Gia Lai phát triển bền vững cây chanh dây

Diện tích trồng chanh dây tăng

Hiện nay, người dân các huyện Chư Păh, Đak Đoa, Mang Yang… đang tập trung xuống giống cây chanh dây. Anh Phạm Đức Phương (thôn 2, xã Ia Ka, huyện Chư Păh) cho biết: Gia đình có 1 ha cà phê trồng từ năm 1999, đến nay, vườn cây đã già cỗi nên tôi quyết định chặt bỏ để trồng chanh dây.

“Dự kiến, vườn chanh dây sẽ cho thu hoạch vào tháng 10 năm nay. Hiện, giá chanh dây khoảng 14-15 ngàn đồng/kg, nếu ổn định trong thời gian tới thì gia đình sẽ thu lãi lớn. Đây là loại cây có giá trị kinh tế cao, đầu ra thuận lợi nên tôi dự định sẽ mở rộng thêm diện tích và trồng rải vụ”-anh Phương nhận định.

Anh Phạm Đức Phương (thôn 2, xã Ia Ka, huyện Chư Păh) chặt bỏ 1 ha cà phê già cỗi để trồng chanh dây. Ảnh: Hà Phương

Trước đây, cuộc sống của gia đình anh Huik (làng Weh, xã Hà Bầu, huyện Đak Đoa) phụ thuộc hoàn toàn vào việc sản xuất cà phê. Do vườn cây già cỗi nên năng suất thấp, trong khi giá cà phê sụt giảm khiến gia đình anh gặp rất nhiều khó khăn. Năm 2022, để phát triển kinh tế, anh Huik đã tìm hiểu và nhập giống chanh dây của một doanh nghiệp trong tỉnh về trồng xen trong vườn cà phê. Đến nay, diện tích chanh dây của gia đình đã được mở rộng lên 6 sào. Chỉ sau 6 tháng xuống giống, chanh dây phát triển mạnh và cho thu hoạch.

“Hiện hàng tháng, gia đình thu hoạch từ 5-6 tấn quả và bán cho một cơ sở tại địa phương với mức giá 14 ngàn đồng/kg. Nhờ chanh dây nên kinh tế của gia đình được cải thiện, tháng nào cũng có nguồn thu. Hiện nay, tôi tiếp tục trồng thêm 6 sào chanh dây để gia đình tăng thêm thu nhập”-anh Huik cho hay.

Nhờ trồng chanh dây xen trong vườn cà phê nên kinh tế của gia anh Huik (làng Weh, xã Hà Bầu, huyện Đak Đoa) được cải thiện, tháng nào cũng có nguồn thu. Ảnh: Ngọc Sang

Theo ông Nguyễn Kim Anh-Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Đak Đoa: Giá chanh dây trong mấy năm gần đây rất ổn định nên người dân trên địa bàn huyện đã tận dụng tối đa những diện tích tái canh cà phê để trồng xen canh. Ngoài ra, những diện tích không còn phù hợp với cây hồ tiêu cũng được người dân tận dụng chuyển sang trồng chanh dây. Cây chanh dây phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng tại địa phương nên cho năng suất cao, bình quân khoảng 40 tấn/ha. Thời điểm hiện tại, so với một số loại cây trồng khác, chanh dây đang cho thu nhập ở mức cao, nhiều hộ cũng giàu lên từ loại cây trồng này. Theo thống kê, hiện nay diện tích trồng chanh dây trên địa bàn huyện trên 650 ha, so với năm ngoái thì tăng khoảng 100 ha.

Mang Yang cũng là địa phương có diện tích chanh dây tăng trong những năm gần đây. Ông Võ Minh Quang-Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện-cho biết: Hiện nhiều diện tích cà phê già cỗi trên địa bàn được người dân chuyển sang trồng chanh dây từ 1-2 năm, đến năm thứ 3 thì trồng lại cây cà phê. Nếu như năm 2022, trên địa bàn huyện có 382 ha chanh dây thì 3 tháng đầu năm nay, đã có 4 xã báo cáo tăng thêm 105 ha. Đa phần diện tích chanh dây được người dân trồng xen với cà phê và cây ăn quả.

Tuy nhiên, các địa phương khuyến cáo người dân không nên vì lợi nhuận trước mắt mà ồ ạt mở rộng diện tích. Do việc sản xuất của người dân còn thiếu gắn kết chặt chẽ với các doanh nghiệp, cơ sở chế biến. Đa phần diện tích trồng chanh dây còn ở quy mô nông hộ, trồng xen cùng các loại cây khác hoặc tận dụng diện tích tái canh cây cà phê để trồng, do vậy chưa hình thành các vùng sản xuất có quy mô lớn theo hướng bền vững.

Phát triển sản xuất theo hướng bền vững

Gia Lai hiện có khoảng 4.500 ha chanh dây, với năng suất bình quân 40 tấn/ha. Đặc biệt, từ tháng 7-2022, chanh dây Việt Nam được xuất khẩu chính ngạch vào thị trường Trung Quốc, đây là cơ hội lớn cho sản xuất chanh dây của tỉnh.

Dây chuyền sản xuất của Nhà máy chế biến rau quả (DOVECO Gia Lai). Ảnh: Ngọc Sang

Theo thống kê của Sở Công thương, năm 2022, kim ngạch xuất khẩu trái cây tươi, nước ép hoa quả của tỉnh ước đạt 120 triệu USD, cao nhất từ trước đến nay. Sản phẩm xuất khẩu đa dạng như: chanh dây quả, dịch chanh dây cấp đông, nước ép chanh dây, hoa quả đông lạnh (chuối, xoài, dứa, thanh long, bắp ngọt...). Thị trường xuất khẩu mở rộng, đặc biệt là các nước thành viên EU, Hàn Quốc, Trung quốc.

