Mỗi năm, ở Tây Nguyên có vài chục ngàn ha rừng khai hoang chuyển sang đất nông nghiệp và hàng trăm ngàn khối gỗ được khai thác. Ai hưởng lợi từ chính sách này khi mục tiêu giải quyết việc làm cho đồng bào tại chỗ, phát triển hạ tầng vùng dự án đến nay chưa được triển khai đến nơi đến chốn.
Chỉ định thầu hàng trăm ngàn m3 gỗ rừng
Trong hai năm (2007-2008), tỉnh Gia Lai bắt đầu triển khai việc chuyển đổi rừng sang trồng cao su, trong số hơn 73.000 ha giao cho các doanh nghiệp tiến hành khảo sát có 14.900 ha đất đã tạm giao cho thuê. Năm 2008, trong số gần 6.400 ha rừng nghèo khai hoang, tổng khối lượng gỗ, củi tận thu, tận dụng được là 37.786 m3 gỗ và hơn 22.680 ster củi. Việc khai thác gỗ củi trong năm này thực hiện theo hình thức cuốn chiếu, khai hoang đến đâu tận thu gỗ củi đến đó và chủ rừng bán đấu giá gỗ. Tổng số tiền qua bán đấu giá gỗ là 48,378 tỷ đồng, bình quân mỗi khối gỗ bán hơn 1,28 triệu đồng. Tuy nhiên cuối năm 2008, UBND tỉnh Gia Lai đã cho một số doanh nghiệp trúng đấu giá được nợ tiền mua gỗ, đến nay nhiều doanh nghiệp chây ỳ không trả nợ số tiền chưa thu được hơn 9 tỷ đồng. Mặc dù UBND tỉnh có văn bản cho các doanh nghiệp mua gỗ nợ tiền, song khi không đòi nợ được lại yêu cầu các ban quản lý rừng phòng hộ, những chủ nợ bất đắc dĩ đi đòi và khởi kiện hầu tòa, mong thu lại gần chục tỷ đồng này.
Năm 2010 và 2011, tỉnh Gia Lai không bán đấu giá lượng gỗ được chuyển đổi từ đất lâm nghiệp sang trồng cao su nữa mà bán trực tiếp cho chủ dự án, những người được cấp rừng nghèo chuyển sang đất trồng cao su. Năm 2010, trong số 11.877 ha rừng chuyển đổi khối lượng gỗ theo thiết kế là 280.288 m3 bao gồm: Gỗ lớn 141.503 m3, gỗ nhỏ 118.071 m3, gỗ tận dụng 20.705 m3 và gần 45.000 ster củi. Tất cả số gỗ, củi này được bán chỉ định cho các doanh nghiệp nhận đất khai hoang trồng cao su. Tính bình quân mỗi khối gỗ chỉ bán với giá 313.000 đồng. Tuy nhiên đến nay vẫn còn nhiều doanh nghiệp nợ với số tiền hơn 7 tỷ đồng.
Năm 2011, Gia Lai chuyển đổi 8.119 ha rừng nghèo sang trồng cao su cho các doanh nghiệp, khối lượng gỗ theo thiết kế là 190.321 m3 (gỗ lớn 95.930 m3, gỗ nhỏ 83.299 m3, gỗ tận dụng 11.091 m3) và củi 29.700 ster. Giá bán gỗ bình quân chỉ có 390.000 đồng/m3, trong số này không ít gỗ chủng loại cao từ nhóm I đến nhóm V theo giá thị trường hàng chục triệu đồng mỗi mét khối.
Trao đổi về vấn đề này, ông Nguyễn Tấn Đức-Phó Giám đốc Sở Tài chính Gia Lai-đơn vị tham mưu cho tỉnh giá bán gỗ, cho rằng: Do áp lực phải chuyển nhanh rừng cho doanh nghiệp kịp tiến độ trồng cao su, nếu bán đấu giá sẽ có nhiều người vào tranh mua, khai thác gỗ không kịp, doanh nghiệp sẽ trễ thời vụ. Về giá gỗ, tỉnh đã tham khảo các chủ rừng và cộng với 7% giá tăng trong đấu giá qua các thời kỳ.
Nhiều mục tiêu chưa đạt
Việc trồng mới hàng trăm ngàn ha cao su ở Tây Nguyên đồng nghĩa với giao một lượng lớn tài nguyên đất của quốc gia thành tài sản của các doanh nghiệp. Mỗi ha đất trồng cao su ở Gia Lai có giá từ 60 triệu đồng đến vài trăm triệu đồng, song khi giao cho doanh nghiệp ngân sách không thu đồng nào. Một số chủ trương của tỉnh gắn liền việc phát triển dự án cao su các doanh nghiệp như: Phải tuyển dụng đồng bào dân tộc tại chỗ vào làm công nhân, xây dựng hạ tầng vùng dự án… cho đến nay, qua khảo sát của chúng tôi nhiều nơi không đạt được.
