(GLO)- Chúng tôi đến xã Đất Bằng (huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai) vào một ngày giữa tháng 6. Trời nóng như nung, nhưng những vạt cỏ xanh mướt, hồ sen tươi mới dưới chân cầu kiều ở khu lưu niệm lịch sử của huyện đã thực sự mang lại cảm giác gần gũi và dễ chịu. Điều đáng tiếc, nếu có thể nói như vậy, tại khu lưu niệm này, còn có chi tiết lịch sử chưa hoàn toàn chính xác.
Tấm biển trên cổng ra vào của công trình rộng gần 2 ha này ghi: “Khu lưu niệm lịch sử nơi thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên huyện H2”. Tấm bia trong khuôn viên khu vực lưu niệm được viết: “Khu lưu niệm lịch sử huyện Krông Pa-Nơi thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên huyện H2 (nay là huyện Krông Pa), ngày 10 tháng 8 năm 1947, buôn Ma Hing, xã Đất Bằng, huyện 2 (Krông Pa)”.
Theo chúng tôi biết, H2 từng là tên gọi của huyện Krông Pa nhưng thời điểm lịch sử diễn ra sự kiện thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên ở Đất Bằng (1947) thì chưa có danh xưng này. Sách Lịch sử Đảng bộ tỉnh Gia Lai (1945-2005) và lịch sử Đảng bộ của các đơn vị cấp huyện có mối liên hệ mật thiết với Krông Pa như: Ayun Pa, Ia Pa, Phú Thiện, đến trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, tỉnh Pleiku gồm thị xã tỉnh lỵ Pleiku và các huyện An Khê, Chư Ti, Plei Kli và Cheo Reo. Như vậy, Cheo Reo khi này bao gồm cả Krông Pa, Ayun Pa, Ia Pa và Phú Thiện ngày nay.
Sau thời điểm trên, Cheo Reo thuộc sự chỉ đạo của Ban Vận động quốc dân thiểu số Tây Nam Trung Bộ (thành lập tháng 3-1946). Từ ngày 6-11-1947, Cheo Reo thuộc sự chỉ đạo của Ban liên lạc hành chính Tây Nguyên, theo Quyết định số 511/TB-ND của Ủy ban Kháng chiến hành chính Nam Trung Bộ). Đến tháng 8-1948, căn cứ Nghị định số 203/CP của đại diện Chính phủ tại Nam Trung Bộ, huyện Cheo Reo được đặt dưới sự chỉ đạo của Ủy ban Kháng chiến hành chính tỉnh Đak Lak. Tiếp đó, Nghị định số 477-MN/TOC, ngày 30-5-1953 của Ủy ban Kháng chiến hành chính Nam Trung Bộ giải tán huyện Cheo Reo, thành lập huyện Đông Cheo Reo (H2) và Tây Cheo Reo (H3) thuộc tỉnh Đak Lak.
 |
| Nhà bia trong Khu lưu niệm lịch sử huyện Krông Pa. Ảnh: Nguyễn Quang Tuệ |
Như vậy, tên gọi H2 (và H3) chỉ xuất hiện từ giữa năm 1953, như tài liệu vừa dẫn. Trong khi đó, thời điểm thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên tại Đất Bằng được xác định trước đó khá lâu: Đầu năm 1947, đoàn cán bộ Khu V được tăng cường cho tỉnh Gia Lai, từ Phú Yên lên Cheo Reo hoạt động tại vùng Đất Bằng, do ông Ksor Ní làm trưởng đoàn. Trong đoàn có 3 đảng viên là các ông Ksor Ní, Rơchom Thép, Rơchom But (có tài liệu ghi: Bút, Buk). Ngày 10-8-1947, Chi bộ Cheo Reo được thành lập tại buôn Ma Hing, xã Đất Bằng, gồm 3 đảng viên: Ksor Ní, Rơchom Thép và Rơchom But; ông Ksor Ní làm Bí thư. Đây là tổ chức Đảng đầu tiên của huyện Cheo Reo.
Vẫn theo các tài liệu lịch sử, 1 năm sau, ngày 10-8-1948, Tỉnh ủy Đak Lak chỉ định Ban cán sự Đảng huyện Cheo Reo gồm 3 đồng chí, do ông Ksor Ní làm Bí thư, ông Ngô Thành là Phó Bí thư và ông Rơchom Thép là Ủy viên.
Do hoàn cảnh chiến tranh, huyện Cheo Reo đã trải qua nhiều thay đổi về tên gọi, địa giới hành chính cũng như cấp, đơn vị quản lý. Tuy nhiên, có một chi tiết không bao giờ thay đổi trong lịch sử vùng đất này, đó là sự kiện thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên ở Đất Bằng ngày 10-8-1947. Đến nay, không chỉ có Krông Pa mà tất cả các Đảng bộ cấp huyện khác, dù ở xa Đất Bằng như Ayun Pa, Ia Pa và Phú Thiện đều vẫn lấy mốc ngày 10-8-1947 là ngày Chi bộ đầu tiên của Đảng bộ đơn vị mình được thành lập. Vì lẽ đó, sẽ hợp lý hơn, nếu Krông Pa cân nhắc để có thể chia sẻ vinh dự này với các đơn vị bạn, qua từng câu chữ tại khu lưu niệm.
Công trình lưu niệm kể trên đã được đưa vào sử dụng vài năm nay. Các dòng chữ trên cổng ra vào và trên bia luôn là những điểm nhấn được chú ý nhiều nhất. Tuy vậy, chúng lại chưa hoàn toàn đúng với lịch sử đã được ghi chép lại. Nhân dịp huyện Krông Pa sắp kỷ niệm 75 năm Ngày thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên (10/8/1947-10/8/2022), sẽ thật ý nghĩa, nếu một vài chi tiết nhỏ chưa chính xác như đã nêu trên được điều chỉnh, bao gồm cả việc sửa một số lỗi chính tả trên bia đá.
NGUYỄN QUANG TUỆ
 |
