Con ngựa thành Troy
TikTok nằm trong tầm ngắm của nhiều cơ quan chức năng và cơ quan giám sát. Các nhà lập pháp trên toàn thế giới đang tranh luận về cách hạn chế, nếu không muốn nói là loại ra khỏi vòng pháp luật, việc sử dụng dịch vụ phát video trực tuyến của Trung Quốc.
Trong khi Liên minh châu Âu (EU) sắp thực thi luật buộc TikTok phải tích cực kiểm soát nội dung có hại, các quốc gia từ Mỹ đến Nhật Bản đang cân nhắc cách điều chỉnh ứng dụng này, thậm chí cấm hoàn toàn ứng dụng này, như Ấn Độ đã làm.
Đầu tiên, họ lo sợ rằng chính phủ Trung Quốc có thể chiếm đoạt TikTok để thúc đẩy lợi ích của mình. Họ cảnh báo, giống như con ngựa thành Troy trong thần thoại Hy Lạp, Bắc Kinh có thể sử dụng ứng dụng này để truy cập vào dữ liệu nhạy cảm của người dùng và lan truyền thông tin sai lệch.
“Có những lo ngại chính đáng về khả năng giám sát của chính quyền Trung Quốc. TikTok được chú ý bởi đây là phương tiện truyền thông xã hội phát triển nhanh nhất trên thế giới và người dùng của nó đa số là giới trẻ” - Estelle Masse của tổ chức phi lợi nhuận về quyền kỹ thuật số Access Now, nói.
Công ty mẹ của ứng dụng, tập đoàn công nghệ Trung Quốc ByteDance, từ lâu đã bị giám sát chặt chẽ về cách thức thu thập và xử lý dữ liệu người dùng. Nhưng áp lực buộc các cơ quan quản lý phải kiềm chế nền tảng này đã gia tăng kể từ khi có thông tin tiết lộ vào tháng 12 các nhân viên của ByteDance đã truy cập dữ liệu của các nhà báo phương Tây để điều tra các vụ rò rỉ cho báo chí.
Một phát ngôn viên của TikTok thừa nhận vụ việc là "hành vi sai trái của một số cá nhân không còn làm việc tại ByteDance", đồng thời cho biết các giao thức dành cho những người có thể truy cập dữ liệu người dùng "đã được củng cố đáng kể". Người phát ngôn này khẳng định “chưa bao giờ TikTok được yêu cầu cung cấp dữ liệu người dùng cho chính phủ Trung Quốc, và cũng chưa bao giờ cung cấp bất kỳ dữ liệu nào cho chính phủ nước này”.
Thuật toán “Dành cho bạn”
Sự phát triển nhanh chóng của ứng dụng là điều chưa từng có trong lịch sử internet. Trong vòng vài năm, nó đã phát triển từ một ứng dụng thích hợp dành cho trẻ em hát nhép thành một trong những nền tảng truyền thông xã hội hàng đầu thế giới, nơi người dùng ngày càng chuyển sang chạy các truy vấn tìm kiếm hoặc theo dõi tin tức.
Vào năm 2018, ByteDance ra mắt TikTok, được mô phỏng theo ứng dụng Douyin của Trung Quốc, trên thị trường toàn cầu. Vào tháng 9-2021, nền tảng này thông báo đã đạt được 1 tỷ người dùng hoạt động hàng tháng, cột mốc Facebook phải mất hơn 8 năm mới đạt được. Số liệu thống kê tải xuống cho thấy con số này tiếp tục tăng kể từ đó. Tuy nhiên, TikTok không cung cấp thông tin về số lượng người dùng hiện tại.
Các nhà phân tích cho rằng bí quyết thành công của ứng dụng là trang "Dành cho bạn" của TikTok. Đó là luồng video được cá nhân hóa có giao diện khác nhau đối với mỗi người dùng. Nó tự động bắt đầu ngay khi mở ứng dụng và phân tích mọi thứ thu hút sự chú ý của người dùng, chẳng hạn như khoảng thời gian họ xem một clip trước khi chuyển sang clip tiếp theo.
