Ở đất phương Nam, mai là một loài hoa không thể vắng mặt trong các gia đình vào những ngày đầu năm âm lịch. Người ít tiền, chỉ cần một nhánh mai rừng cắm vào lọ. Người khá giả, một chậu mai vàng rực rỡ sắc xuân. Thị trường những năm gần đây đã xuất hiện một loại mai được rất nhiều người ưa chuộng, mai ghép.
Mai là một loại cây rừng, có nhiều ở các tỉnh Nam Trung bộ và đồng bằng sông Cửu Long. Hoa mai có màu vàng. Trong hoang dã, mai thường có 5 cánh nhưng đôi khi cũng xuất hiện hoa có đến 12 - 18 cánh.
 |
| Ông Phàn Xuân Thông bên chậu mai ghép |
Mai rừng có nhiều loại. Thân cây mai màu nâu. Lá mai to xanh bóng, có răng cưa ở viền lá. Hoa mọc thành chùm được gọi là "mai chủy". Mai mọc ở triền cát, ở những khu rừng ven biển - có nhiều ở Cam Ranh - được gọi là "mai động".
Mai động có hoa lớn chi chít trên cành. Nếu hoa nhỏ thì gọi là "mai sẻ". Loài mai này có nhiều ở các tỉnh miền trung từ Quảng Bình, Quảng Trị trở vào miền Nam, tới tận Đồng Nai và Tây Ninh... Ngoài ra còn có nhiều loại mai khác tùy theo đặc trưng từng loại như mai chùm gởi, mai tì bà, mai vương...
 |
| Hoa mai nhiều cánh. Những hoa nở sớm đều bị vặt bỏ. |
Ở những địa phương có mai, vào ngày cận Tết bà con thường rủ nhau vào rừng đốn những cây mai vàng rực về nhà chưng tết. Thường mai thay lá vào tháng chạp âm lịch. Sau đó hoa bắt đầu ra búp và nở rộ. Nhà nào có mai nở nhiều cánh được cho là có dấu hiệu thịnh vượng trong năm mới.
Màu vàng của hoa mai từ lâu được xem là màu tượng trưng cho sự giàu sang, phú quý. Ai cũng mong muốn có những cành hoa nhiều cánh để được nhiều phúc lộc trong năm mới.
Chính vì niềm tin này, những người chuyên trồng mai ở các thành phố lớn đã nghĩ đến việc ghép hoa nhiều cánh vào những cội mai già.
 |
| Nếu đạt như ý muốn, chậu mai này sẽ được cho thuê với giá 100 triệu. Giá thuê bằng 30% của giá trị cây mai. |
Ở Sài Gòn có những làng mai tồn tại hàng chục, thậm chí hàng trăm năm nay như ở An Phú Đông (quận 12), Hiệp Bình Phước (quận Thủ Đức). Mai ở những nơi này không chỉ tiêu thụ tại chỗ mà còn đi đến các miền xa, thật xa như Hà Nội và các thành phố lớn.
Hiện nay, trên thị trường xuất hiện 2 loại mai. Mai đất và mai ghép. Năm nay, những vườn mai đất tại Hiệp Bình Phước và An Phú Đông đang gặp điều kiện thời tiết thuận lợi. Những đợt triều cường bể bờ bao gây ngập hàng chục ngàn gốc mai nay chỉ còn trong dĩ vãng.
Người trồng mai đang hết sức vui mừng nhưng cũng chưa được trọn vẹn bởi họ còn nơm nớp lo sợ thời tiết trong những ngày sắp tới.
Thăm vườn mai ghép
Chúng tôi ghé vào vườn mai ghép Minh Thùy trên Quốc lộ 13 (phường Hiệp Bình Phước, quận Thủ Đức). Chủ vườn Phàn Xuân Thông, 57 tuổi, tươi cười báo cho chúng tôi biết năm nay, đến giờ phút này trời đang đãi cho những người sống với nghề mai.
Ông Thông cho biết thêm, cứ như thế này thì đến Rằm tháng Chạp chúng tôi sẽ lặt lá và khoảng 10 ngày sau mai bắt đầu nở. Đối với loại mai ghép chuyển đi Hà Nội sẽ lặt lá sớm hơn khoảng 1 tuần. Đến ngày 23 âm lịch mai sẽ lên xe ra đất Bắc.
 |
| Loại có giá thấp |
Vườn mai Minh Thùy rộng khoảng 3 công đất với 250 gốc mai ghép đủ loại. Hầu hết các chậu mai ghép ở vườn mai Minh Thùy đều có gốc là mai tứ quí. Từ khi ghép đến khi chơi được phải mất từ 3 - 5 năm. Những gốc mai ghép của ông Thông hiện nay có gốc tồn tại 18- 20 năm.
Theo ông Thông, thường thì ghép với mai giảo Thủ Đức loại 12 cánh. Các loại Huỳnh tỉ 18, 32, 72 và 120 cánh hiện chỉ còn vài nhà vườn còn giữ. Riêng những loại mai ghép nhiều màu không còn ai nào thực hiện nữa.
Gốc mai tứ quí được dùng làm gốc nguyên liệu để ghép với các loại mai có đặc tính cho hoa nhiều, đẹp và lâu tàn. Gốc tứ quí còn kháng được bệnh, có thể điều chỉnh cho ra hoa đúng vào dịp Tết cho dù là năm nhuận hay không.
 |
| Loại trung bình |
Là một người có nhiều đam mê với thú chơi hoa, ông Thông say sưa kể chuyện. Ông bắt đầu làm nghề vào năm 1990 sau khi đã theo học một nghệ nhân chuyên về cây cảnh. Mai của ông đã có mặt trên khắp mọi miền đất nước.
Khách chơi mai ngày Tết có thể không cần mua mà chỉ thuê trong thời gian 15 ngày với giá từ 5 triệu - 100 triệu/chậu tùy loại. Ông Thông cho biết thêm, giá mai năm nay mua hay thuê đều đang giảm từ 5 - 10%.
Muốn có một chậu mai để bán, người làm vườn phải tốn rất nhiều thời gian, công sức và tâm huyết. Khó có thể định giá được một chậu mai ghép là rẻ hay đắt vì đó cũng như một tác phẩm nghệ thuật. Rẻ hay đắt do người thụ hưởng có hiểu được giá trị của nó hay không.
 |
| Loại giá cao ngất ngưỡng |
Mai là loại cây không chịu lạnh. Thời tiết hiện nay tai các vùng có mai như Huế, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa đang trở lạnh khiến nhà vườn lo lắng.
Sài Gòn đang trải qua thời gian nắng ấm. Hy vọng những ngày sắp tới vẫn cứ ấm như thế này để những đóa hoa mai nở rộ vàng rực cả một mùa xuân...
Trần Chánh Nghĩa (Vietnamnet)
