Luật sư Trương Thanh Đức cho rằng, đằng sau việc thiếu minh bạch của các dự án BOT không chỉ là nhà đầu tư mà cả 1 nhóm lợi ích. Việc người dân tự "lập trại", giám sát hoạt động trạm BOT Ninh Lộc là minh chứng cho thấy niềm tin của dân bị tát cạn. Trong khi đó, vai trò của Bộ GTVT gần như bằng 0 khi "bỏ mặc" cả người dân lẫn chủ đầu tư.
Cho rằng trạm thu phí đường bộ BOT Ninh Lộc, thuộc dự án mở rộng QL 1A, dài 38km đoạn qua phía bắc tỉnh Khánh Hòa, gian lận số liệu thống kê như: tổng mức đầu tư, số tiền thu hàng ngày để kéo dài thời gian thu phí hoàn vốn, chiếm đoạt tài sản nhà nước và xâm hại quyền lợi người dân, từ cuối tháng 2 đầu 3.2019, một nhóm người dân (ở nhiều địa phương khác nhau) đã đến "lập trại", giám sát hoạt động trạm BOT này bằng cách kiểm đếm thủ công.
Liên quan đến vấn đề này, Góc nhìn chuyên gia Dân Việt đã có cuộc trao đổi cùng Luật sư Trương Thanh Đức, Chủ tịch HĐTV công ty luật Basico.
 |
Luật sư Trương Thanh Đức, Chủ tịch HĐTV công ty luật Basico.
Người dân bị "tát cạn" niềm tin
Vì sao đến mức người dân phải đếm xe qua trạm BOT Ninh Lộc. Việc này nói lên điều gì, thưa ông?
Người dân mất niềm tin đối với các dự án BOT đường bộ nói chung, BOT Ninh Lộc nói riêng. Bởi thời gian qua, sau thanh tra, kiểm toán, hàng loạt các dự án BOT đường bộ cả nước bị phát hiện sai phạm nghiêm trọng.
Trong quá trình triển khai, nhiều nhà đầu tư, nhiều dự án đã bộc lộ sự thiếu minh bạch, biểu hiện sai phạm như làm một đường, thu một nẻo; Làm sau, thu phí trước; làm ít thu nhiều (chỉ mở rộng vài mét QL1A, nhưng thu phí cả con đường); Có biểu hiện nâng khống giá trị đầu tư, thu nhiều nhưng khai ít…
Đây chính là "giọt nước tràn ly" và hành động tự lập trạm để kiểm đếm xe qua BOT Ninh Lộc đã minh chứng niềm tin của dân bị tát cạn. Chúng ta nên khuyến khích những việc như thế này bởi đây là tiền đề, là cơ sở để vạch ra không nhiều thì ít sự thật, sự gian dối, cướp đoạt tiền của dân liên quan đến vấn đề về BOT.
Trong trường hợp này, chủ đầu tư tử tế thì phải hoàn nghênh người dân, mời thuốc, mời nước cho người dân để chứng minh tôi là trong sạch. Thậm chí tôi còn thua lỗ đấy, người dân ủng hộ tôi để tôi thu tiếp. Đằng này lại đe dọa công an bắt hay tìm mọi cách ăn cắp số liệu…. Rõ ràng, không nhiều thì ít chắc chắn là có gian lận.
 |
Một số người dân ngồi tại trạm thu phí Ninh Lộc để đếm xe qua lại trạm. Ảnh: Tiền phong.
Cũng phải nói thêm rằng, từ ông thiết kế chính sách, đến ông triển khai, giám sát, thi hành hay khắc phục đều nhầm lẫn hết. Người ta không biết được đấy là tiền của dân, mà cứ nghĩ rằng đó là tiền của nhà đầu tư. Nếu là tiền của nhà đầu tư chỉ là gian lận thuế thôi, chứ đây rõ ràng là tiền ăn cướp, móc túi của dân mà cứ để cho chủ đầu tư ngang nhiên. Vậy thì người dân làm gì còn niềm tin vào sự thật, công lý và lẽ phải nên họ phải làm thế.
Liên quan đến sự việc này, Công ty Cổ phần đầu tư BOT Đèo Cả Khánh Hòa vừa có kiến nghị Bộ Giao thông Vận tải lập đoàn kiểm tra về tình hình thu phí của trạm trong 3 tháng, trong đó mời chính quyền địa phương và người dân tham gia giám sát. Tuy nhiên, về phía người dân họ cho biết sẽ kết hợp cùng song vẫn làm độc lập. Ông đánh giá ntn về điều này?
