Mô hình cảnh báo lũ thông minh: Giảm thiệt hại vùng hạ du thủy điện

Năm 2010, các nhà máy do Công ty Thủy điện Buôn Kuốp (thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam), nằm trên địa bàn các tỉnh Đăk Lăk, Đăk Nông, chính thức vận hành. Đó là các thủy điện Buôn Tua Srah, Buôn Kuốp và Sêrêpốk 3, đặt trên sông Sêrêpốk với địa hình khá phức tạp, có bờ sông dài khoảng 60km. Dọc hai bờ sông, người dân mở hàng loạt các bến nước để tắm giặt, các bến đò, trẻ em thường xuyên ra tắm nên tiềm ẩn những hiểm họa khôn lường khi nhà máy xả nước phát điện.

Cũng theo ông Đức, ngay từ những ngày đầu đưa các nhà máy vào vận hành, nhận thấy những nguy cơ này, Ban Giám đốc đã yêu cầu phải ngay lập tức nghiên cứu hệ thống cảnh báo có hiệu quả hơn. Ba tháng sau, với sự nỗ lực hết mình của những công nhân, kỹ sư của đơn vị, một hệ thống cảnh báo lũ hoàn toàn tự động đã ra đời. Qua khảo sát, toàn bộ dọc tuyến sông vùng hạ lưu thủy điện đều có sóng di động nên các kỹ sư đã nghĩ đến mô hình cảnh báo lũ dựa trên sóng viễn thông.

Từ đó một thiết bị tự động nhận cuộc gọi và phát ra âm thanh cảnh báo lũ đã ra đời. Thiết bị này khi nhận cuộc gọi đến sẽ tự bắt máy và báo về trung tâm để đầu gọi biết chắc chắn về tình trạng hoạt động. Sau đó, hệ thống sẽ tự động bật nguồn điện để vận hành hệ thống amply và loa phóng thanh. Khi nhận được tín hiệu cho thấy thiết bị đang vận hành tốt, nhân viên sẽ tiến hành đọc thông báo. Lập tức thông báo này sẽ truyền đến thiết bị cảnh báo từ xa và phát ra loa phóng thanh. Trong trường hợp các trạm bị mất điện, thiết bị này cũng sẽ tự động khởi động máy phát điện. Khi nội dung thông báo kết thúc, thiết bị sẽ tự động quay lại trạng thái "ngủ".

Sau khi ra đời, thiết bị ngày càng được cải tiến để hoàn thiện hơn. Đến nay nhân viên vận hành không phải đọc như trước đây, mà chỉ cần gõ nội dung thông báo trên máy tính thì sẽ có một giọng đọc chuẩn được gửi tới các trạm rồi phát ra loa. Các thông báo này được nhắc lại để đảm bảo toàn bộ người dân đều được nghe thấy.

"Thời gian đầu người dân còn bỡ ngỡ, nhưng chỉ sau một thời gian, chỉ cần nghe tiếng nhạc hiệu là chúng tôi biết ngay thủy điện sắp xả nước"- ông Nguyễn Văn Sơn, nông dân ở xã Đức Xuyên, huyện Krông Nô, tỉnh Đăk Nông nhận xét. Còn bà Phạm Thị Âu - cán bộ xã Đức Xuyên, huyện Krông Nô nói: "Vào mùa hè, trẻ em rất thích đi tắm sông, khi mực nước dâng cao rất dễ bị đuối nước. Người dân địa phương thậm chí còn lập một miếu thờ ngay bên bờ sông để thờ những người bị đuối nước. Thế nhưng, từ năm 2014 tới nay, khi có hệ thống cảnh báo lũ từ xa, tình trạng trẻ em đuối nước đã không còn nữa".

Một cán bộ Công ty Thủy điện Buôn Kuốp cho biết thêm, nếu trước đây người dân rất "lỳ", khi thủy điện xả nước, bảo vệ gọi lên bờ nhiều người còn không muốn lên thì giờ đây tất cả nhân dân trong vùng đều hết sức ủng hộ nhà máy. Tại hầu hết các trạm, người dân đều tự nguyện cho nguồn điện để phục vụ thiết bị cảnh báo lũ.

Để đảm việc phối hợp cảnh báo lũ hiệu quả, nhất là trong mùa mưa, Công ty Thủy điện Buôn Kuốp đã xây dựng quy trình cảnh báo, nắm chắc số điện thoại của cán bộ chính quyền địa phương để kịp thời phối hợp trong trường hợp cần thiết. Ngoài ra, Công ty còn xây dựng website https://buonkuop.vn để người dân và chính quyền địa phương dễ dàng tìm thấy thông tin chạy máy.

Trong mùa lũ, trang web này cứ mỗi 15 phút sẽ cập nhật tình hình về lưu lượng nước và các thông tin liên quan về lũ. Công ty cũng trang bị màn hình theo dõi các thông số quan trắc, vận hành các hồ chứa tại Văn phòng Ban chỉ huy phòng chống thiên tai tỉnh Đăk Lăk và tỉnh Đăk Nông, cấp máy tính bảng cho Ban chỉ huy phòng chống thiên tai các tỉnh, huyện liên quan để nắm bắt kịp thời diễn biến vận hành điều tiết các hồ chứa.

Còn theo ông Nguyễn Đức, hiệu quả từ hệ thống cảnh báo lũ từ xa hoàn toàn tự động của công ty đã được Tập đoàn Điện lực Việt Nam đánh giá cao và cấp giấy chứng nhận sáng chế, đang áp dụng cho nhiều nhà máy khác.