Chỉ định thầu hàng trăm ngàn m3 gỗ rừng
Trong hai năm (2007-2008), tỉnh Gia Lai bắt đầu triển khai việc chuyển đổi rừng sang trồng cao su, trong số hơn 73.000 ha giao cho các doanh nghiệp tiến hành khảo sát có 14.900 ha đất đã tạm giao cho thuê. Năm 2008, trong số gần 6.400 ha rừng nghèo khai hoang, tổng khối lượng gỗ, củi tận thu, tận dụng được là 37.786 m3 gỗ và hơn 22.680 ster củi. Việc khai thác gỗ củi trong năm này thực hiện theo hình thức cuốn chiếu, khai hoang đến đâu tận thu gỗ củi đến đó và chủ rừng bán đấu giá gỗ. Tổng số tiền qua bán đấu giá gỗ là 48,378 tỷ đồng, bình quân mỗi khối gỗ bán hơn 1,28 triệu đồng. Tuy nhiên cuối năm 2008, UBND tỉnh Gia Lai đã cho một số doanh nghiệp trúng đấu giá được nợ tiền mua gỗ, đến nay nhiều doanh nghiệp chây ỳ không trả nợ số tiền chưa thu được hơn 9 tỷ đồng. Mặc dù UBND tỉnh có văn bản cho các doanh nghiệp mua gỗ nợ tiền, song khi không đòi nợ được lại yêu cầu các ban quản lý rừng phòng hộ, những chủ nợ bất đắc dĩ đi đòi và khởi kiện hầu tòa, mong thu lại gần chục tỷ đồng này.
| Nhiều con đường bị cày nát khi các doanh nghiệp vào vùng dự án trồng cao su. Ảnh: H.K |
Năm 2011, Gia Lai chuyển đổi 8.119 ha rừng nghèo sang trồng cao su cho các doanh nghiệp, khối lượng gỗ theo thiết kế là 190.321 m3 (gỗ lớn 95.930 m3, gỗ nhỏ 83.299 m3, gỗ tận dụng 11.091 m3) và củi 29.700 ster. Giá bán gỗ bình quân chỉ có 390.000 đồng/m3, trong số này không ít gỗ chủng loại cao từ nhóm I đến nhóm V theo giá thị trường hàng chục triệu đồng mỗi mét khối.
Trao đổi về vấn đề này, ông Nguyễn Tấn Đức-Phó Giám đốc Sở Tài chính Gia Lai-đơn vị tham mưu cho tỉnh giá bán gỗ, cho rằng: Do áp lực phải chuyển nhanh rừng cho doanh nghiệp kịp tiến độ trồng cao su, nếu bán đấu giá sẽ có nhiều người vào tranh mua, khai thác gỗ không kịp, doanh nghiệp sẽ trễ thời vụ. Về giá gỗ, tỉnh đã tham khảo các chủ rừng và cộng với 7% giá tăng trong đấu giá qua các thời kỳ.
Nhiều mục tiêu chưa đạt
Việc trồng mới hàng trăm ngàn ha cao su ở Tây Nguyên đồng nghĩa với giao một lượng lớn tài nguyên đất của quốc gia thành tài sản của các doanh nghiệp. Mỗi ha đất trồng cao su ở Gia Lai có giá từ 60 triệu đồng đến vài trăm triệu đồng, song khi giao cho doanh nghiệp ngân sách không thu đồng nào. Một số chủ trương của tỉnh gắn liền việc phát triển dự án cao su các doanh nghiệp như: Phải tuyển dụng đồng bào dân tộc tại chỗ vào làm công nhân, xây dựng hạ tầng vùng dự án… cho đến nay, qua khảo sát của chúng tôi nhiều nơi không đạt được.
Ông Phan Văn Linh-Phó Chủ tịch UBND xã Ia Blưh-huyện Chư Pưh-nơi có đến 7 doanh nghiệp được giao đất trồng cao su, cho biết: Đến nay, các doanh nghiệp mới chỉ tuyển được 5 người vào làm công nhân, số còn lại đều là hợp đồng thời vụ. Nguyên nhân do người dân chưa mặn mà với công việc này chứ chẳng phải doanh nghiệp không thông báo tuyển lao động. Tại xã Ia Púch, huyện Chư Prông, Công ty Cao su Quang Đức đã trồng 3.500 ha, có gần 900 công nhân song số đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ vận động mãi được hơn 50 người. Theo ông Rơ Mah Bếp-Phó Chủ tịch UBND xã, bà con còn nặng nề tập tục lạc hậu. Đang cao điểm thời vụ nhưng làng có ma chay, cưới hỏi là tất cả kéo nhau về ăn uống mấy ngày liền, bê trễ công việc cũng mặc. Đồng bào không quen sống tập thể, người này so bì người kia, ngại đi làm xa; muốn tập hợp được phải đãi cơm rượu… Về phía doanh nghiệp, dù phải đối phó với chủ trương của tỉnh trong tuyển dụng đồng bào tại chỗ tạo việc làm, song nhận họ vào làm công nhân, phần lớn ghi tên trên giấy, còn lại tự thuê lao động tự do bên ngoài để đảm bảo tiến độ và chất lượng sản xuất.
