Tỉnh Yên Bái vừa cho biết, cơ quan bảo tồn bảo tàng và khảo cổ học ở địa phương vừa phát hiện thêm một bãi khắc đá cổ ở huyện vùng cao Mù Cang Chải, nâng số lượng bãi khắc đá cổ ở khu vực này lên 2 địa chỉ.
Cho đến nay, ở miền núi phía Bắc, cơ quan khảo cổ và văn hóa đã phát hiện và ghi nhận 4 địa điểm có bãi khắc đá cổ, gồm: Sa Pa (thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai), Pá Màng (huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La), Nấm Dẩn (huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang) và Lao Chải (huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái).
 |
Những khối đá có hình khắc như vòng tròn đồng tâm hoặc mô phỏng ruộng bậc thang. Ảnh: THÀNH TRUNG |
 |
Phiến đá có hình khắc cổ ở Nấm Dẩn, huyện Xín Mần (tỉnh Hà Giang). Ảnh: Trang thông tin của Sở VH-TT-DL tỉnh Hà Giang |
Trong 4 điểm có bãi khắc đá cổ đã phát hiện kể trên, bãi đá Lao Chải ở huyện Mù Cang Chải (Yên Bái) được biết đến muộn nhất, do nằm trên khu vực núi cao khá xa quốc lộ, ít người qua lại và chỉ có người Mông ở đây biết rồi truyền tai nhau.
 |
Bãi khắc đá cổ Lao Chải. Ảnh: Báo Yên Bái |
Bãi khắc đá cổ Lao Chải gồm nhiều khối sa thạch, nằm rải rác ở 3 thôn: Tàng Ghênh, Hú Trù Lình và Hồng Nhì Pá, trong đó tập trung nhiều nhất là ở thôn Tàng Ghênh cách trung tâm xã Lao Chải khoảng 2 giờ leo núi và cách trung tâm huyện Mù Cang Chải 13km về hướng Tây.
Tuy nhiên mới đây, các nhà khảo cổ và làm việc trong lĩnh vực bảo tàng, nghiên cứu văn hóa - lịch sử tiếp tục phát hiện thêm một quần thể bãi khắc đá cổ gồm 15 khối có hình chạm khắc tại thôn Hấng Chua Xay, xã Chế Cu Nha (cùng thuộc huyện Mù Cang Chải).
 |
Hình dáng tảng đá có khắc hình ở xã Chế Cu Nha. Ảnh: THÀNH TRUNG |
Bãi khắc đá cổ này nằm ở độ cao khoảng 1.000m so với mực nước biển và cách trụ sở UBND xã Chế Cu Nha khoảng 4km theo đường chim bay về hướng Đông.
Khi hình ảnh chụp các tảng đá có hình khắc cổ ở Chế Cu Nha đăng tải lên mạng xã hội, nhiều người cho rằng các hình khắc “trông như mới”. Tuy nhiên, Bảo tàng tỉnh Yên Bái và các chuyên gia khảo cổ học Việt Nam đã tiếp cận, đánh giá sơ bộ các hình khắc ở bãi đá này có hình dạng ruộng bậc thang giống như đã từng phát hiện được ở các thôn: Hồng Nhì Pá, Tà Gênh, Hú Trù Lình thuộc xã Lao Chải vào các năm 2015, 2020, 2021 và 2022.
Điểm nổi bật là số lượng và mật độ các khối đá khắc ở thôn Háng Chua Xay tập trung khá dày. Vì vậy, các chuyên gia cho rằng, đây có thể là trung tâm của bãi khắc đá cổ Mù Cang Chải.
 |
Bãi khắc đá cổ ở xã Chế Cu Nha |
Về nguồn gốc của những hình khắc cổ này, các chuyên gia khảo cổ học nhận định, có thể là của người Mông bản địa (bởi những hình khắc trên đá có nét tương đồng không gian - môi trường đang sản xuất, canh tác lúa nước trên ruộng bậc thang trong khu vực) và có niên đại vào khoảng thế kỷ 16-17, có thể vẫn là các bản “thiết kế ruộng bậc thang” hoặc họa lại ruộng bậc thang trên đá...
So sánh các hình khắc trên các bãi đá
Theo các chuyên gia khảo cổ và bảo tàng, hình khắc trên đá ở xã Lao Chải (Mù Cang Chải) có nhiều nét tương đồng với hình khắc ở bãi khắc đá cổ Sa Pa, nhưng hình khắc ở Lao Chải có vẻ đơn điệu hơn. Còn hình khắc đá ở Pá Màng (huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La) có vết khắc sâu hơn trên loại đá cứng hơn và chủ yếu là hình tròn, hình tam giác, vết khắc có dạng giống như ký tự cổ, hình người cách điệu, bông hoa, chim thú... Hình vẽ trên bãi đá ở Nấm Dẩn thì hoa văn có dạng hình học định hình hơn như hình vuông, hình thoi, hình tam giác, hình vuông xoắn ốc, hình bàn chân người có vết lõm của ngón chân, hình khắc giống như sinh thực khí…
