(GLO)- Tôi có cô em con dì sống ở Sơn La. Hôm rồi, 2 vợ chồng từ Sơn La xuống Hà Nội bay vào Pleiku để xuống Krông Pa dự đám cưới đứa cháu ruột. Tính là thuê xe từ Pleiku đi tiếp nhưng chiều rồi nên tìm không ra xe. Nhẩm sáng mai có cuộc họp lúc 8 giờ, chịu khó dậy sớm chạy lên vẫn kịp nên tôi quyết sẽ chở 2 vợ chồng xuống Krông Pa.
Và, hóa ra, cú đi ấy tôi mới phát hiện, con đèo Tô Na giờ cực đẹp.
Khi xuống thì chả thấy gì, vì mới vừa ra khỏi Pleiku là mưa, mưa mù mịt xuống tới tận Krông Pa. Nhưng sáng hôm sau dậy sớm, phóng xe lên, đường vắng, một mình ôm vô lăng, thú vị vô cùng...
| Một khúc sông Ba đoạn qua đèo Tô Na. Ảnh: internet |
Phải nói là đường cực đẹp. Từ Pleiku nếu đi đường bộ thì chạy theo đường 14, đến ngã ba Chư Sê rẽ trái theo đường 25, xưa là con đường 7 nổi tiếng trong những ngày tháng 3-1975 khiến nhân viên tình báo Frank Snepp bỗng biến thành nhà văn khi viết cuốn “Cuộc tháo chạy tán loạn”. Từ thị xã Ayun Pa xuống Krông Pa, đường 25 cặp song song với sông Ba, gần giống như ở miền Tây bao giờ kinh cũng cặp với lộ. Bắt nguồn từ Kon Tum, con sông Ba vòng An Khê, qua Kông Chro, Ia Pa, Ayun Pa, xuống Krông Pa rồi xuôi xuống Tuy Hòa (tỉnh Phú Yên) để nhập vào sông Đà Rằng.
Ngày xưa đi trên con đường này là một cực hình, từ Krông Pa lên Pleiku chỉ 140 cây số nhưng thường là phải đi tới 2 ngày. Ngày thứ nhất từ Krông Pa lên Ayun Pa chỉ chừng 40 cây, phải ngủ lại vạ vật ở bến xe, gần sáng dậy xếp hàng mua vé Ayun Pa-Pleiku. Rồi lại từ Pleiku muốn đi đâu mới đi tiếp. Giờ tôi phi một mạch từ Krông Pa lên Pleiku, kể cả nghiêng ngó, hết 3 tiếng đồng hồ, quả là một sự đổi đời kinh khủng.
Địa giới giữa Ayun Pa và Krông Pa là đèo Tô Na, ngày xưa qua đây là một cuộc thử thách lòng can đảm của khách và sự “liều mạng” của lái xe. Có tài xế hài hước “Mỗi lần qua đèo là mất một lứa đẻ”, giờ tôi phon phon lên đèo chỉ cần lùi một số, con sông Ba như một sợi tóc ngoằn ngoèo phía dưới...
Và mới thấy con đèo này hữu tình kinh khủng.
Giữa sông và đèo là cây. Xậm xịt cây, lớn nhỏ cao thấp. Nhưng thích nhất là lá. Rất nhiều màu. Thi thoảng vút lên một cây lá đỏ, như một ngơ ngẩn, như một thảng thốt, như dấu hỏi gửi vào trời.
Không còn những gấp khúc, những vút cao, những cua ngoặt, con đèo giờ thoai thoải trong mây, trong sương và trong tầm mắt.
Lại nhớ năm kia, một lần vượt dốc Cun, tỉnh Hòa Bình.
Từ nhỏ tôi đã nghe đến sự khủng khiếp của dốc Cun, là bởi tôi có một bà dì ruột là công nhân bảo dưỡng ở đấy. Nó là sự thử thách kinh khủng với tất cả các loại xe, nghe tới là đã rùng mình. Rồi sau đấy là đọc sách báo tả con dốc này, thực chất là đèo, với tất cả sự khắc nghiệt vốn có. Và cứ nghĩ mãi về nó, giữ ấn tượng về nó cho đến khi một anh bạn chở lên Hòa Bình chơi và tất nhiên qua dốc Cun. Ôi chao là nó đẹp, và hiền, và rất... dốc. Nhưng thích nhất là khi cải tạo nó thành một con đèo hết sức thơ mộng, người ta đã thiết kế những khoảng đỗ xe để du khách có thể dừng lại ngắm toàn bộ con đèo, ngắm thung lũng với những làng người Mường rất đẹp phía dưới. Hoa lau trắng, mây xốp, đèo quanh co mềm như dải lụa, những đồng lúa xanh, những ngôi nhà sàn Mường ẩn hiện trong mây trong sương... tạo nên sự kỳ thú níu chân bao du khách.
Giờ nghĩ lại, thấy đèo Tô Na cũng chả kém gì dốc Cun nổi tiếng kia. Cái tài của con người là có thể biến những điều khó khăn, đến mức nguy hiểm, đến khủng khiếp, đến như một nỗi nơm nớp thường trực... thành nơi tham quan, thành điểm du lịch. Nó vừa là một tiện dụng cho con người sử dụng, phục vụ đời sống con người; mặt khác, thỏa mãn thú khám phá, thú xê dịch để tìm hiểu, để đổi gió, để học hỏi, để thu nạp vốn sống và để thỏa mãn các nhu cầu của con người...
Từ Pleiku xuôi về Tuy Hòa, qua đèo Tô Na, ta xuống tới 2 bậc để từ cao nguyên tụt xuống đồng bằng. Bậc thứ nhất là đèo Chư Sê, ta xuống thung lũng Ayun Pa và bậc thứ 2 để xuống Krông Pa. Thực ra thì đèo Tô Na có xuống có lên chứ không chỉ xuống như đèo Chư Sê, nhưng xuống hết đèo, ta gặp một Krông Pa nắng đến khốc liệt, một thời được ví như cái đít chảo khiến không khí-cụ thể là cái nắng-cứ quẩn, cứ tụ ở đấy, biến thung lũng này thành một lòng chảo nắng, nóng như lửa. Nhưng từ hồi có các hồ thủy lợi điều tiết thì khí hậu vùng này dễ chịu hẳn.
Chân đèo Tô Na, phía bên Ayun Pa, có mấy cái quán thèo lèo ra sông, ngồi rất thích. Toàn cá tươi dưới sông, trong đấy phải kể 2 thứ cá đặc sản, cực quý hiếm mà chỉ khúc sông này mới có, là cá phá và cá chốt. Dân Ayun Pa thi thoảng nổi hứng phóng xe vào đấy, bày ra vài mâm, vừa ngắm cảnh, đón gió sông, vừa thưởng thức đặc sản cá, nghĩ, đời mấy khi được thế...
Văn Công Hùng