Tháng Giêng hoa cải

Cải là rau ăn lá phổ biến, dễ tính chăm trồng. Độ cuối tháng 10 Âm lịch, nhà nông vào vụ gieo trồng. Bắt đầu là vườn rau trái sân nhà. Bà con đốn tre, chẻ lạt, đan mành dựng rào mảnh vườn ngăn gia cầm thả rông. Tiếp đến là làm đất, trộn phân chuồng ủ hoai, vun giồng, ngăn luống. Sau vài ba hôm, đợi đất đủ ẩm tơi mới xuống giống, gieo hạt các loại: rau ăn lá có xà lách, cải, hành ngò; rau ăn quả có dưa, cà, đậu cô ve…

Rồi cùng nhau làm đồng, theo trình tự là bờ soi, đồng cạn, ruộng sâu. Bờ soi trỉa hạt cây màu, vùng đất này dành cho cây họ đậu; vùng đất kia dành cho cây bắp. Cùng với đó, hạt cải được gieo trên những bờ soi dọc triền sông phù sa mịn màng, màu mỡ. Sau độ qua 3 đêm, hạt cải nảy mầm. Cứ thế, cải đón mưa xuân, sương sớm, nồm non, nắng nhạt mà vươn mình, chen sắc xanh mơn mởn.

Theo từng độ tuổi sinh trưởng mà cây cải được dùng đến. Cải non ăn sống, trộn với xà lách, rau mùi, lá hành, lá tỏi, giá đậu. Cải trưởng thành nấu canh với tép đồng, ruốc biển. Cải trổ ngồng dùng để muối dưa ăn ngay hay để dành ngày sau tùy thuộc vào độ mặn nhạt mà tỷ lệ muối được tra vào. Những cây cải còn sót lại cứ thế vươn lên mà trổ hoa.

Mảnh vườn trước sân, những luống rau cải dành để lấy hạt giống cho mùa sau vươn ngồng, những chùm nụ tròn bé xíu chỉ lớn hơn đầu cây tăm, xanh nhạt được nắng sớm sưởi ấm, giục gọi bất chợt hé nhụy vàng mơ lăn tăn nơi đầu cuống. Và lại bất chợt sớm mai nào đó thức muộn, ngợp mắt, rợp trời hoa cải vàng bên sông, trước sân nhà.

Chính cái sắc vàng nhạt, điệp trùng trong cánh tay gầy guộc khẳng khiu có gió nồm non mơn man trong nắng xuân mỏng loãng chừng như dễ tan theo nắng gió hoa cải đẹp quyến rũ, tinh khôi. Hoa cải thêm lung linh khi có bướm ong la đà tìm mật. Những chùm nhụy nâu nhỏ như mắt kiến phát tán phấn hoa mắt thường không nhìn thấy. Rồi gió lay, hoa rụng vương cánh vàng dưới gốc. Hương hoa cải khó đón định, góp vào hơi thở dòng sông, hương đất có cỏ dại lên xanh, đồng làng bờ soi, ruộng mật làm nên hương đồng nội.

Năm nào đó, tháng Giêng đêm sương muối xuống nhiều, mưa xuân nặng hạt, gió đông bất chợt lạnh lùa hoa cải nở muộn, đài hoa cho chùm quả thưa, ngắn, ít hạt. Người nhà quê lo lắng mùa sau thiếu hạt cải giống.

Đi qua mùa hoa, hạt cải già. Ấy là khi thân cành khẳng khiu ngả màu nâu sạm. Cải già được cắt sát gốc, phơi khô giòn trên những chiếc nia lớn, đập lấy hạt. Thân cải khô dùng bó chổi quét sân. Đời cải chẳng bỏ phí phần nào!

Hiện nay, dù thực phẩm phong phú nhưng thức món không thể thiếu rau xanh, trong đó có cải tươi, dưa cải. Bây giờ, nguồn cung cấp hạt giống đã sẵn, chất lượng cao nhưng người nhà quê vẫn tự làm ra hạt cải giống dành cho mùa sau. Thế nên vẫn còn hoa cải đẹp miên man trước sân nhà, dọc triền sông mỗi độ tháng Giêng về!