(GLO)- Trên đường 7 năm xưa (nay là quốc lộ 25), dấu tích chiến tranh giờ đã nhạt nhòa. Những địa danh đã đi vào lịch sử như: đèo Tô Na, cầu Cây Sung, sông Bờ… từng một thời gieo rắc nỗi kinh hoàng cho kẻ thù giờ đây đã trở thành miền đất lành cho cuộc sống ấm no đâm chồi, nảy lộc.
Ký ức “Vùng đất chết”
Vào những ngày tháng ba lịch sử của 41 năm về trước, ông Vũ Xuân Mân là Chính trị viên Huyện đội H11(huyện Phú Thiện, Ia Pa bây giờ) trực tiếp tham gia chiến dịch đường 7. Năm nay vừa bước sang tuổi 83, sức khỏe ông Mân đã giảm đi nhiều, nhưng ký ức hào hùng về trận truy kích địch lớn nhất trong lịch sử chiến tranh Đông Dương thì vẫn còn rõ lắm.
 |
| Quốc lộ 25-đoạn qua thị xã Ayun Pa. Ảnh: Đ.P |
Đầu tháng 3-1975, cả Tây Nguyên rạo rực trong không khí giải phóng sau khi bộ đội ta giải phóng Buôn Ma Thuột (ngày 10-3-1975). Bị thua tan tác, bọn tàn quân ngụy buộc phải rút xuống đồng bằng qua đường 7 với mục đích co cụm lực lượng ở Duyên hải miền Trung để tìm cơ hội phản công chiếm lại Tây Nguyên. Hơn 15 ngàn tên địch thuộc Quân đoàn 2, Quân khu 2 ngụy đã dắt díu theo vợ con ồ ạt tháo chạy từ Buôn Ma Thuột, Kon Tum, Pleiku kéo theo hàng chục ngàn người dân hoảng loạn giẫm đạp lên nhau theo đường 7 thoát xuống đồng bằng.
Ông Mân kể, ác liệt nhất là trận truy kích địch trên đoạn đường dài chừng 10 cây số từ cầu Sông Bờ đến chân đèo Tô Na thuộc địa phận thị xã Hậu Bổn (thị xã Ayun Pa ngày nay). Đây là đoạn đường yết hầu có một bên là vách núi cao, một bên là vực sâu hun hút. Lượng người dân, binh lính và phương tiện quân sự địch ào ạt tháo chạy, chen lấn giẫm đạp lên nhau đến tắc nghẽn cả lòng sông, tràn ứ lên dày đặc cả những cánh rừng ven đường. Để thoát thân bọn ngụy quyền, binh lính địch còn dã man dí súng xua đuổi dân thường đi trước làm bia đỡ đạn hòng gây sức ép ngăn cản sự truy kích của bộ đội ta…
Từ mờ sáng 18-3, nhiều mũi tiến công của ta đã được lệnh ém sát đường 7 nằm chờ địch. Từ ngày 18 đến 19-3, nhiều trận đánh ác liệt, dữ dội giữa Sư đoàn 320 của ta và quân địch đã diễn ra ở Trại Ngô Quyền, Sân bay Phú Bổn, cầu Sông Bờ, cầu Cây Sung, đèo Tô Na… Sau khi cầu Sông Bờ bị ta đánh sập, hàng ngàn xe máy và phương tiện quân sự của địch bị chặn đánh cho dồn ứ từ đèo Tô Na đến cầu Sông Bờ. Đội hình địch tan tác, chồng chéo lên nhau, khói lửa ngút trời, xác binh lính địch chết đặc mặt sông Ba bên đường. Đường 7 được xem là “Vùng đất chết”, nơi đặt dấu chấm hết cho toàn bộ Quân đoàn 2, Quân khu 2 ngụy tại chiến trường Tây Nguyên.
Đến 12 giờ ngày 19-3-1975, ta đã làm chủ chiến trường, giải phóng hoàn toàn tỉnh Phú Bổn (nay là huyện Phú Thiện, Ia Pa, Krông Pa và thị xã Ayun Pa). Chiến thắng đường 7-sông Bờ là đòn quyết định làm phá sản hoàn toàn kế hoạch rút lui chiến lược của Thiếu tướng, Tư lệnh Quân đoàn 2 ngụy-Phạm Văn Phú. Cầu Sông Bờ, cầu Cây Sung, đèo Tô Na trở thành nỗi khiếp sợ của những hàng binh địch.
Sức sống mới diệu kỳ
 |
| Đài Tưởng niệm chiến thắng đường 7-Sông Bờ. Ảnh: Đ.P |
Tháng ba, đi dọc quốc lộ 25 trên nền con đường 7 huyền thoại năm xưa, cái nắng bỏng rát của mùa khô hạn vẫn không che giấu nổi niềm hân hoan của người dân ngày được mùa.
