhân loại và nở hoa kết trái cho nhân loại.
Sự thất bại hay sự biến dạng của CNXH nơi này hoặc nơi khác không phải do CMTM tạo ra. CMTM - sự kiện mở ra thời đại mới, chân trời mới với những chỉ dẫn soi sáng cho con đường phát triển của xã hội loài người. CMTM không chịu trách nhiệm về những sai lầm chủ quan của các nhà lãnh đạo sau đó. CNXH thế giới từ CMTM Nga đang theo xu hướng tiến lên phía trước tuy phải trải qua con đường quanh co phức tạp, thậm chí có bước thụt lùi tạm thời. Bất chấp những dự báo bi quan hoặc lạc quan, ác ý hoặc thiện cảm, CNXH vẫn tiếp tục cuộc hành trình của mình, thậm chí có những hành trình táo bạo đầy thử thách. Lý tưởng XHCN là bất diệt, là lý tưởng mà nhân loại tiến bộ vẫn đang hướng tới.
III. CMTM Nga đã có tác động to lớn, sâu sắc và trực tiếp đối với cách mạng Việt Nam. Vào những năm 20 của thế kỷ XX, trong lúc cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc Việt Nam đang gặp phải khó khăn về tổ chức lãnh đạo và đường lối, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã nhìn thấy ở chủ nghĩa Lênin và CMTM như là một cẩm nang thần kỳ của con đường giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc Việt Nam. Đến với CMTM và CNXH, những người yêu nước Việt Nam đầu thế kỷ XX “tựa như người đi đường đang khát mà có nước uống, đang đói mà có cơm ăn”. Từ “cảm tình” đến niềm tin khoa học, từ chủ nghĩa yêu nước đến CNXH là con đường mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đi và chính Người đã dẫn dắt nhân dân Việt Nam đi theo con đường Tháng Mười.
Đánh giá thành tựu 30 năm đổi mới, Đại hội XII của Đảng khẳng định: “Nhìn tổng thể, qua 30 năm đổi mới, đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa”. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu to lớn, những thuận lợi cơ bản có ý nghĩa nền tảng, đảm bảo cho sự phát triển đi lên, chúng ta còn phải khắc phục nhiều nguy cơ, khó khăn, trở ngại, như tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí; tệ nạn xã hội diễn biến phức tạp; tăng trưởng kinh tế đạt ở mức khá, nhưng nguy cơ tụt hậu so với trình độ chung của thế giới và khu vực ngày càng lớn. Nhiều vấn đề bức xúc của đời sống xã hội tuy được giải quyết một bước rất quan trọng, song những khó khăn và mâu thuẫn tiềm ẩn vẫn có nguy cơ bùng phát. Mặc dù tỷ lệ đói nghèo đã giảm rất nhiều nhưng sự phân hoá giàu nghèo ngày càng trở thành một áp lực lớn... Vì vậy, toàn Đảng, toàn dân ta phải phấn đấu nỗ lực không ngừng để vượt qua những trở ngại, thách thức, thực hiện thành công các mục tiêu mà Đại hội XII của Đảng đã đề ra.
Một trăm năm đã đi qua, CMTM với những giá trị xuyên thời đại vẫn tiếp tục tỏa sáng, soi đường cho giai cấp cần lao đấu tranh hướng tới những giá trị đích thực mà người lao động chân chính phải được thụ hưởng. Xã hội mà Việt Nam đang xây dựng “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” là sản phẩm từ chính những giá trị CMTM đem lại.
PGS - TS VŨ QUANG VINH
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