Các ông ấy cứ làm trò. Còn việc người dân muốn kiểm toán độc lập, tôi cho là hoàn toàn đúng. Ai dại gì mà tiếp tay cho địch.
Tại sao tôi lại nói thế. Ví dụ cùng tham gia giám sát, người dân sẽ chỉ được tham gia 1 phần và không có vai trò gì cả, mọi thứ thông tin chỉ láng máng thôi. Còn nếu làm độc lập thì họ mới có thể chủ động nắm được hết toàn bộ sự việc, từ đấy mới vạch vòi được toàn bộ sự thật là như thế nào? Chứ thế kia thì không vạch được sự thật mà có khi còn giúp chủ đầu tư hợp thức hóa sai phạm và che giấu sự thật.
 |
Văn bản của Công ty CP đầu tư BOT Đèo Cả Khánh Hòa.
Hoàn toàn có thể xảy ra, chủ đầu tư bắt tay với 1 số hãng xe lớn đi đường khác, hay tạm ngừng… để giảm lượng xe lưu thông trong những ngày thanh kiểm tra.
Ví dụ như tôi, nếu tôi có lợi 100 triệu thì sẵn sàng bỏ 50 triệu để mua và lúc đấy khách quan (vì có sự giám sát của người dân), không ai cãi được nữa. Ngay cả đếm thì nhà nước cũng phải đếm bí mật. Tôi đếm nhưng tôi không nói tôi đếm, chứ bây giờ lại tổ chức cả tiểu đoàn, tiểu đội ra đếm. Công khai thời gian, ngày giờ và phương thức thanh kiểm tra thì chẳng khác gì “cưỡi ngựa xem hoa”, à uôm mà không mang lại hiệu quả.
Về phía người dân, đếm ngày nào nên cập nhật ngay ngày đấy. Cộng ngay số liệu giờ nào cộng giờ đấy, công bố báo chí ngay lập tức. Không loại trừ khả năng mất dữ liệu kiểm đếm 1 lần nữa bởi vì bây giờ có mang gửi ở két sắt cũng có thể mất cắp được. Tôi cho rằng, người dân dũng cảm để làm sáng tỏ sự thật, nhưng lại không lường trước được mọi việc.
Trắng vai trò của Bộ GTVT bằng
Không chỉ BOT Ninh Lộc mà thời gian qua nhiều vụ liên quan đến thu chi BOT cho thấy sự bất nhất và thiếu minh bạch. Vai trò của cơ quan quản lý là Bộ GTVT ở đâu?
Vai trò của Bộ GTVT chỉ là số 0. Cứ nhìn 1 hiện tượng đã từng xảy ra tại Pháp Vân – Cầu Giẽ năm 2015 thì thấy, chênh lệch thu chi mỗi ngày lên tới 500 – 600 triệu đồng. Như vậy, 1 năm ít nhất hơn chục tỷ. Khi mọi việc được “bóc phốt”, Bộ GTVT không có bất cứ động thái gì để kiểm soát, để quản lý, để theo dõi.
 |
Trạm thu phí cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ
Thế coi như mở tung túi tiền của dân để cho chúng bốc, cướp, chúng nó nhặt còn gì nữa. Đáng lẽ dân chỉ phải nộp 1/3 thôi, thì bây giờ dân cứ phải còng lưng ra để nộp cao, nộp nhiều năm.
Chưa kể, đến khi mọi việc được phanh phui cũng không một ai phải xin lỗi cả. 4 năm tiếp theo, Cơ quan quản lý vẫn không làm gì. Đến bây giờ mới rục rịch tìm biện pháp để đo đếm thì đúng là quá tệ, quá chậm trễ. Thật không thể tưởng tượng được sao lại có thể dẫn đến tình trạng như thế!
Thậm chí còn bao che, bưng bít hay tìm mọi cách lấp liếm cho chủ đầu tư.
Đơn cử như con số 2,2 tỷ đồng ở trạm BOT Dầu Giây, Đồng Nai hôm mùng 3 Tết, số tiền thực mất và khai báo của nhà đầu tư lại vênh nhau nhiều tỷ đồng dù chỉ 2 ca trực/ngày. Người dân nghi ngờ, phản ứng, đơn vị chức năng ngành giao thông vào kiểm tra lại "không phát hiện sai phạm". Nếu không nói gì thì dân chỉ biết thế, đây lại còn hợp thức hóa sai trái, tội còn to hơn nữa.
