Chúng tôi tìm đến nhà bà Siu H’ Bát (buôn Rưng Ma Nin, xã Ia Rbol, thị xã Ayun Pa, Gia Lai) vì được anh Nê Pol- Trưởng ban Văn hóa xã giới thiệu nhà bà còn bộ chiêng cổ nhất buôn. Bà Siu H’ Bát năm nay đã 70 tuổi, bà cũng chẳng nhớ bộ chiêng của nhà bà có từ thời gian nào chỉ biết rằng để có bộ chiêng này, ngày ấy vợ chồng bà đã đổi 1 bộ váy thổ cẩm, 1 con heo nái, 1 cái ghè cổ đựng rượu, 1 nồi đồng cổ và 2 con bò. Bộ chiêng được gia đình bà cất giữ như báu vật trong nhà.
 |
| Nghệ nhân chỉnh chiêng. |
Đó là bộ chiêng bằng đồng được bà sắp xếp theo từng loại. Chiêng Arap có 1 bộ đầy đủ 13 chiếc trong đó có 2 chiêng lớn, 8 chiêng Sar và 3 chiêng Bớt. Chiêng lớn nhất có đường kính 60 cm, chiêng nhỏ nhất có đường kính 22 cm. Bộ chiêng Arap thường sử dụng cùng với một số dụng cụ khác như: Trống, chũm chọe, lục lạc. Mỗi khi xã hay buôn có lễ hội gì là lại mượn bộ chiêng nhà bà. Bà Siu H’ Bát cho hay: “Mình rất quý bộ chiêng, có nhiều người đến hỏi mua nhưng mình không bán, vì muốn giữ lại cho con cháu”.
Xã Ia Rbol có 5 buôn làng thì có 3 buôn còn cồng chiêng. Cả xã có 12 bộ cồng chiêng trong đó có 4 bộ Arap cổ, 6 bộ chiêng cải tiến (mỗi bộ 25 cái chiêng), 2 bộ chiêng kơ đơ/tơ nah (mỗi bộ 8 cái). Ngoài ra thì hầu hết các gia đình đồng bào Jrai ở đây đều còn chiêng nhưng do bị thất lạc nên không đủ bộ. Ông Siu Chlơng (89 tuổi)- Già làng buôn Rưng Ma Nin cho biết: “Tôi biết đánh chiêng từ năm 15 tuổi, lễ hội nào của làng tôi cũng tham gia. Bây giờ tôi dạy cho thanh niên, trẻ em ở buôn cách đánh chiêng để chúng không quên cội nguồn”. Còn theo ông Nay Tho Ma- Phó Trưởng phòng Văn hóa thị xã Ayun Pa nhận xét thì: “Người dân xã Ia Rbol còn tâm huyết và có trách nhiệm lưu giữ cồng chiêng nhất. Lần nào thị xã tổ chức thi diễn cồng chiêng, đội của xã Ia Rbol cũng đạt thành tích cao, để lại ấn tượng sâu sắc cho người xem”.
Được biết trong Festival Cồng chiêng Quốc tế Gia Lai lần thứ I-năm 2009 được tổ chức tháng 11 tại Pleiku năm nay, thị xã Ayun Pa đăng ký tham gia biểu diễn cồng chiêng và tham gia trình diễn đẽo tượng nhà mồ và chỉnh chiêng; trong đó có đội cồng chiêng của xã Ia Rbol. Chắc chắn đội cồng chiêng xã Ia Rbol sẽ mang đến Festival những tiết mục đặc sắc nhất.
Hoàng Đan