Bên cạnh những cơ hội, kết quả đã đạt được, sản xuất, xuất khẩu chanh dây trên địa bàn tỉnh đang đứng trước nhiều thách thức. Ngoài ra, công tác quản lý chất lượng cây giống, đặc biệt là việc quản lý một số bệnh cần tiếp tục được cải thiện, nhiều hộ nông dân, vùng sản xuất còn thực hiện quy trình canh tác chưa bền vững.

Theo ông Nguyễn Kim Anh: Từ khi chanh dây được Trung Quốc cho phép nhập khẩu chính ngạch thì một số doanh nghiệp trên địa bàn huyện tập trung đầu tư hoàn thiện các thủ tục để được chứng nhận cho cơ sở đóng gói. Bên cạnh đó, huyện cũng xác định chanh dây là một trong những cây phù hợp và nằm trong phát triển cây trồng chủ lực của địa phương. Tuy nhiên, về góc độ của ngành, chúng tôi chú trọng phát triển cây chanh dây không chạy theo giá thị trường mà định hướng người dân sản xuất theo hướng sạch, bền vững. Bởi hiện nay, nhiều diện tích chanh dây đang vào thời điểm kiến thiết cơ bản, các đại lý cạnh tranh mua lựa chọn những quả tốt để xuất khẩu.

“Trong quá trình canh tác, bà con nên sử dụng nguồn giống tốt, bón phân hữu cơ cùng với các sản phẩm sinh học khác để đáp ứng yêu cầu xuất khẩu. Không nhất thiết phải chạy theo giá thị trường mà phải đầu tư bằng cách tác động về kỹ thuật, tránh nguy cơ gặp rủi ro”-Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Đak Đoa khẳng định.

Cũng trong tâm thế chuẩn bị tốt vùng nguyên liệu chanh dây cho xuất khẩu, huyện Chư Păh đã ban hành kế hoạch tổ chức sản xuất, liên kết tiêu thụ sản phẩm chanh dây.

Ông Nguyễn Công Sơn-Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Chư Păh-thông tin: “Nhiệm vụ của ngành Nông nghiệp huyện hiện nay là quy hoạch và phát triển vùng để hình thành các tổ chức liên kết trong nông dân. Đồng thời, tổ chức tập huấn cho bà con nông dân nắm được quy trình canh tác theo tiêu chuẩn nước nhập khẩu yêu cầu và tìm kiếm các doanh nghiệp có đủ chức năng, năng lực liên kết với người dân để đưa quả chanh dây xuất khẩu chính ngạch. Ngoài ra, chúng tôi cũng đang tiến hành rà soát những diện tích trồng chanh dây lớn, trồng tập trung để xem xét hỗ trợ người dân trong việc cấp mã số vùng trồng”.

Vườn ươm giống chanh dây của Công ty cổ phần Quốc tế Thông Đỏ. Ảnh: Ngọc Sang

Trao đổi với P.V, ông Đoàn Ngọc Có-Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT-cho biết: Tỉnh đang nỗ lực cụ thể hóa mục tiêu đến năm 2025 sẽ phát triển diện tích chanh dây lên khoảng 25 ngàn ha. So với nhiều loại cây trồng khác, cây chanh dây đang cho thấy hiệu quả kinh tế cao. Chẳng hạn 1 ha cà phê nếu chăm sóc tốt thì cho năng suất khoảng 4 tấn nhân, giá hiện nay 47-48 ngàn đồng/kg, sau khi trừ chi phí lãi 100-120 triệu đồng. Trong khi đó, 1 ha chanh dây cho năng suất khoảng 40 tấn, giá hiện nay 15 ngàn đồng/kg, trừ chí phí đầu tư khoảng 200 triệu đồng thì người trồng lãi 350-400 triệu đồng. Do vậy, tỉnh đã có nhiều giải pháp đồng bộ như ưu tiên quỹ đất, xây dựng quy trình canh tác hữu cơ, tưới tiết kiệm đến thu hoạch khoa học, bảo quản an toàn... cho cây chanh dây một cách bền vững.

Cũng theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT, có 3 doanh nghiệp xuất khẩu hàng đầu thế giới về sản phẩm chanh dây đã xây dựng nhà máy chế biến tại Gia Lai gồm: Công ty TNHH một thành viên Xuất nhập khẩu rau quả DOVECO Gia Lai, Công ty TNHH Quicornac và Công ty cổ phần Nafoods Group. Hiện 3 doanh nghiệp này sản xuất trên 200 ngàn tấn sản phẩm/năm và đang có kế hoạch nâng công suất trong những năm tới.

Bước đầu, một số mô hình liên kết giữa nông dân, hợp tác xã, tổ sản xuất với các doanh nghiệp đã phát huy hiệu quả, xây dựng được chuỗi giá trị đối với sản phẩm chanh dây. Bên cạnh đó, trên địa bàn tỉnh cũng đã có những doanh nghiệp sản xuất giống chanh dây công nghệ cao.

“Ngoài ra, chanh dây Việt Nam còn xuất khẩu sang các nước thành viên EU, Mỹ la tinh, Malaysia, Hàn Quốc chứ không riêng thị trường Trung Quốc. Trong tương lai, sẽ có nhiều doanh nghiệp vào Gia Lai để đầu tư xây dựng nhà máy chế biến sản phẩm từ chanh dây. Nếu phát triển mở rộng diện tích lên 25 ngàn ha thì Gia Lai có thể đăng cai Festival đối với chanh dây mà chưa có tỉnh nào làm được”-Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT kỳ vọng.