Chất lượng đại biểu góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động HĐND

So với nhiệm kỳ 2011-2016, nhiệm kỳ 2016-2021 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 quy định khá rõ chức năng, nhiệm vụ của đại biểu HĐND (từ Điều 93 đến Điều 103), tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của đại biểu ngày càng đi vào nền nếp. Quá trình hoạt động của đại biểu HĐND nhiệm kỳ qua cho thấy, đa số đại biểu HĐND nêu cao tinh thần trách nhiệm là người đại diện của Nhân dân, tích cực học tập, nghiên cứu, đổi mới phương pháp làm việc, không ngừng nâng cao chất lượng thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn. Tại các kỳ họp, các đại biểu HĐND đã tích cực tham gia ý kiến, nhất là đề nghị giải pháp nhằm cụ thể hóa chủ trương của Trung ương, của tỉnh, địa phương để HĐND có những quyết nghị đúng đắn về phát triển kinh tế-xã hội.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, cũng cần nhìn nhận khách quan hoạt động của đại biểu HĐND vẫn còn một số hạn chế nhất định. Đó là, vẫn còn có đại biểu chưa dành nhiều thời gian cho hoạt động của HĐND, từ đó dẫn đến việc nghiên cứu, xem xét, đưa ra các giải pháp hiệu quả và quyết định những vấn đề quan trọng, nhất là về kinh tế-xã hội, ngân sách nhà nước, xây dựng cơ bản còn có nội dung chưa sâu. Trong các kỳ họp, phần nhiều các ý kiến phát biểu tập trung vào các kiến nghị cử tri, chưa nêu được các giải pháp tháo gỡ khó khăn hoặc chưa đề nghị xây dựng cơ chế, chính sách để huy động nguồn lực. Chất lượng hoạt động của đại biểu chưa đồng đều, một số ít đại biểu chưa thật sự tích cực tham gia các hoạt động của HĐND, còn thiếu tự tin, ngại va chạm trong hoạt động chất vấn. Một số đại biểu chưa sắp xếp công việc, thời gian để tham dự đầy đủ các kỳ họp của Hội đồng nhân dân nơi mình ứng cử nên chưa nắm bắt và chuyển tải kịp thời tình hình và những vướng mắc của địa phương với cơ quan chức năng. 

Nguyên nhân của thực trạng trên, trước hết do lĩnh vực hoạt động của HĐND rất rộng, đòi hỏi đại biểu HĐND phải có kiến thức vừa tổng quát, vừa cụ thể và đặc biệt là phải có kinh nghiệm thực tiễn, một số đại biểu ít có điều kiện tiếp cận với các nguồn thông tin nên việc tiếp thu, giải trình kiến nghị của cử tri trong tiếp xúc cử tri còn hạn chế, thiếu tự tin trong chất vấn. Công tác bồi dưỡng, tập huấn kỹ năng hoạt động cho đại biểu HĐND sau khi được bầu còn nặng về lý luận, thiếu những kinh nghiệm thực tiễn cụ thể trong hoạt động của đại biểu; đa số đại biểu hoạt động theo kiểu “vừa học, vừa làm”. 

Trong nhiệm kỳ 2021-2026, để có được đại biểu có chất lượng, việc giới thiệu ứng cử viên đại biểu HĐND các cấp xứng đáng để cử tri “chọn mặt gửi vàng” là hết sức quan trọng. Với nhận thức đó, công tác nhân sự, trọng tâm là tiêu chuẩn, chất lượng và quy trình lựa chọn, giới thiệu đại biểu HĐND luôn được cấp ủy, HĐND các cấp quan tâm, ngay từ những ngày đầu chuẩn bị cho công tác bầu cử, trên cơ sở Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND năm 2015, Nghị quyết số 1187/NQ-UBTVQH14 ngày 11-1-2021 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn việc xác định dự kiến cơ cấu, thành phần và phân bổ số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026, Thường trực HĐND tỉnh đã ban hành kịp thời văn bản hướng dẫn Thường trực HĐND cấp huyện và cấp xã xác định dự kiến cơ cấu, thành phần và phân bổ số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND cấp huyện và cấp xã nhiệm kỳ 2021-2026, qua đó giúp Thường trực cấp huyện và cấp xã dự kiến cơ cấu, thành phần đảm bảo theo quy định.