Những nơi tập trung nhiều doanh nghiệp trồng cao su hạ tầng giao thông đang trở thành gánh nặng của địa phương. Phó Chủ tịch UBND huyện Chư Prông-ông Nguyễn Anh Dũng cho biết: Nhiều tuyến đường ngân sách mới xây dựng tải trọng đường cho phép chỉ 10 tấn song các doanh nghiệp khai thác vận chuyển gỗ, phân bón xe có tải trọng 30-40 tấn vẫn ùn ùn đi lại ngày đêm. Nhiều tuyến đường liên xã, liên huyện kể cả một số tỉnh lộ trên địa bàn bị xe cày xới nát đường mùa mưa này không đi lại được. Trong khi đó doanh nghiệp vẫn không đóng góp đồng nào để địa phương sửa chữa đường sá.
Sau gần 5 năm triển khai chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, đến nay mục tiêu về diện tích tăng thêm 90-100 ngàn ha cao su trên địa bàn Tây Nguyên đến năm 2010 đã không đạt. Chỉ có một số doanh nghiệp được giao rừng chuyển sang trồng cao su là có được nguồn tài nguyên hời bởi không phải bỏ tiền ra mua đất.
Việc chuyển hàng trăm ngàn ha rừng sang trồng cao su về tương lai sẽ tạo ra một vùng chuyên canh rộng lớn, tận dụng được nguồn tài nguyên đất góp phần phát triển kinh tế-xã hội ở Tây Nguyên. Đặc biệt nếu làm tốt công tác giãn dân, phân bố lại dân cư sẽ là cơ hội để các tỉnh xây dựng thành những vùng nông thôn mới trong tương lai. Cùng với phát triển hàng trăm ngàn ha cao su sẽ giải quyết việc làm cho gần trăm ngàn lao động, đồng thời với đó là hạ tầng xã hội phát triển. Nếu không có chế tài ngay từ bây giờ ràng buộc các doanh nghiệp thì vì yếu tố lợi nhuận chắc chắn tương lai vùng dự án cao su sẽ gây gánh nặng xã hội bởi rất dễ sau khi trồng xong được cấp bìa đỏ chủ dự án sẽ chuyển nhượng hoặc cổ phần hóa doanh nghiệp để hưởng lợi từ quỹ đất.
| Trong khi nhiều địa phương không thu tiền khi chuyển hàng ngàn ha rừng cho doanh nghiệp trồng cao su thì ở tỉnh Kon Tum thống nhất thu tiền mỗi ha rừng giao doanh nghiệp. Trước đây mỗi ha thu 12 triệu đồng, đến nay HĐND tỉnh biểu quyết thu 16 triệu đồng/ha. Theo ông Nguyễn Hữu Hải-Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Kon Tum, số tiền này được tính khoa học, là tiền tăng thêm từ phần chênh lệch giá trị tăng trưởng rừng. Các doanh nghiệp trồng cao su đều vui vẻ nộp tiền bởi tính ra họ vẫn thấy có hiệu quả khi đầu tư. |
Sau gần 5 năm triển khai chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, đến nay mục tiêu về diện tích tăng thêm 90-100 ngàn ha cao su trên địa bàn Tây Nguyên đến năm 2010 đã không đạt. Chỉ có một số doanh nghiệp được giao rừng chuyển sang trồng cao su là có được nguồn tài nguyên hời bởi không phải bỏ tiền ra mua đất.
Việc chuyển hàng trăm ngàn ha rừng sang trồng cao su về tương lai sẽ tạo ra một vùng chuyên canh rộng lớn, tận dụng được nguồn tài nguyên đất góp phần phát triển kinh tế-xã hội ở Tây Nguyên. Đặc biệt nếu làm tốt công tác giãn dân, phân bố lại dân cư sẽ là cơ hội để các tỉnh xây dựng thành những vùng nông thôn mới trong tương lai. Cùng với phát triển hàng trăm ngàn ha cao su sẽ giải quyết việc làm cho gần trăm ngàn lao động, đồng thời với đó là hạ tầng xã hội phát triển. Nếu không có chế tài ngay từ bây giờ ràng buộc các doanh nghiệp thì vì yếu tố lợi nhuận chắc chắn tương lai vùng dự án cao su sẽ gây gánh nặng xã hội bởi rất dễ sau khi trồng xong được cấp bìa đỏ chủ dự án sẽ chuyển nhượng hoặc cổ phần hóa doanh nghiệp để hưởng lợi từ quỹ đất.
Huỳnh Kiên