Trên cơ sở kết quả tổng kết 7 năm thực hiện Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015, có thể khẳng định hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban HĐND, các tổ đại biểu và đại biểu HĐND các cấp trong tỉnh thời gian qua đã đem lại nhiều kết quả thiết thực, hiệu quả và chất lượng, tạo cơ sở pháp lý quan trọng, giúp HĐND xem xét, quyết định các vấn đề quan trọng, đồng hành cùng với UBND các cấp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trên các lĩnh vực kinh tế-xã hội, đảm bảo quốc phòng-an ninh tại địa phương.
 |
Quang cảnh kỳ họp thứ 15 HĐND tỉnh khóa XII, nhiệm kỳ 2021-2026. Ảnh: Đức Thụy |
Những kết quả nổi bật
Trong hoạt động xem xét báo cáo thuộc thẩm quyền của HĐND, các báo cáo trình tại kỳ họp HĐND, Thường trực HĐND đều phân công các Ban HĐND thẩm tra; đối với những báo cáo liên quan đến nhiều lĩnh vực, giao 1 Ban chủ trì, phối hợp với các Ban có liên quan để thẩm tra đảm bảo hoạt động thẩm tra nhiều chiều, toàn diện. Theo đó, trong 7 năm qua, HĐND các cấp đã xem xét hơn 205 báo cáo định kỳ luật định và các báo cáo khác có liên quan; có hơn 1.563 ý kiến của đại biểu HĐND thảo luận tại tổ và thảo luận chung tại Hội trường để tham gia và đề nghị giải trình đối với các nội dung đại biểu quan tâm.
Qua xem xét các báo cáo, HĐND các cấp đã thảo luận, thống nhất những kết quả đạt được, chỉ ra những tồn tại, hạn chế của các cơ quan có liên quan và giải pháp trong thời gian tiếp theo, đưa vào Nghị quyết về công tác phòng-chống tội phạm và vi phạm pháp luật; công tác của Viện Kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân và công tác thi hành án và nghị quyết về phát triển kinh tế-xã hội năm sau hoặc các nghị quyết về kết quả kỳ họp.
 |
Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Hồ Văn Niên tiếp công dân định kỳ. Ảnh: T.L |
Thực hiện các nghị quyết, UBND cùng cấp đã tiếp thu, chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, địa phương tổ chức thực hiện; các Ban HĐND, Tổ đại biểu HĐND chủ động theo dõi, giám sát việc thực hiện; làm cơ sở cho đại biểu HĐND quyết nghị các vấn đề quan trọng tại địa phương.
Cùng với đó, hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn tại các kỳ họp được Chủ tọa kỳ họp điều hành linh hoạt, khoa học, hợp lý đảm bảo dân chủ, gợi mở, thẳng thắn và thu hút nhiều cử tri quan tâm. Qua 7 năm thực hiện, có 4.602 vấn đề được các đại biểu quan tâm chất vấn UBND các cấp và các ngành hữu quan.
Nội dung các câu hỏi chất vấn của đại biểu chủ yếu liên quan đến các vấn đề được cử tri quan tâm tại địa phương như: Tình hình đảm bảo an ninh, trật tự trên địa bàn; việc xử lý các vụ án xâm phạm tính mạng, tài sản của công dân; việc tồn đọng lớn số giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã hoàn thành nhưng chưa trao đến tay người sử dụng đất; công tác quản lý, bảo vệ rừng, thu hồi đất rừng không còn rừng; việc chậm thực hiện các dự án đầu tư; phát triển du lịch; y tế; giải quyết việc làm và việc thực hiện chính sách về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế; hiệu quả sử dụng các nguồn kinh phí xây dựng nông thôn mới…
Hoạt động giám sát chuyên đề của HĐND các cấp ngày càng đi vào chiều sâu và có chất lượng hơn; các kiến nghị sau giám sát cơ bản đều được các cơ quan, đơn vị chịu sự giám sát nghiêm túc tiếp thu, khắc phục, qua đó góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước của chính quyền các cấp trên địa bàn tỉnh.
