Việc lựa chọn những món ăn "may mắn" cho ngày Tết không chỉ phản ánh nét đẹp trong văn hóa ẩm thực nói riêng, mà nó còn thể hiện sự đặc sắc trong đời sống tâm linh của người Việt.
Không phải ngẫu nhiên hay tùy tiện mà các món ăn được lựa chọn trong thực đơn ngày Tết. Mỗi món ăn trên mâm cỗ khai xuân đều có một ý nghĩa rất riêng và hết sức đặc biệt với mong muốn những điều tốt đẹp nhất sẽ "tràn về" cho cả gia đình trong suốt năm.
Mâm ngũ quả:
 |
Trên bàn thờ cúng ông bà tổ tiên ngày Tết không thể thiếu mâm ngũ quả. Mỗi người, mỗi nơi có cách bày trái cây trên bàn thờ khác nhau. Đơn giản có thể chọn nải chuối cùng với dưa hấu, thơm (dứa), bưởi... cầu kỳ hơn trưng bày trái cây trên bàn thờ theo nghĩa long, lân, quy, phụng khá công phu. Lại còn có cách trưng bày trái cây theo nghĩa "chơi chữ": cầu (mãng cầu), vừa (dừa), đủ (đu đủ), xài (xoài). Tất cả hướng đến mong muốn cầu chúc mọi người trong gia đình dòng họ được sung túc, đầy đủ, trọn vẹn trong suốt năm. Theo thời gian, cùng với quan niệm và mong ước của từng gia đình, mâm ngũ quả ngày nay cũng dần được cách tân, trở thành lục, thất… quả. Song vẫn giữ vững ý niệm chủ đạo trên.
Mâm ngũ quả gồm đẹp cả hình lẫn ý thường gồm 5 loại quả với 5 màu sắc khác nhau. Con số 5 thể hiện ước muốn của người Việt Nam mới sẽ đạt ngũ phúc lâm môn: Phú, quý, thọ, khang, ninh. 5 màu sắc tượng trưng ngũ hành trong vũ trụ là Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.
Khổ qua:
 |
Có rất nhiều món ăn được ưa chuộng trong ngày Tết, chủ yếu vì chúng đồng âm với những điều mong ước của mọi người. Một cách chơi chữ ngộ nghĩnh! Đơn cử như món “khổ qua” nhồi thịt, món ngon không thể thiếu trong mâm cổ ngày tết của người miền Nam. Ngoài lý do là món ăn cung cấp khá nhiều năng lượng, lại có thể để lâu, lý do chính để người ta chọn canh khổ qua trong thực đơn Tết vì mong ước, mọi nỗi “khổ” sẽ “qua” đi và may mắn, hạnh phúc sẽ đến.
Thịt kho:
 |
Bất luận sang, hèn trong gian bếp người miền Nam ngày tết đều không thể thiếu món thịt kho tàu. Món thịt kho tàu với miếng thịt vuông, quả trứng tròn là biểu hiện hài hòa cho tính hài hòa âm dương, sự vuông tròn cho cả năm.
Thức ăn màu sắc:
 |
Cũng như dưa hấu, món phải có trên mâm cỗ Tết, chỉ vì, những hạt “cát” trong quả dưa hấu, vốn đồng nghĩa với từ “cát” là những điều tốt lành trong tiếng Hán. Ngày Tết, dù nghèo khó mấy, nhà nào cũng phải có quả dưa hấu để chưng trên bàn thờ. Và người ta tin rằng một quả dưa hấu với lớp ruột đỏ au, nhiều cát sẽ mang lại may mắn cho gia chủ, bởi nước tượng trưng cho tiền bạc và “cát” đồng nghĩa với sự may mắn.
Người Việt chuộng những thức ăn, thực phẩm có màu vàng, đỏ, cam... trong ngày Tết: Xôi gấc màu đỏ cam, lọ dưa hành màu hồng ngọc cũng là những món ngon được ưa chuộng trong dịp Tết. Ngay cả hạt dưa hấu vốn màu đen cũng được nhuộm đỏ. Vào dịp tết Nguyên Đán, bà con thường mua hoa mai, hoa đào, cây quất về chưng với hi vọng trong năm có đầy đủ sự may mắn, tài lộc và thành đạt. Vì quả quất thường có màu vàng, được xem là biểu trưng cho tài lộc.
Bánh chưng, bánh tét:
 |
Ngoài những món ăn có màu sắc hoặc tên gọi được tin rằng sẽ đem lại may mắn, ngày Tết mọi gia đình Việt còn không thể thiếu món bánh chưng, bánh tét. Đó là món ăn truyền thống có từ ngàn xưa mang đầy đủ tinh túy của đất trời là lời mong ước một năm mới dồi dào, no đủ, sung túc và thịnh vượng. Hình vuông của bánh còn tượng trưng cho đất, được gói bằng lá xanh với nhân trong ruột, như hình ảnh cha mẹ chở che đùm bọc con cái. Đó cũng là cách để người ta nhớ đến công ơn sinh thành dưỡng dục của cha mẹ và tỏ lòng tôn kính người trên mỗi độ xuân về.
Cách loại quả:
 |
Gần đây, trên thị trường xuất hiện những loại hoa quả đặc biệt: bưởi hồ lô, dưa hấu vuông, dưa hấu thỏi vàng... Những loại quả khá cao (khoảng vài trăm đến cả triệu đồng) nhưng được rất nhiều người săn tìm mua làm quà biếu nhờ mang ý nghĩa tốt đẹp như sự ấm no, đầy đủ, may mắn, phát tài, phát lộc...
