Thương nhớ xà nu

Từ TP. Kon Tum men theo quốc lộ 24 về Quảng Ngãi, lòng lại nao nao một cảm giác xót xa trước những mảng trọc cằn của núi đồi. Thi thoảng, vài đôi cánh rừng cao su hiện ra xanh ngắt như vớt vát cho nỗi buồn đồi núi trống, nhưng sao cái màu xanh thẫm dày dặn, đều đặn tăm tắp kia lại khiến tôi không khỏi thấp thỏm băn khoăn...

Theo quốc lộ, qua khỏi cầu Đak Rve, không khí đột nhiên trong lành, mát mẻ bất ngờ, thì ra đã lên cao, “vào rừng”. Con đường nhựa ngoằn ngoèo vắng người, trùm bóng mát, hai bên đường, rừng xanh như mở lối, trả lại niềm vui sướng, hân hoan khi được đắm mình trong nguyên sơ, tịch tĩnh.

Giữa dặm dài nối tiếp nhau của mấy chục cây số, thi thoảng tôi vẫn bắt gặp những “mũi đinh ba” xanh mỡ màng chĩa thẳng lên nền trời trong thẳm. Một chút ngỡ ngàng, một thoáng nghi hoặc và tôi chợt nhận ra bóng dáng cây xà nu... Không còn “những cánh rừng xà nu, những ngọn đồi xà nu chạy tít tắp tận chân trời”, bởi mênh mông đại ngàn giờ chỉ còn là hoài niệm, nhưng niềm vui đơn sơ, bất ngờ ấy vẫn trọn vẹn.

Chẳng ai cùng chuyến đi có thể xác quyết giúp tôi loài cây giống ngọn “đinh ba” ấy có phải là nguyên mẫu của một hình tượng văn học quen thuộc hay không. Tuy nhiên, bằng trực cảm và tập hợp những ghi nhớ về loài cây “hùng vĩ và cao thượng, man dại và trong sạch, mỗi cây cao vút, vạm vỡ, ứ nhựa, tán lá vừa thanh nhã vừa rắn rỏi mênh mông”, tôi đoán chắc đó hẳn là xà nu mà tên gọi, hình ảnh đã thành một trong những biểu tượng của đại ngàn Tây Nguyên.

Không còn cái trùng điệp hùng vĩ, bát ngát nguyên sơ, thâm trầm vững chãi của xà nu trên trang sách, xà nu của thời hiện đại hiện lên hoặc thưa thoảng, hoặc chìm lấp, hoặc cô lẻ giữa bạt ngàn các loài cây khác. Nhưng dẫu là thế, vẫn nguyên vẹn màu xanh ngọc bích thanh nhã, quý giá. Những búp nõn xanh non nổi bật trên nền xanh trầm mặc của tán lá trưởng thành. Dù dưới ánh ban mai hay trong ráng chiều, búp non vẫn ngời lên tươi rói như một nét cọ xanh chưa ráo mực, lấp lánh như một phiến lục ngọc băng khiết mà tạo hóa hào phóng ban tặng cho xà nu, cho những đôi mắt biết trân quý ngắm nhìn. Những ngọn búp tràn trề nhựa sống, cứng cáp, mạnh mẽ.

Vẻ đẹp của xà nu xa lạ với cái rực rỡ của sắc màu. Nếu sắc màu là vũ khí của các loài hoa thì giá trị của xà nu lại thuộc về hương thơm-hương của nhựa, của lá, thân, cành. Đó là điều quý giá mà thiên nhiên ưu ái ban cho loại cây này. Những giọt nhựa chắt chiu, tích tụ từ mỡ màu của đất, tinh sạch của nước nguồn, khoáng đãng của trời, vời vợi của thinh không và vi vu của gió ngàn, có phải vì thế mà mùi nhựa của nó thanh khiết, tao nhã đến vậy? Gió đưa hương thì thầm mời gọi, hương níu kéo bước chân người qua.

Vẻ đẹp của xà nu còn hiện lên trên vóc dáng. Xà nu hay thông ba lá có tán hình trứng đặc trưng, dù cây nhỏ hay lớn, cao hay thấp, giúp phân biệt xà nu với những cây họ thông khác, những cây thông xanh, trắng lấp lánh ánh đèn sang trọng, rực rỡ thường thấy nơi những ngôi nhà ấm áp trong mùa đông lạnh giá. Giữa bao la rừng núi, cái nghĩ đến đầu tiên tuyệt nhiên không phải là vẻ đẹp của loài cây trang trí trong lễ hội Noel, mà là hình ảnh của những giáo, mác, mũi tên mạnh mẽ, hiên ngang dựng giữa lưng chừng trời, sừng sững vút cao giữa phóng khoáng đại ngàn, gợi liên tưởng đến vũ khí của rừng, của người đồng bào hoặc vũ khí của thần biển Poseidon trong thần thoại Hy Lạp.

Phóng tầm mắt nhìn ra xa, điều thú vị là ngay trong không gian sống của xà nu có những cây thông cổ thụ tán xòe như che lọng, trải ra giữa mênh mông trời đất. Lại có những tán cây hình bầu dục, hình chóp nhọn mà thân mọc thẳng chắc chắn, khẳng khái, cường tráng vươn lên hứng nắng gió. Tán tròn, tán nhọn xen nhau trên nền trời như trò chơi xếp hình đầy ngẫu hứng từ những mảnh ghép nhấp nhô, trập trùng xanh. Chỉ khi nhìn kỹ, mới thấy hình lá kim quen thuộc của họ thông, 2 lá hoặc 3 lá chụm vào nhau như tơ, như sợi chuốt nhọn, vuốt dài không lẫn vào đâu được!

Xà nu trên trang văn, xà nu của rừng, với tôi vừa hiện thực vừa nghệ thuật, vừa hiện hữu vừa bí ẩn, hấp dẫn và gọi mời. Trên đất rừng, cây xà nu vẫn sống một đời kiêu hãnh, cứng cáp phóng lên nền trời thăm thẳm những ngọn xanh tha thiết. Nhắm mắt, rừng xanh mở ra, bạt ngàn ngút ngát, dặm dài cây số vẫn nổi bật một màu xanh non khỏe khoắn, nhọn hoắt chen giao giữa cây rừng.

Trong khắc nghiệt của môi sinh, loài cây của núi rừng Tây Nguyên vẫn sinh tồn một cách bền bỉ. Vẫn đâm chồi, nảy lộc, tạo tán, vươn cành, dù có lúc phải đứng chơ vơ, đơn độc một góc trời. Nhưng màu xanh non ấy, lại luôn thắp lên niềm hy vọng về sự hồi sinh của núi rừng, của thiên nhiên. Nơi ngọn đồi xà nu, nơi cánh rừng xà nu trong lồng lộng gió ngàn, trong chói chang nắng trời, trải dài tít tắp đầy kiêu hãnh, mãnh liệt. Luôn tận dâng cho đời mãi yêu thương của mình, xà nu...