Nhớ hương rau má

Tuổi ấu thơ trôi qua vùn vụt theo từng góc rẫy phía Động Riềng. Các loại hàng rào gai tre, chiềng chiếng, cây căng lởm chởm gai không đủ để ngăn tôi vào hái trộm. Thời ấy, rau má là của để dành nên chủ rẫy giữ như giữ con gái. Tôi trèo rào vào, mắt lom lom nhìn ra phía cổng, tay thoăn thoắt “đào gốc trốc rễ”, ngực đập như trống bỏi, vài tiếng lá xạc xào trên nền đường cũng khiến tôi nín thở, giật mình, thấp thỏm. Có lần mải hái khi ngẩng đầu lên thấy bóng chủ rẫy thấp thoáng ngoài cổng, tôi nhét vội nắm rau vào sọt, rồi co giò chạy về góc rẫy nơi có đoạn hàng rào được khoét sẵn, để lại sau lưng tiếng chửi đầy bực dọc. Nhiều lần, chú Liễu-chủ rẫy đến tận nhà mắng vốn. Ba mẹ đứng nghe nén tiếng thở dài “Chúng tôi sẽ dạy lại cháu”. Tôi nép sau cửa thấy nét mặt đỏ ửng đầy cam chịu lẫn tủi hổ của ba mẹ nước mắt chực trào ra. Và, hôm sau, rẫy của chú Liễu được tôi “chăm sóc” với một mảng hàng rào lớn bị phá. Tôi mỉm cười đắc ý khi nghĩ đến vẻ mặt giận dữ pha lẫn sự bất lực của chú Liễu khi đứng trước dãy hàng rào.

Rau má được mẹ ngắt lấy lá và thân non rửa sạch hấp vào cơm. Anh em tôi hay gọi là cơm hoa, nó có màu xanh rêu, vị đăng đắng. Gặp bữa nhà còn ít gạo mẹ đem nấu cháo. Rau má được rửa sạch thái nhỏ, nước sôi, gạo vừa lúp búp mẹ bỏ rau vào, để chừng dăm phút rồi bưng xuống. Trong nhá nhem chiều muộn, nồi cháo lõng bõng nghi ngút khói, cả nhà tôi ngồi quây quần xì xụp húp. Vị rau má đăng đắng, ngòn ngọt, củ rau bùi giòn, hạt gạo lúp búp, deo dẻo quyện vào hương thơm của rau như xua đi những hạt mưa đang lọt thỏm vào mái tranh thấm dột.

Ngày ấy, nhà tôi nghèo lắm. Căn nhà lá đêm nằm thấy sao trời qua từng chỗ trống được mẹ cài bằng bao ni lông. Ba tôi nằm thở dài, trở mình liên tục. Người mẹ nhỏ thó, gánh gồng nuôi chồng con bằng những buổi chạy chợ từ nắm rau lang đến nải chuối, bước lầm lũi trên con đê dài khi trời chưa kịp sáng. Ba bỏ thuốc lá rồi quay sang đan lát. Anh em tôi phụ ba chặt tre, chẻ và uốn vành. Ba khéo tay và làm cẩn thận nên những thúng, mẹt, nong, sọt, rổ rá được bà con trong xóm đặt mua hết. Những lúc ấy, gương mặt ba sáng hẳn, những vết nhăn trên trán giãn ra, ba cười nhiều hơn và anh em tôi cũng ít bị đòn roi hơn.

Những tháng ngày ấy, anh em tôi đi khắp Động Riềng, trèo hết rẫy mì qua rẫy môn để hái rau má về chống đói. Và đến tận bây giờ, tôi dửng dưng trước những bàn ăn ê chề thức ngon vật lạ, nhưng lại háo hức trước những món ăn của hoài niệm. Thương một thời khốn khó, thương đôi vai mẹ chai sờn.

Tháng ngày qua vội vàng, rau má giờ hiện hữu đài các bằng dăm ngọn lưa thưa trên những đĩa rau nơi hàng quán. Cách ăn ấy không đủ để tôi cảm nhận được vẹn nguyên màu hoài niệm. Tết năm ngoái về quê hay tin chú Liễu mất, tôi ghé nhà thắp lên bàn thờ chú nén hương, nhìn di ảnh với gương mặt hiền hậu nghe lòng mình chùng lại. Cuộc sống giờ đủ đầy, tôi vẫn nhớ hương rau má, nhớ những ngày lang thang trên nẻo Động Riềng và cả tiếng chú văng vẳng bên tai. Rau má ơi, cho dại khờ một thuở/Tháng năm trôi theo giọt lệ tràn mi.