Trong 7 năm thực hiện Luật Hoạt động giám sát, HĐND các cấp trong tỉnh đã tổ chức hơn 5.578 đoàn giám sát, khảo sát trên nhiều lĩnh vực (cấp tỉnh tổ chức 111 đoàn, cấp huyện 820 đoàn, cấp xã 4.647 đoàn).
Nội dung giám sát chủ yếu liên quan đến các vấn đề về phát triển kinh tế-xã hội ở địa phương, các vấn đề được Nhân dân quan tâm như: Tài chính - ngân sách, y tế, giáo dục, môi trường, quản lý và bảo vệ rừng, tài nguyên khoáng sản, đầu tư kết cấu hạ tầng nông thôn, xây dựng nếp sống văn minh đô thị; việc chấp hành quy định pháp luật về giáo dục, quản lý đối tượng tại cộng đồng; việc giải quyết các ý kiến, kiến nghị của cử tri…
Sau giám sát, HĐND các cấp đã có hơn 16.355 kiến nghị gửi các cơ quan Trung ương, các cấp, các ngành địa phương và đã được tiếp thu, giải quyết đạt 74,13% (12.124/16.355 kiến nghị).
Bên cạnh đó, hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do HĐND bầu được thực hiện đúng quy định. Quá trình tổ chức thực hiện quy trình lấy phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016-2021 bầu đảm bảo dân chủ, công khai, minh bạch, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND các cấp. Tại kỳ họp cuối năm 2018, trên cơ sở kết quả lấy phiếu tín nhiệm của HĐND ba cấp, để nâng cao chất lượng, hiệu quả bố trí, sử dụng cán bộ, Thường trực HĐND tỉnh đề nghị cấp có thẩm quyền xem xét đối với những trường hợp có trên 50% Phiếu “Tín nhiệm thấp” đối với HĐND các cấp.
 |
Các đại biểu HĐND tỉnh khóa XII tiến hành bỏ phiếu lấy phiếu tín nhiệm đối với những người giữ chức vụ do HĐND tỉnh bầu. Ảnh: Đức Thụy |
Riêng đối với nhiệm kỳ 2021-2026, HĐND tỉnh cũng vừa lấy phiếu tín nhiệm đối với những người giữ chức vụ do HĐND tỉnh bầu theo quy định của Nghị quyết số 96/2023/QH15 tại kỳ họp thường lệ cuối năm 2023.
Công tác giám sát qua hoạt động tiếp công dân, giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo được chú trọng thực hiện. Hàng năm, Thường trực HĐND các cấp đều xây dựng kế hoạch tiếp công dân của đại biểu HĐND và Thường trực HĐND các cấp và tổ chức để đại biểu HĐND tiếp công dân định kỳ vào ngày 15 hàng tháng tại trụ sở Tiếp công dân ba cấp (tỉnh, huyện, xã) đảm bảo đúng quy định của pháp luật; đồng thời, Thường trực HĐND và UBND cấp huyện, cấp xã tăng cường tổ chức đối thoại với công dân vào sáng thứ 7 hàng tuần. Tỷ lệ đại biểu thực hiện việc tiếp công dân tăng dần theo từng năm.
Thông qua các buổi tiếp dân, đại biểu HĐND các cấp đã giải thích, hướng dẫn pháp luật cho người dân nắm rõ, đồng thời, đây cũng là một nguồn thông tin quan trọng để phục vụ hoạt động giám sát của HĐND. Đối với các vụ việc phức tạp, kéo dài, Thường trực HĐND trực tiếp tổ chức đoàn giám sát, khảo sát hoặc phân công cho các Ban HĐND giám sát, khảo sát việc giải quyết đơn thư khiếu nại tố cáo của công dân.
Tập trung những nhiệm vụ trọng tâm sắp tới
Bên cạnh những kết quả đạt được, thực tiễn hoạt động giám sát HĐND các cấp cũng bộc lộ những mặt tồn tại, hạn chế, bất cập nhất định như: Về cơ chế, chính sách, Luật Hoạt động giám sát và các văn bản pháp luật khác có liên quan chưa có quy định hoặc chưa điều chỉnh kịp thời một số nội dung phát sinh thực tế nên còn gặp khó khăn, vướng mắc trong việc thực hiện.
 |
Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh Trương Văn Đạt nêu ý kiến tại buổi làm việc với UBND huyện Mang Yang về việc chấp hành pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai từ đầu năm 2020 đến tháng 6-2023. Ảnh: Ngọc Sang |
Chẳng hạn: Chưa có hướng dẫn quy trình, thủ tục trình tự các bước xây dựng khảo sát chuyên đề của HĐND nên HĐND chủ yếu vận dụng thực hiện theo trình tự, thủ tục giám sát chuyên đề đã được quy định.
