(GLO)- Khi những giá trị văn hóa truyền thống đang dần bị mai một thì ông Đinh Keo (làng Pyang, thị trấn Kông Chro) vẫn ngày ngày miệt mài tìm cách gìn giữ. Năm 2017, ông là một trong 4 nghệ nhân của huyện Kông Chro, Gia Lai được lập hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân Ưu tú” trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể.
“Tầm sư” học chỉnh chiêng
Một buổi chiều vương nắng, chúng tôi đến nhà ông Đinh Keo. Ông lắc đầu nguầy nguậy khi tôi gọi ông là nghệ nhân. “Đã có ai công nhận đâu mà gọi là nghệ nhân chứ”-ông hóm hỉnh. Trên bức vách phòng khách, ông Đinh Keo treo những bộ cồng chiêng xem như báu vật. Trong 7 bộ cồng chiêng mà ông đang lưu giữ có những bộ từ cách đây hơn 40 năm. “Cồng chiêng muốn bền phải treo lên như thế, chứ để dưới đất nhanh hỏng lắm”-ông nói.
 |
| Ông Đinh Keo đang chỉnh lại âm thanh cho bộ chiêng bị lạc giọng. Ảnh: P.L |
Sinh ra và lớn lên tại làng Pyang, tiếng cồng chiêng trong các lễ hội của làng ngấm sâu vào máu ông từ nhỏ. Không cần ai chỉ dạy, qua vài lần tập làm quen với từng chiếc ching chiêng, ông Keo đã nhanh chóng hòa cùng một nhịp với mọi người mà không hề vấp váp. Cứ thế, ông là một thành viên không thể thiếu trong đội cồng chiêng khi làng có việc quan trọng.
Tình yêu của ông dành cho cồng chiêng chưa dừng lại ở đó. Thấy mỗi lần cồng chiêng bị lạc tiếng, người làng lại phải vất vả đem sang các huyện khác tìm người chỉnh sửa, ông chợt nghĩ tại sao mình không đi học để về chỉnh giúp cho làng. Nghĩ là làm, ông khăn gói lên đường tìm đến những bậc thầy chỉnh chiêng ở Ayun Pa như: Nay Kro, Nay Jdoak. Ông kể: “Tôi đi học chỉnh chiêng tổng cộng hết 9 ngày, mỗi lần đi 3 ngày. Đợt đầu tiên, tôi chỉ ngồi quan sát các nghệ nhân chỉnh chiêng, lắng nghe âm thanh trước và sau khi chỉnh để hiểu được âm chuẩn, đúng nốt. Nếu không hiểu chỗ nào thì trực tiếp hỏi và được giải đáp đầy đủ”.
Sau đó, ông Đinh Keo về lại An Khê tìm mua một bộ cồng chiêng láng (chiêng chưa có âm) gồm có 8 chiếc về tự tập chỉnh âm. Sau khi tự tập luyện, ông Keo tiếp tục lên đường “tầm sư học đạo” thêm 2 lần nữa để hoàn thiện hơn nữa kỹ thuật chỉnh chiêng. Kể từ ngày đó, làng Pyang cũng như các làng lân cận không cần phải đi xa để chỉnh chiêng nữa.
Trong số hơn 850 bộ cồng chiêng hiện còn trên địa bàn huyện Kông Chro, ông Đinh Keo đã tận tay chỉnh âm khoảng 400 bộ. Không chỉ vậy, ông cũng đã truyền dạy lại kỹ thuật chỉnh chiêng cho nhiều người trong làng. Tuy nhiên, để chỉnh được chiêng phải là người được “trời phú” cho đôi tai thẩm âm thật tốt. Vì thế, trong số các học trò mà ông truyền dạy, chỉ có người em bà con Đinh Glich là có thể đảm nhiệm được công việc khó khăn này.
Nặng lòng với văn hóa dân tộc
 |
| Ông Đinh Keo vẫn còn giữ nhiều bộ cồng chiêng trong nhà như một báu vật. Ảnh: P.L |
Ông Nguyễn Trọng Hiếu-Trưởng phòng Văn hóa-Thông tin huyện Kông Chro: “Ông Đinh Keo nắm giữ rất nhiều giá trị văn hóa truyền thống, từ cồng chiêng, tạc tượng, đan lát cho đến hát dân ca, kể khan, góp phần không nhỏ trong việc truyền dạy cho người làng. Với những thành tích ấy, ông đã được tặng kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp văn hóa quần chúng”, “Vì sự nghiệp đại đoàn kết dân tộc”; là một trong 4 nghệ nhân của huyện Kông Chro được lập hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân Ưu tú”. Đây là sự ghi nhận kịp thời những đóng góp, nguồn động viên to lớn để ông tiếp tục phát huy vai trò của mình trong việc gìn giữ văn hóa truyền thống dân tộc”. |
Không chỉ dành tình yêu đặc biệt cho cồng chiêng, nghệ nhân Đinh Keo còn hát dân ca Bahnar rất hay. Mỗi khi trong làng có lễ hội hay kỷ niệm các ngày lễ lớn trong năm, bao giờ ông cũng là người giúp cho không khí ngày hội trở nên cuốn hút bằng những làn điệu dân ca. Rồi từ các điệu dân ca truyền thống, ông phát triển thành những bài hát có ý nghĩa tuyên truyền khác nhau. Có thể kể đến các bài như: “Ca ngợi quân dân Khu 7 anh hùng”, “Trật tự an ninh nông thôn”, “Tiếng chiêng gọi thanh-thiếu niên làm rẫy”, “Cô thức cháu dậy đuổi chim det”… Đặc biệt, ông cũng là một trong những người còn thuộc và biết kể nhiều bài khan, rất giỏi đan lát và tạc tượng. Ông đã dạy cho hơn 10 người trong làng Pyang biết tạc tượng để tham gia các hội thi văn hóa các dân tộc do huyện, tỉnh tổ chức.
Am tường vốn quý văn hóa truyền thống độc đáo nên ông Đinh Keo luôn trăn trở làm thế nào để gìn giữ, phát huy được hết các giá trị quý giá ấy, làm thế nào để bà con dân làng không quay lưng lại với văn hóa của cha ông mình. Khi còn là Trưởng ban Dân vận Huyện ủy Kông Chro, từ năm 2013 đến 2017, ông đã phối hợp với Trường THCS Dân tộc Nội trú huyện Kông Chro mở lớp truyền dạy cồng chiêng cho học sinh. Mỗi tuần 2 buổi, lớp học được duy trì thường xuyên đã giúp cho hàng trăm em học sinh dân tộc thiểu số đánh thành thạo các bài chiêng quen thuộc. Trong làng, ông cũng đã thành lập một đội cồng chiêng nhí. Cứ thế lớp lớp trẻ con lớn lên đều ít nhiều biết đánh cồng chiêng và đạt không ít giải cao tại các cuộc thi văn hóa dân tộc các cấp. Ông tâm sự: “Là cán bộ về hưu, được người làng tin tưởng, tôi sẽ cố gắng phát huy vốn văn hóa truyền thống của người Bahnar, duy trì cồng chiêng, hát dân ca và lưu trữ các lễ cúng truyền thống để những nét văn hóa ấy không bị mai một”.
Phương Linh
