Nữ "thủ lĩnh" của làng

(GLO)- Nhắc đến nữ nghệ nhân người dân tộc Bahnar Tây Thị Thu Hà ở làng Nghe Nhỏ (thị trấn Kông Chro, huyện Kông Chro, Gia Lai), người ta thường nhớ đến nỗ lực sưu tầm, truyền dạy dân ca cho thế hệ sau. Tuy nhiên, ít người biết rằng người phụ nữ này còn là một già làng và là Bí thư chi bộ mẫu mực.

“Truyền lửa” cho thế hệ sau

Năm nay đã 70 mùa rẫy nhưng ngày ngày bà Tây Thị Thu Hà vẫn thường đến các gia đình trong làng thăm hỏi, động viên họ chăm lo lao động sản xuất, đồng thời nhắc nhở các cháu nhỏ nhớ luyện tập hát dân ca Bahnar mà mình đã dạy. Bà còn thường đến nhiều xã trên địa bàn huyện để gặp những người già, nghe họ hát, họ kể rồi ghi chép, lưu giữ những bài dân ca Bahnar rồi về dạy lại cho lũ thanh niên trong làng. “Dân tộc nào cũng có nền văn hóa riêng để gìn giữ. Mình rất mong những làn điệu dân ca của đồng bào Bahnar được lưu giữ và vang xa hơn trong những lễ hội, trong các sinh hoạt cộng đồng”-nghệ nhân Tây Thị Thu Hà chia sẻ.
 

Nghệ nhân Tây Thị Thu Hà đang xem lại các bài hát dân ca do mình sưu tầm. Ảnh: V.H

Đam mê dân ca từ nhỏ, năm 1960, cô gái có thân hình nhỏ nhắn nhưng được trời phú cho giọng hát hay, truyền cảm Tây Thị Thu Hà được tuyển làm diễn viên của Đoàn Văn công tỉnh Gia Lai. Thời gian này, ngoài đi hát và biểu diễn nhiều nơi, bà còn có cơ hội tìm hiểu thêm những bài dân ca của dân tộc mình ở các vùng khác. Bà đã sưu tầm, biên soạn nhiều bài dân ca Bahnar như: “Thương anh bộ đội”, “Em đón anh về”, “Dân mình làm theo lời Đảng”… Sau khi rời Đoàn Văn công, bà về công tác tại huyện Ayun Pa (cũ), đến năm 2001 thì chuyển về thị trấn Kông Chro sinh sống.

Trở về với cuộc sống đời thường, không còn bận chuyện công tác, bà càng có điều kiện sưu tầm, biên soạn các bài dân ca của dân tộc mình. Đến nay, bà cũng đã truyền tình yêu với dân ca cho hơn 80 người trong làng, nhiều người có thể hát mượt mà nhiều bài dân ca Bahnar. Trong câu chuyện với chúng tôi, bà bộc bạch: “Mình yêu dân ca Bahnar bởi nét trữ tình sâu lắng, nền nã, duyên dáng, lại hết sức gần gũi bởi bắt nguồn từ cuộc sống lao động, sản xuất của người dân”.

Trong quá trình sưu tầm và biểu diễn dân ca, nghệ nhân Tây Thị Thu Hà đã đạt nhiều giải thưởng tại các liên hoan cồng chiêng và hát dân ca do Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tổ chức. Với những thành tích ấy, bà đang được các cơ quan chức năng của tỉnh hoàn thiện hồ sơ để đề nghị Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch xét tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú.

“Thủ lĩnh” của làng

Trên địa bàn huyện Kông Chro có rất ít phụ nữ vừa là già làng vừa là Bí thư chi bộ như bà Tây Thị Thu Hà. Với uy tín của mình, nhiều năm liền, bà đã trở thành chỗ dựa tinh thần của người dân nơi đây. Nói về đời sống của bà con trong làng, bà Hà cho biết: “Làng mình có 124 hộ với 597 nhân khẩu. Những năm qua, người dân trong làng luôn đoàn kết, thi đua lao động sản xuất. Hiện nay, làng đã xóa bỏ các hủ tục. Gia đình nào cũng muốn con em mình đến trường tìm con chữ để có cuộc sống tốt hơn. Có được kết quả ấy là nhờ tinh thần đoàn kết của người dân trong làng”.

Làng Nghe Nhỏ nép mình bên dòng sông Ba huyền thoại. Từ bao đời nay, người dân trong làng vẫn một lòng theo Đảng. Với vai trò là già làng, nhiều năm qua, bà Hà đã cùng các tổ chức đoàn thể trong làng vận động nhân dân bỏ các tập tục lạc hậu, chăm lo lao động sản xuất để xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp. “Muốn dân làng tin mình, nghe theo thì mình phải đi đầu, làm trước. Đầu tiên là phải dạy bảo con cái chăm ngoan, sau đó là chăm lo lao động sản xuất để nâng cao đời sống của gia đình và giúp đỡ các hộ khó khăn. Khi con cháu biết nghe lời thì mình nói dân làng mới nghe”-bà Hà chia sẻ.
 

Chuyện bà Hà đi vận động dân làng giúp đỡ người dân 2 làng Dơn và Ktoh (thị trấn Kông Chro) làm đường giao thông được khá nhiều người biết đến. Khi biết 2 làng trên thiếu nhân công để làm đường giao thông nông thôn, bà đã cùng các thành viên trong Ban Công tác Mặt trận vận động người dân sang giúp, đồng thời ủng hộ hơn 20 triệu đồng để mua vật tư. Hay chuyện vận động dân làng đóng góp hơn 200 triệu đồng để làm nhà rông mới và mua 2 bộ cồng chiêng của làng Nghe Nhỏ. Rồi chuyện vận động bà con bỏ tập tục phạt vạ. Trước đây, nếu ai vi phạm luật tục thường bị phạt vạ con bò, con trâu, nhưng bà Hà đã vận động người dân chỉ phạt con gà, ghè rượu, đưa ra trước cộng đồng để giáo dục. Cùng với việc đi trước làm gương, ở cương vị Bí thư chi bộ, bà Hà luôn nhắc nhở các đảng viên trong chi bộ giáo dục con em mình chấp hành pháp luật, đi xe máy ra đường phải đội mũ bảo hiểm, nếu vi phạm làng sẽ tổ chức kiểm điểm. Chi bộ còn đưa ra nghị quyết về thực hiện vệ sinh môi trường, mỗi người dân trong làng đều phải làm chuồng nuôi nhốt gia súc. Với những kết quả ấy, chi bộ làng Nghe Nhỏ nhiều năm liền được công nhận đạt danh hiệu trong sạch vững mạnh.

Thiên Thanh