Luật Hoạt động giám sát và một số điều của Nghị quyết số 594/NQ-UBTVQH15 chưa quy định cụ thể biện pháp chế tài đối với các đối tượng giám sát nên đôi khi đối tượng giám sát không cung cấp hoặc chậm cung cấp báo cáo, tài liệu theo yêu cầu của HĐND hoặc cung cấp, báo cáo sơ sài, dẫn đến việc thực hiện chức năng giám sát của HĐND phần nào cũng gặp nhiều khó khăn.
Về thực tiễn tổ chức thực hiện hoạt động giám sát của HĐND các cấp vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như: Việc chuẩn bị báo cáo của UBND và các cơ quan chuyên môn của UBND trình HĐND tại một số kỳ họp còn chậm; nội dung, số liệu chưa đảm bảo, còn phải bổ sung nhiều lần, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng thẩm tra của các Ban HĐND.
Hoạt động xem xét quyết định của UBND cùng cấp, nghị quyết của HĐND cấp dưới có dấu hiệu trái với Hiến pháp, luật, văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan Nhà nước cấp trên, nghị quyết của HĐND cùng cấp còn hạn chế.
 |
Phó Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư Đinh Hữu Hòa nêu giải pháp đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công tại kỳ họp thứ 15 HĐND tỉnh Gia Lai khóa XII (nhiệm kỳ 2021-2026). Ảnh: Đức Thụy |
Hoạt động chất vấn tại kỳ họp tuy đã được nâng lên nhưng số lượng đại biểu đăng ký chất vấn còn ít, ngại va chạm nên chủ yếu là do Thường trực HĐND giao nhiệm vụ cho các đại biểu chuyên trách chủ động nghiên cứu nội dung chất vấn; tính tranh luận một số nội dung chất vấn chưa cao, một số ý kiến chưa tập trung vào các vấn đề nổi cộm, dư luận quan tâm để chất vấn.
Việc lựa chọn nội dung giám sát chuyên đề chưa toàn diện các lĩnh vực. Việc giám sát các kiến nghị sau giám sát của HĐND, Thường trực HĐND có lúc chưa được thường xuyên; mặt khác, dù các kiến nghị sau giám sát được Thường trực HĐND đôn đốc, nhắc nhở nhưng một số cơ quan, đơn vị có lúc, có nơi chưa nghiêm túc thực hiện; nguyên nhân chủ yếu do chưa có biện pháp quy định cụ thể xử lý trách nhiệm đối với các cơ quan, đơn vị, tổ chức và cá nhân không thực hiện hoặc thực hiện không nghiêm các kết luận kiến nghị sau giám sát của HĐND, Thường trực HĐND.
Công tác giám sát vụ việc cụ thể về hành chính, tư pháp chưa thực hiện thường xuyên, các vụ việc khiếu nại kéo dài chưa được giải quyết và tổ chức giám sát thỏa đáng, ảnh hưởng đến uy tín quản lý, điều hành của chính quyền địa phương.
Bên cạnh đó, tổ chức bộ máy, biên chế của cơ quan tham mưu, giúp việc HĐND các cấp còn chưa tương xứng với vị trí, chức năng, nhiệm vụ; năng lực chưa đồng đều, nhất là cấp huyện, cấp xã.
Để tiếp tục phát huy vai trò, nâng cao chất lượng hoạt động giám sát của HĐND các cấp trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới và nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu của xã hội, tâm tư, nguyện vọng, mong muốn của Nhân dân và cử tri, cần tập trung vào một số giải pháp sau:
Thứ nhất, tăng cường sự lãnh đạo toàn diện của cấp ủy Đảng đối với hoạt động của HĐND. Quan tâm hơn nữa việc bố trí cán bộ giữ các chức danh Thường trực HĐND là hết sức cần thiết nhằm bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng đối với HĐND và nâng cao vị thế của HĐND, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của HĐND. Qua đó, tạo sự thống nhất trong việc lãnh đạo, quản lý, điều hành thực hiện các nhiệm vụ chính trị của địa phương.
