Ngày trước, đình Tân Tạo nằm cạnh chân núi Hòn Kong (có tài liệu viết là Hòn Công, Hòn Kông). Theo thông tin ghi lại trên sắc phong thần, đình Tân Tạo lúc bấy giờ thuộc huyện Bình Khê, tỉnh Bình Định. Người dân lập đình thờ thần Thiên Y A Na Diễn Ngọc Phi, thần Bạch Mã và Bổn cảnh Thành hoàng.
Theo tài liệu của ông Nguyễn Quốc Thành-một trong những người nghiên cứu về An Khê, đình Tân Tạo được xây dựng khoảng năm 1897, do ông Võ Văn Tần (nguyên Án sát kinh thành Huế dưới triều Vua Thành Thái), sau khi từ quan, ông lên An Khê lập nghiệp và vận động dân làng chung tay xây dựng đình. Ông Nguyễn Đình Luân-Trưởng ban Nghi lễ, Chánh tế đình Tân Tạo-cho biết: “Trải qua chiến tranh loạn lạc, đình bị giặc đốt phá, phải di dời nhiều lần. Đến năm 1980, đình mới ổn định tại vị trí hiện nay”.
 |
Sắc phong thần Bạch Mã và Bổn cảnh Thành hoàng ở đình Tân Tạo. Ảnh: Nguyễn Anh Minh |
Đình Tân Tạo vốn tọa lạc hướng Nam, nhìn ra cánh đồng. Năm 2015, Nhà nước đầu tư làm đường bê tông chạy qua sau đình, Ban Nghi lễ phải mở cổng sau đình để tiện đi lại, dần dần cổng sau lại trở thành lối đi chính vào đình. Cổng chính phía Nam vẫn còn lối kiến trúc trước là nhà ngõ sau là bình phong, trụ biểu rất đẹp. Chính vì vậy, Ban Nghi lễ mong muốn Nhà nước cấp đất để làm con đường hẻm dẫn từ đường chính vòng ra phía cổng để đi đúng hướng ban đầu của đình.
Hiện nay, đình Tân Tạo còn giữ nguyên vẹn 2 đạo sắc thần (năm 1911 thời Vua Duy Tân) và 3 bài văn tế nguyên gốc chữ Nho (văn Quy thần nhập điện, văn tế Quý Xuân và văn tế Thanh minh). Người dân ở đây truyền lại câu chuyện, có lần đình bị cháy, ông Võ Văn Tấn (con trai ông Võ Văn Tần) đã mang sắc thần về nhà cất, nhà lại cháy rụi nhưng hòm sắc vẫn còn nguyên. Dân làng tin thần linh phù hộ nên càng trân trọng các đạo sắc thần, coi đó là vật thiêng, là lá bùa hộ mệnh cho dân làng. Các cụ trong Ban Nghi lễ cũng nhắc nhớ, đề cao, tri ân dòng họ Võ ở An Khê đã có công rất lớn trong việc xây dựng, tu bổ cũng như duy trì sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng tại đình Tân Tạo mà không màng lợi lộc.
Hai đạo sắc phong của đình Tân Tạo đều có kích thước 126 cm x 50 cm, màu vàng sậm, viết bằng chữ Nho. Sắc được đóng ấn “Sắc mệnh chi bảo” màu đỏ. Ấn của vua được đóng trên dòng chữ thể hiện niên hiệu (Duy Tân ngũ niên nhuận lục nguyệt sơ bát nhật). Mặt trước của sắc là đồ án hoa văn vẽ rồng bạc 5 móng điểm mây bạc và 5 đồ án bạc lớn, 2 đồ án bạc nhỏ vẽ chữ “thọ” cách điệu, xung quanh là viền hoa văn bạc. Ở giữa mặt sau sắc là đồ án hoa văn bạc vẽ 2 chữ “thọ” hình chữ nhật đứng, nối so le với nhau, hai bên là đồ án hoa văn bạc vẽ dây có tua rua cuốn quanh hộp chữ nhật và lá chuối vươn ra bốn phía.
Theo ông Nguyễn Đình Luân-Phụng tế đình, Ban Nghi lễ có 12 người, hiện vẫn làm việc quy củ theo nếp xưa để lại. Ban Nghi lễ của đình đang liên hệ làm hồ sơ trích lục đất cho đình để làm cơ sở sau này xin Nhà nước công nhận di tích cấp tỉnh. Hy vọng trong thời gian đến, cùng với sự quan tâm hỗ trợ về mặt pháp lý của các ban ngành ở địa phương, mong muốn của Ban Nghi lễ đình Tân Tạo sẽ sớm thành hiện thực.