Vậy theo ông đằng sau sự thiếu minh bạch là gì? Ai đứng sau những dự án BOT này để thu lời?
Nói chung là chắc chắn là tiền chảy vào túi của nhiều người, chứ chủ đầu tư không ăn một mình được. Đằng sau sự thiếu minh bạch sẽ là một nhóm lợi ích nào đó.
Có những chuyện tham ô, tham nhũng khác vi phạm trắng trợn tày đình mà họ còn đút túi mà. Còn cái này chẳng vi phạm gì cả, nếu có thì sau này chỉ khơi khơi lý do cơ quan quản lý, Bộ chủ quản… làm không đến nơi đến trốn, không giỏi, không hết trách nhiệm. Chứ có ai tham ô tham nhũng gì đâu, có ai chiếm đoạt của ai đâu? Vậy thì không có lý do gì lại không thu lợi về túi mình cả. Chủ đầu tư gian lận, tại sao cơ quan quản lý lại không biết được chứ?
Rõ ràng, ông nhìn thấy lỗ hổng to đùng từ lúc giao thầu, đấu thầu đến giám sát nghiệm thu, rồi đến cả vấn đề thu – chi hiện nay. Nói là không biết là không làm gì để cho dễ trục lợi, đút túi cho thoải mái mà thôi.
Đó cũng là 1 phần lý do tại sao lại không thu phí tự động được. Nói đi nói lại thì các ông muốn thế, tất cả đều muốn thế chứ không riêng gì chủ đầu tư. Cứ đóng kịch với nhau. Chưa kể, bản chất không phải là tự động hay không tự động mà phải giám sát, quản lý được chính xác nguồn thu. Tự động chỉ là đơn giản hơn, hiệu quả hơn, nhanh chóng chính xác hơn. Chứ còn đâu nếu làm tự động mà lại gian lận thì còn khủng khiếp hơn là làm thủ công. Lúc đấy còn nói gì được nữa, càng dễ bịp bợm hơn.
Từ thực tiễn hiện nay, ông có đề xuất, kiến nghị gì đối với cơ quan quản lý không, thưa ông?
Nói chung là nếu Bộ GTVT không có động thái gì để trấn an người dân, để lấy được thông tin chính xác thì cho dù bây giờ con số thu – chi của chủ đầu tư có là sự thật đi chăng nữa, mọi thứ làm tốt bao nhiêu nữa thì cũng không bao giờ người dân người ta tin được.
Muốn làm thế nào đi chăng nữa, kể cả tự động sau này cũng không thể để cho nhà đầu tư tự họ múa máy, tự biên tự diễn như vậy đươc. Vẫn phải nâng cao chức năng giám sát. Thậm chí, nếu nhà nước không làm được điều đấy thì lên tiếng bảo dân để dân bỏ tiền ra đứng lên làm hộ.
Cũng phải nói thêm rằng, động thái của người dân trong thời gian vừa qua không phải là phản đối, cấm chủ đầu tư BOT thu phí mà vấn đề chỉ là thu nhiều hay thu ít và vị trí nào là phù hợp. Thay vì thu 100 thì chỉ thu 50, thu 30 cũng là thu. Nếu căng quá Tổng cục đường bộ, Bộ GTVT có thể cho chủ đầu tư dừng thu phí 1,2 hôm, chứ không nên nghỉ thu phí cả 1 năm trời như trường hợp của BOT Cai Lậy.
 |
Sau hơn 1 năm dừng thu phí BOT Cai Lậy chủ đầu tư dự án đã bị lỗ trên 130 tỷ đồng
Dừng thu phí 1 năm sẽ mất bao nhiêu là tiền của, chi phí hoàn vốn… Thời gian đấy lãi ngân hàng ai chịu, nợ xấu thì sao, bao nhiêu công ăn việc làm thì sao?
Lẽ ra cơ quan quản lý khi xảy ra sự việc phải làm thế nào nhanh chóng khắc phục. Đằng này lại đem bỏ luôn 1 năm trời không thu phí. Chính sách quá tả, quá hữu. Đúng là khôi hài!
Xin cảm ơn ông!
Huyền Anh (Dân Việt)