Đó là cách theo thời gian, phần mềm ngày càng tìm hiểu nhiều hơn về người dùng và điều chỉnh các video họ xem theo sở thích của mình. Martin Degeling của tổ chức tư vấn Stiftung Neue Verantwortung, người đã phân tích hệ thống đề xuất của TikTok, cho biết: “Thuật toán của trang “Dành cho bạn” có mục tiêu khá rõ ràng: Ước tính điều gì sẽ thu hút sự quan tâm của người dùng vào chính xác thời điểm đó và giữ họ trên nền tảng càng lâu càng tốt".
Tác động tới người trẻ?
Điều này dẫn đến câu hỏi về tác động của việc sử dụng ứng dụng đối với sức khỏe tinh thần của những người dùng chủ yếu là trẻ tuổi. Chẳng hạn, tại Mỹ hơn 2/3 thanh thiếu niên sử dụng ứng dụng này. Một báo cáo mới cho thấy cứ 39 giây, TikTok lại đẩy nội dung có hại đến thanh thiếu niên.
Báo cáo của Trung tâm chống lại sự căm ghét kỹ thuật số (CCDH) cho biết, nội dung có hại bao gồm thông tin về chứng rối loạn ăn uống, tự làm hại bản thân và tấn công tình dục. CCDH là tổ chức phi chính phủ và phi lợi nhuận quốc tế có trụ sở tại Mỹ, đã nghiên cứu, xem xét thuật toán của TikTok bằng cách tạo các tài khoản mới cho trẻ em 13 tuổi ở Mỹ, Anh, Australia và Canada. Một trong những tài khoản này có tên người dùng cho thấy ai đó lo lắng về ngoại hình của họ.
Trong quá trình nghiên cứu, các nhà nghiên cứu đã ghi lại và thích bất kỳ video nào về hình ảnh cơ thể, sức khỏe tâm thần hoặc rối loạn ăn uống, do thuật toán của ứng dụng đề xuất trên nguồn cấp dữ liệu "Dành cho bạn" trong 30 phút đầu tiên. Sau đó, các bản ghi được xem để xem tần suất chúng đề xuất nội dung về hình ảnh cơ thể, sức khỏe tâm thần, tự làm hại bản thân và rối loạn ăn uống.
Nghiên cứu của CCDH đã lập các tài khoản “thanh thiếu niên tiêu chuẩn” và “thanh thiếu niên dễ bị tổn thương” để giúp thu được kết quả cụ thể hơn. "Tài khoản thanh thiếu niên dễ bị tổn thương" được sử dụng trong nghiên cứu dựa trên nghiên cứu từ nhóm cải cách công nghệ Reset.
Nghiên cứu cho thấy cứ 39 giây, TikTok lại hiển thị hình ảnh cơ thể và nội dung về sức khỏe tinh thần của thanh thiếu niên. Các tài khoản TikTok mới trong nghiên cứu đã đề xuất nội dung tự làm hại bản thân và chứng rối loạn ăn uống trong vòng vài phút, sau khi cuộn nguồn cấp dữ liệu “Dành cho bạn” của ứng dụng.
Nghiên cứu cũng cho thấy một số nội dung ủng hộ chứng rối loạn ăn uống đã tránh được sự kiểm duyệt, bằng cách sử dụng các thẻ bắt đầu bằng # được mã hóa, chẳng hạn như đồng chọn tên của ca sĩ Ed Sheeran.
Nó cũng cho thấy TikTok nhắm mục tiêu đến thanh thiếu niên dễ bị tổn thương, với nhiều nội dung có hại hơn thanh thiếu niên tiêu chuẩn. Theo đó, thanh thiếu niên dễ bị tổn thương được xem nhiều video có hại gấp 3 lần so với thanh thiếu niên tiêu chuẩn.
Một số chuyên gia chăm sóc sức khỏe cảnh báo thiết kế của TikTok thúc đẩy hành vi gây nghiện, ảnh hưởng đến khả năng nhận thức, thậm chí gây lo lắng hay trầm cảm, hiện tượng được gọi là "bộ não TikTok".