Văn nghệ quần chúng ở Gia Lai những năm đầu sau giải phóng

Ngày ấy, cơ sở vật chất, kỹ thuật trong lĩnh vực văn hóa-nghệ thuật của tỉnh Gia Lai-Kon Tum hầu như không có gì. Rất ít gia đình có các phương tiện nghe nhìn như radio, ti vi. Đã thế, việc tiếp sóng Đài Tiếng nói Việt Nam gặp nhiều khó khăn, sóng của Đài Truyền hình Sài Gòn và Đài Truyền hình Quy Nhơn cũng chưa phủ đến Gia Lai-Kon Tum.

Tiết mục khai từ "Rừng hát" của đội tuyên truyền lưu động tỉnh Gia Lai. Ảnh: Hoàng Ngọc

Vì vậy, văn nghệ quần chúng không chỉ là nhu cầu được tự trình diễn, được xem nghệ thuật của nhiều người, mà còn là kênh quan trọng trong việc chuyển tải các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến người dân, mang lại giá trị tinh thần cho cán bộ và quần chúng nhân dân toàn tỉnh.

Năm 1976, theo thống kê, toàn tỉnh có 187 tổ, đội văn nghệ nghiệp dư với 394 diễn viên trong các cơ quan, trường học, bệnh viện, xí nghiệp, công-nông-lâm trường; 73 đội văn nghệ với 1.605 diễn viên ở các xã, phường và khu định canh; 286 tổ với 2.435 người tham gia ở các khối phố, thôn, làng.

Chỉ riêng năm này, lực lượng văn nghệ quần chúng đã tổ chức 984 đêm diễn, thu hút hơn 2 triệu lượt người xem. Phần lớn là những tiết mục tự biên tự diễn, với đầy đủ các loại hình như: ca múa nhạc, cồng chiêng, tuồng, cải lương, xiếc, kịch ngắn… bước đầu tạo được phong trào trong quần chúng nhân dân, nhất là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, khu định canh, vùng kinh tế mới, nông-lâm trường, công trường.

Ban ngày bận đi học, đi làm, việc luyện tập văn nghệ chủ yếu diễn ra vào buổi tối. Bất kể mùa khô hay mùa mưa, cứ gần đến các ngày kỷ niệm thì tiếng í ới rủ nhau đi tập văn nghệ, cùng những bó đuốc soi đường lại xôn xao cả một vùng quê.

Những đội văn nghệ có hoạt động nổi bật trong giai đoạn này có thể kể đến như: xã Ia Ka, B13, B14 (huyện Chư Păh); Ya Ma, Tú An, Sró (huyện An Khê); Ngọc Tu (huyện Đak Tô); Ia Pếch, Ia Phìn (huyện Chư Prông); Đăk Môn (huyện Đăk Glei).

Đến nay, nhiều người còn nhớ các đội văn nghệ nòng cốt, có vai trò không thua kém nhiều so với các đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp ở giai đoạn này như: Ngân hàng, Ty Thương nghiệp, Ty Thủy lợi, Nông trường Bàu Cạn, Nông trường Biển Hồ... Các địa phương có phong trào văn nghệ quần chúng mạnh là huyện An Khê, Kon Plông, thị xã Kon Tum.

Để thúc đẩy phong trào cho văn nghệ quần chúng và tạo sân chơi cho các diễn viên không chuyên, hàng năm, tỉnh đều tổ chức hội diễn văn nghệ quần chúng ở cả 3 cấp. Hội diễn văn nghệ nghiệp dư công nhân viên chức lần thứ nhất do Ty Văn hóa-Thông tin phối hợp với Liên hiệp Công đoàn tỉnh tổ chức vào tháng 3-1978 đã để lại ấn tượng tốt đẹp với cả một thế hệ.

Tham gia liên hoan có 15 đơn vị, trên 400 diễn viên, 200 tiết mục. Trong số này, có 50% tiết mục tự biên tự diễn. Vì vậy, ở mỗi địa phương, đơn vị cũng xuất hiện những người viết kịch bản không chuyên, biên đạo múa không chuyên... nổi tiếng ngay tại địa bàn. Đây là hoạt động để chuẩn bị cho Nhạc hội toàn tỉnh lần thứ nhất được tổ chức vào tháng 3-1979.

Gần 1.500 nghệ nhân, diễn viên quần chúng Krông Pa tham gia Ngày hội văn hóa thể thao các dân tộc thiểu số

Hội diễn nghệ thuật quần chúng huyện Krông Pa đậm sắc màu văn hóa

Năm 1982, nhân dịp chào mừng thành công Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V (họp từ ngày 27 đến 31-3-1982), tỉnh đã tổ chức Liên hoan ca múa nhạc dân gian toàn tỉnh lần thứ nhất, diễn ra trong 3 ngày (từ 26 đến 28-7). Có lẽ đây là cuộc biểu dương lực lượng văn nghệ quần chúng người dân tộc thiểu số, với sự tham gia của 348 nghệ nhân ở 11 huyện, thị xã. Chiếm một nửa trong tổng số người tham gia hoạt động trình diễn nằm ở độ tuổi từ 50 trở lên.

Bên cạnh đó, cũng có những diễn viên nghiệp dư mới chỉ 14, 15 tuổi. Lúc chúng tôi về công tác tại Ty Văn hóa-Thông tin, còn được nghe những câu chuyện ấn tượng như: cụ Brin (95 tuổi, ở xã Mang Đut), cụ Nang (98 tuổi, ở xã Mang Cành, huyện Kon Plông)… cùng đội của mình phải đi bộ 2-3 ngày đường, từ làng đến huyện, để được đưa lên tỉnh tham gia liên hoan.

Cũng từ liên hoan này, nhiều tư liệu quý đã được ghi chép, bổ sung vào kho tàng văn hóa dân gian được tích cực nghiên cứu, sưu tầm ở những giai đoạn sau này.

10 năm sau giải phóng, có 7 cuộc hội diễn văn nghệ quần chúng đã được tỉnh tổ chức. Điều đó chứng tỏ hoạt động văn hóa và nghệ thuật quần chúng của tỉnh trong giai đoạn này phát triển mạnh. Những hoạt động này đã góp phần xóa “xã trắng” về hoạt động văn nghệ, đưa mức hưởng thụ văn nghệ quần chúng ở vùng nông thôn của tỉnh là 2 lần/năm và vùng thị xã, thị trấn là 3,5 lần/năm.