Để bảo đảm hiệu quả hoạt động của cơ quan dân cử, cần lựa chọn những đại biểu đủ tiêu chuẩn có năng lực và điều kiện thực sự tham gia, trên cơ sở bảo đảm cơ cấu, thành phần đại biểu một cách hợp lý. Như vậy, phải trên cơ sở tiêu chuẩn mà xác định cơ cấu, thành phần và lựa chọn nhân sự để bầu làm đại biểu. Trên nguyên tắc đó, cuộc bầu cử ngày 23-5-2021, HĐND các cấp tỉnh Gia Lai đã bầu 5.639 đại biểu (cấp tỉnh 71 đại biểu; cấp huyện 571 đại biểu; cấp xã: 4.997 đại biểu); cơ cấu đại biểu cơ bản hợp lý, đảm bảo đại diện cho các thành phần. So với nhiệm kỳ 2016-2021, cơ cấu của HĐND đã giảm số lượng đại biểu công tác tại các cơ quan hành chính nhà nước (giảm 7,86% so với nhiệm kỳ trước), tăng số lượng đại biểu thuộc khối đảng, đoàn thể, doanh nghiệp, ngoài đảng...; chất lượng các mặt của đại biểu đều cao hơn so với nhiệm kỳ trước-đây cũng là điều kiện tiên quyết để nâng cao chất lượng hoạt động của cơ quan dân cử, thể hiện ở một số điểm nổi bật sau:

Về trình độ chuyên môn: Tỷ lệ đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ này có trình độ sau đại học, đại học cao hơn so với nhiệm kỳ 2016-2021, cụ thể: cấp tỉnh: sau đại học tăng 16,46% (tăng 10 đại biểu); dưới đại học giảm 4,84% (giảm 4 đại biểu). Cấp huyện: tỷ lệ tương ứng với nhiệm kỳ trước. Cấp xã: đại học tăng 17,92% (tăng 665 đại biểu); dưới đại học giảm 17,96% (giảm 1.645 đại biểu). Về trình độ lý luận chính trị: Tỷ lệ đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ này có trình độ lý luận chính trị cao hơn so với nhiệm kỳ 2016-2021, cụ thể: cấp tỉnh: cử nhân chính trị, cao cấp chính trị tăng 2,64%; trung cấp chính trị tăng 2,36%. Cấp huyện: cử nhân chính trị, cao cấp chính trị tăng 10,44%; trung cấp chính trị tăng 0,63%. Cấp xã: cao cấp chính trị tăng 3,36%; trung cấp chính trị tăng 8,69%. Về độ tuổi, so với nhiệm kỳ trước lực lượng trẻ tuổi (dưới 40 tuổi) của cơ cấu nhiệm kỳ này chiếm 47,06% (tăng 12,83% so với nhiệm kỳ trước). 

Kết quả cơ cấu tỷ lệ đại biểu tái cử chiếm tỷ lệ cao (cấp tỉnh tăng 18,52%; cấp huyện tăng 12,31%; cấp xã tăng 7,43%). Đây là một trong những thuận lợi sẽ góp phần cho hoạt động của HĐND nhiệm kỳ mới; đa số đại biểu tái cử đã được trang bị kiến thức và kỹ năng tích lũy trong các nhiệm kỳ hoạt động trước sẽ là hành trang, là nền tảng quan trọng cho các đại biểu tái cử này tiếp tục công hiến cho nhiệm kỳ mới. Hơn nữa, phần lớn đại biểu tái cử đều là lãnh đạo chủ chốt trong hệ thống chính trị và đã kinh qua nhiều vị trí quan trọng, am hiểu thực tiễn địa phương, có kinh nghiệm hơn trong việc tham gia xây dựng chính sách, nghị quyết của HĐND cũng như truyền tải chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước đến với cử tri và Nhân dân trong tỉnh.

Ngoài ra, sau khi được Ủy ban bầu cử Đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021-2026 xác nhận tư cách đại biểu, để tạo điều kiện thuận lợi cho mỗi đại biểu chủ động nâng cao trình độ, rèn luyện kỹ năng để thực hiện tốt nhiệm vụ theo luật định, các đại biểu sẽ được đảm bảo các điều kiện hoạt động theo quy định tại Nghị quyết số 89/2018/NQ-HĐND ngày 12-7-2018 của HĐND tỉnh. Đồng thời, Thường trực HĐND tỉnh sẽ phối hợp với Ban Công tác Đại biểu Quốc hội để bồi dưỡng một số kỹ năng hoạt động cho đại biểu mới như: tiếp xúc cử tri, chất vấn, thu thập và xử lý thông tin, giám sát, phân tích thông tin, đánh giá của đại biểu, xây dựng chương trình hoạt động…

Với những tín hiệu khả quan trên, chúng ta tin tưởng rằng, chất lượng hoạt động của đại biểu HĐND các cấp trong nhiệm kỳ 2021-2026 sẽ được nâng lên, đáp ứng nhu cầu phát triển và sự kỳ vọng của cử tri và Nhân dân, xứng đáng là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng của Nhân dân địa phương, chịu trách nhiệm trước cử tri địa phương, trước HĐND về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn đại biểu của mình. Đồng thời, giúp cho HĐND, cơ quan dân cử-cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương hoạt động hiệu lực và hiệu quả.