Phía tả ngạn sông Bờ, nơi một thời là “tử địa” của Quân đoàn 2 ngụy trên đường tháo chạy khỏi Tây Nguyên giờ nhà cửa đã mọc lên san sát. Thị xã Ayun Pa, một đô thị loại IV trẻ trung năng động đang vươn mình thành trung tâm kinh tế-xã hội của vùng Đông Nam tỉnh. Những dãy phố dài dọc theo đường 7 năm xưa như: xóm Hạo Đức, xóm Nhà Cháy, ngã ba Cây Xoài… từng bị máy bay, đạn pháo của địch bắn phá tan hoang, thiêu cháy thành tro tàn giờ đã thành những khu dân cư sầm uất.
Phường Sông Bờ, trung tâm khu hành chính, quân sự của tỉnh lỵ Phú Bổn năm xưa, các dấu tích chiến tranh giờ đã nhạt nhòa. Trụ sở UBND phường Sông Bờ đứng chân trên nền khu dinh tỉnh trưởng Phú Bổn. Ngôi nhà của tỉnh trưởng chế độ cũ bây giờ trở thành Trung tâm Học tập cộng đồng và nơi làm việc của Ban Chỉ huy Quân sự phường. Trên nền trại huấn luyện binh lính ngụy giờ đây là khu nhà làm việc của khối cơ quan: Phòng Kinh tế, Phòng Lao động-Thương binh và Xã hội, Ban Dân tộc; Ty Cảnh sát ngụy xưa kia giờ là trụ sở Công an thị xã Ayun Pa; Trại Ngô Quyền, nơi đồn trú khét tiếng của lính ngụy giờ là Trường THPT Lê Thánh Tông vừa kỷ niệm 40 năm gieo mầm xanh “rèn đức, luyện tài” cho con em trong vùng...
Dọc hai bên sân bay dân dụng Phú Bổn khi xưa đầy hố bom, vỏ đạn, vết thương chiến tranh, phủ đầy lau lách và cây bụi bây giờ trở thành cánh đồng lúa nước 2 vụ xanh tốt. Phó Chủ tịch UBND phường Sông Bờ-ông Bạch Thanh Long-phấn khởi: “Được dự án cạnh tranh nông nghiệp tỉnh đầu tư xây dựng 2 cây số kênh mương bê tông dẫn nước thủy lợi Ayun Hạ về tưới mát 90 ha lúa nước của phường mỗi năm sản xuất 3 vụ lúa ăn chắc, năng suất bình quân 8 tấn/ha, đảm bảo về an ninh lương thực. Phường Sông Bờ là điển hình về chuyển dịch cơ cấu kinh tế của thị xã Ayun Pa. Đảng bộ, chính quyền phường tập trung xây dựng cơ cấu kinh tế đô thị, trở thành nơi tập trung các nhà hàng, cơ sở vui chơi giải trí của thị xã. Tất cả các tuyến đường được bê tông hóa; trường học, trạm xá được đầu tư nâng cấp; số hộ nghèo chỉ còn 4,2%”.
Đường Trường Sơn Đông vừa hoàn thành vẽ một cánh cung bên rìa Đông của phường Sông Bờ tiếp giáp với bờ sông Ba rồi nhập vào quốc lộ 25 nơi gần cầu Sông Bờ, chứng tích lịch sử của một thời oanh liệt.
 |
| Cầu Sông Bờ hôm nay. Ảnh: Đ.P |
Phía hữu ngạn sông Bờ, xã Ia Sao và Ia Rtô đang nỗ lực xây dựng nông thôn mới. Đồng bào Jrai ở buôn Hoang, buôn Khăn, buôn Hliếp, Phu A Ma Miơng, Jứ Ma Nai từng một thời chung sức với bộ đội đánh tan quân thù giờ đây đang chung tay cùng với đồng bào kinh tế mới để xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Trên cánh đồng lúa nước buôn Hoang và thôn Đức Lập, Tân Lập ở dưới chân đèo Tô Na, lúa Đông Xuân đang vào độ chín vàng óng, phảng hương lúa thơm nồng. Chủ tịch UBND xã Ia Sao-ông Lê Xuân Hải-phấn khởi cho hay: Nhờ dòng nước Ayun Hạ kéo về tưới mát ruộng đồng nên giảm đáng kể thiệt hại do mùa khô hạn. Hiện tại bà con đang tập trung thu hoạch được 70% diện tích lúa Đông Xuân, giữ ổn định năng suất trên 65 tạ/ha…
Đức Phương