Thứ hai, tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo Thường trực HĐND nâng cao vai trò, trách nhiệm của Thường trực, các Ban và đại biểu HĐND các cấp. Thường trực HĐND giữ vai trò nòng cốt, chủ động trong công tác điều hành và tổ chức thực hiện các hoạt động của HĐND. Thường trực HĐND phát huy tốt vai trò trong việc điều hòa, phối hợp, nhất là trong các hoạt động thẩm tra, giám sát. Các Ban HĐND phải nêu cao trách nhiệm của mình trong công tác thẩm tra báo cáo, tờ trình, dự thảo nghị quyết trình tại kỳ họp, chủ động rà soát kỹ nội dung, đưa ra những vấn đề còn vướng mắc, chưa đúng quy định của pháp luật để giúp cho đại biểu có thêm thông tin, định hướng trong việc xem xét, thảo luận và quyết định. Sau khi nghị quyết được ban hành, Thường trực, các Ban, Tổ đại biểu HĐND tiếp tục theo dõi, giám sát chặt chẽ việc tổ chức triển khai thực hiện.
Thứ ba, công tác chỉ đạo của Thường trực HĐND cần tiếp tục: Đeo bám và kiến nghị các cấp có thẩm quyền kịp thời tháo gỡ các tồn tại, hạn chế, bất cập qua 7 năm tổng kết Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015 nêu trên; không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả trong việc thực hiện chức năng quyết định và giám sát của mình. Xác định đúng vấn đề cần quyết định để nâng cao hiệu lực, hiệu quả các nghị quyết của HĐND.
Trong hoạt động giám sát, lựa chọn nội dung giám sát toàn diện trên các lĩnh vực kinh tế-xã hội, nhất là những vấn đề bức xúc được cử tri và Nhân dân quan tâm. Tăng cường công tác giám sát các vụ việc hành chính tư pháp, các vụ việc khiếu nại kéo dài chưa được các cấp giải quyết thỏa đáng. Thường trực HĐND thường xuyên tham gia cùng Đoàn giám sát của các Ban HĐND để nắm bắt tình hình, chỉ đạo kịp thời để kết quả giám sát có chất lượng và hiệu quả hơn. Sau giám sát, Thường trực, các Ban HĐND thường xuyên theo dõi, đôn đốc việc thực hiện kiến nghị sau giám sát của các cơ quan, đơn vị, tránh để xảy ra tình trạng các kiến nghị sau giám sát không được thực hiện. Đối với kiến nghị chậm giải quyết, Thường trực HĐND tiếp tục có văn bản nhắc nhở và phê bình.
Phát huy vai trò, trách nhiệm tham mưu của Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội và HĐND tỉnh, Văn phòng HĐND và UBND cấp huyện, bộ phận giúp việc của HĐND cấp xã trong hoạt động giám sát của HĐND. Đồng thời, tiếp tục nâng cao năng lực của đại biểu HĐND qua công tác bồi dưỡng, tập huấn, cập nhật kiến thức cho đại biểu HĐND để nâng cao năng lực, trách nhiệm, kỹ năng đặc biệt là kỹ năng chất vấn, thảo luận, tranh luận tại nghị trường, về kinh nghiệm hoạt động giám sát của đại biểu HĐND các cấp.
Thứ tư, tiếp tục phát huy công tác phối hợp giữa Thường trực HĐND với UBND, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam và các cơ quan liên quan khác. Thường trực HĐND chủ động thực hiện Quy chế phối hợp với UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam cùng cấp để hoạt động, nhất là việc thống nhất thực hiện một số nội dung như: Dự kiến nội dung, chương trình các kỳ họp, hoạt động tiếp xúc cử tri, chất vấn, hoạt động giám sát, tổ chức kỳ họp, giải quyết các vấn đề phát sinh giữa 2 kỳ họp.
