Mâm ngũ quả là một mâm trái cây có chừng năm thứ trái cây khác nhau thường có trong ngày Tết Nguyên Đán của người Việt. Thông thường là trên bàn thờ tổ tiên hoặc trên bàn tiếp khách. Các loại trái cây bày lên thể hiện nguyện ước của gia chủ qua tên gọi, màu sắc và cách sắp xếp.
Gọi ngũ quả, tức là năm loại quả. Cách trang trí mâm ngũ quả ở mỗi nơi cũng khác nhau. Trong Nam, mâm ngũ quả gồm năm loại: dừa, đu đủ, xoài, sung, mãng cầu hoặc chùm trái mây. Ngoài Bắc mâm ngũ quả thường có: chuối, bưởi, cam, quýt, phật thủ hoặc hồng xiêm.
Từng loại trái cây mang ý nghĩa riêng: mãng cầu là cầu chúc; đu đủ là đầy đủ; dừa là vừa hoặc thừa thãi; xoài là xài (ăn uống); sung là sung sướng (tinh thần sống vui vẻ, hạnh phúc).
Trên bàn thờ ngày Tết có mâm ngũ quả còn tăng thêm vẻ đẹp, trang trọng vào dịp đầu năm mới.
Quả dừa:
| |
Mới dùng trong phạm vi dân gian như: dùng nước trái dừa non uống cho đỡ khát, vì nước dừa có tính mát, tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu; gáo dừa đốt thành than uống trị ngộ độc thực phẩm. Dừa còn dùng trong công nghiệp chế biến xà phòng, là chất gây bọt và tẩy mạnh.
Đu đủ:
| |
80% là nước, còn lại là chất đường và một số chất béo. Đu đủ chín được coi là món ăn bổ dưỡng sức khỏe, chữa bệnh táo bón, giúp tiêu hóa thức ăn (đặc biệt là tiêu chất thịt và trứng).
Xoài:
| |
Là một lọai trái cây ăn rất ngon, có hương vị đặc trưng riêng, thành phần chủ yếu là chất bột, đường, vitamin C. Trong Đông y dùng trị các trường hợp chảy máu cam: ho ra máu, chảy máu dạ con, đường ruột; dùng vỏ hoặc quả xoài nấu thành cao lỏng cho uống, vỏ thân giã nhỏ xào với ruợu đắp vào chỗ xương đau trị thấp khớp đau nhức; vỏ xoài nhai ngậm chữa đau răng; nhựa xoài kết hợp với bồ kết chữa ghẻ.
Quả sung:
| |
Quả chín ăn ngọt, có mùi thơm riêng, trẻ em rất thích. Trong dân gian dùng nhựa bôi lên mụn nhọt, làm mụn nhọt chóng tiêu tan. Trong bài thuốc cao dán mụn, thành phần nhựa sung là chính. Dùng nhựa sung đắp lên vết thương, vết thương mau tan máu bầm, máu tụ. Chị em phụ nữ bị sưng tuyến vú hoặc tắc tia sữa, bôi nhựa sung có kết quả tốt.
Nhựa sung phết giấy bản đắp hai huyệt Thái dương và Ấn đường làm giảm đau đầu. Nhựa sung+mật ong hòa nước uống trước khi ngủ làm nhẹ cơn hen suyễn.
Quả na (mãng cầu):
| |
Chứa các chất đường và dinh dưỡng. Quả na chín ăn rất ngọt, ngon, bổ, tính lành. Trong dân gian đã có câu: “Thứ nhất quả na, thứ nhì quả nhãn, thứ ba quả hồng”.
Lá na là vị thuốc chữa sốt rét. Quả na ké (chết khô trên cây) dùng chữa nứt kẽ vú rất hiệu nghiệm: thái nhỏ, sao vàng, tán bột trộn dầu mù u đắp lên vú mau lành. Hạt na có độc, trong dân gian dùng diệt chấy, rận bằng cách giã dập nấu nước gội đầu, chấy rận sẽ chết.
H.Phương (st)