Bệnh nhân nam tên N.V.H (49 tuổi) có tiền sử tăng huyết áp - đái tháo đường type 2. Bệnh nhân H có sử dụng rượu ngâm củ ấu tẩu cùng nam bệnh nhân N.H.Q (68 tuổi). Sau khi uống khoảng 30 phút, cả 2 bệnh nhân đều có biểu hiện tê môi, tê đầu lưỡi, chóng mặt, đau tức nặng ngực và được đưa vào Khoa Cấp cứu (Bệnh viện Thanh Nhàn).
 |
Trong thành phần của củ ấu tẩu chứa Aconitin là chất rất độc. |
Khi vào viện, bệnh nhân H được chẩn đoán bị ngộ độc Aconitin biến chứng rối loạn nhịp thất phức tạp - toan chuyển hóa rất nặng, được xử trí đặt sonde dạ dày, rửa dạ dày. Ngoài ra, bệnh nhân còn được dùng các thuốc vận mạch, chống rối loạn nhịp thất và được lọc máu liên tục.
Sau khi lọc máu 12 giờ đồng hồ, tình trạng bệnh nhân cải thiện tốt, hết toan chuyển hóa, không còn rối loạn nhịp thất. Sau 2 ngày điều trị, bệnh nhân được xuất viện.
Củ ấu tẩu thường được dùng trong Đông y làm rượu thuốc để xoa bóp chữa các chứng đau, tê, nhức, mỏi. Tuy nhiên, trong thành phần của nó chứa Aconitin là một chất rất độc. Nhiều tài liệu mô tả liều từ 0,02-0,05 mg/kg thể trọng có thể gây chết người.
Ngộ độc củ ấu tẩu hay gặp trong trường hợp bệnh nhân tự tiện dùng thuốc mà không theo chỉ định của thầy thuốc có kinh nghiệm. Một số tình huống hay gặp trên thực tế là uống nhầm rượu xoa bóp có ngâm ấu tẩu, chế biến món ăn (cháo ấu tẩu, thịt hầm ấu tẩu) không đúng cách… Nếu không biết cách cấp cứu, có thể nguy hiểm đến tính mạng.
Trong trường hợp uống nhầm rượu ngâm củ ấu tẩu hoặc bệnh nhân tự ý dùng thuốc có chứa Aconitin…, chất này ngấm rất nhanh qua da và niêm mạc dạ dày, ruột để vào máu gây nên các triệu chứng. Đầu tiên là các rối loạn cảm giác tại chỗ, cảm giác kiến bò ở lưỡi rồi mất hết cảm giác dẫn tới tê môi, lưỡi, họng và mặt, đôi khi gây cảm giác như đầu to ra; các chi cũng có thể mất cảm giác.
Các triệu chứng khác thường gặp là cảm thấy lo sợ, khó chịu, buồn bã chân tay, tiếp theo là các rối loạn thần kinh thực vật: Buồn nôn, nôn mửa, vã mồ hôi, chảy nước dãi, co giật thớ cơ, có thể ngất, hạ thân nhiệt…
Theo các bác sĩ Bệnh viện Thanh Nhàn, khi xác định có biểu hiện ngộ độc củ ấu tẩu, bệnh nhân cần được xử trí cơ bản như các trường hợp ngộ độc khác. Đầu tiên là gây nôn, cho uống than hoạt tính nếu người bệnh còn tỉnh, sau đó nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế gần nhất. Tuyệt đối không để người bị ngộ độc ở nhà để tự theo dõi và điều trị vì bệnh nhân có thể tử vong nhanh chóng do suy hô hấp hoặc loạn nhịp tim.
“Vì củ ấu tẩu rất độc nên người dân tuyệt đối không tự ý sử dụng. Khi dùng các chế phẩm thuốc có thành phần là củ ấu tẩu phải hết sức thận trọng và theo đúng hướng dẫn của thầy thuốc. Không tự chế biến củ ấu tẩu làm thức ăn. Các loại rượu ngâm ấu tẩu dùng để xoa bóp phải được dán nhãn rõ ràng, cất giữ nơi an toàn, xa tầm tay trẻ em và để tránh nhầm lẫn khi sử dụng”, các bác sĩ khuyến cáo.
