Chế định đặc xá thể hiện rõ quan điểm, chính sách nhân đạo, khoan hồng của Đảng, Nhà nước ta

Buổi họp báo công bố quyết định đặc xá năm 2024 của Chủ tịch nước.

Qua đó, thể hiện chính sách khoan hồng của Ðảng, Nhà nước và truyền thống nhân đạo của dân tộc ta đối với những người phạm tội, khuyến khích họ hối cải, rèn luyện trở thành người có ích cho xã hội. Ðồng thời khẳng định chủ trương, chính sách nhất quán của Ðảng và Nhà nước Việt Nam trong việc thúc đẩy và bảo vệ quyền con người một cách công bằng, bình đẳng cho tất cả mọi đối tượng công dân, kể cả những người đang chấp hành án phạt tù.

Ngày 30/7 vừa qua, Chủ tịch nước Tô Lâm đã ra Quyết định số 758/2024/QÐ-CTN về đặc xá, tha tù trước thời hạn cho người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân nhân dịp kỷ niệm 79 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/2024) và 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/2024).

Nhằm bảo đảm công tác đặc xá diễn ra nghiêm túc, hiệu quả, thể hiện đúng chủ trương, chính sách nhân đạo, khoan hồng của Ðảng và Nhà nước đối với những người phạm tội, Hội đồng tư vấn đặc xá đã ban hành Hướng dẫn số 88/HD-HÐTVÐX ngày 02/8/2024 về việc triển khai thực hiện Quyết định số 758/2024/QÐ-CTN.

Bên cạnh đó, Chính phủ đã ban hành Công điện số 76/CÐ-TTg ngày 7/8/2024 về việc triển khai thực hiện công tác đặc xá năm 2024. Từ đây, giúp mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là các phạm nhân có nhận thức đầy đủ, đúng đắn về tiêu chuẩn, quy trình, thủ tục xét đặc xá... để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình thông qua việc tự đối chiếu, giám sát hoạt động của các cơ quan chức năng. Ðồng thời, góp phần nâng cao hơn nữa nhận thức của các cấp, ngành, tổ chức xã hội về việc quan tâm, tạo điều kiện giúp người được hưởng chính sách khoan hồng xóa bỏ mặc cảm, nhanh chóng tái hòa nhập cộng đồng.

Ðiều này mở ra cơ hội hoàn lương cho các phạm nhân có nhiều tiến bộ, ý thức cải tạo tốt, được xếp loại chấp hành án phạt tù từ khá trở lên và đáp ứng các điều kiện được quy định tại Luật Ðặc xá 2018; Luật Thi hành án hình sự 2019 và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan.

Tính từ năm 2009 đến nay, Nhà nước Việt Nam đã tiến hành 9 đợt đặc xá lớn, tha tù trước thời hạn cho hơn 92.000 phạm nhân. Theo nhận định của Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước Phạm Thanh Hà: "Bằng các Quyết định đặc xá của Chủ tịch nước, hàng chục nghìn người đã hưởng niềm vui được khoan hồng, sớm trở về đoàn tụ với gia đình, sẵn sàng làm lại cuộc đời. Phần lớn người được đặc xá đã trở về nơi cư trú, ổn định cuộc sống, làm ăn lương thiện".

Báo cáo tại Hội nghị triển khai thực hiện Quyết định của Chủ tịch nước về đặc xá năm 2024 (diễn ra vào ngày 14/8) của Bộ Công an cho biết "tỷ lệ người được đặc xá tái phạm tội rất thấp (tính đến nay, chỉ có 2 người được đặc xá năm 2022 tái phạm tội, chiếm tỷ lệ 0,08% trong 2.438 người được đặc xá năm 2022).

Công tác đặc xá đã bảo đảm các yêu cầu chính trị, pháp luật, nghiệp vụ, đối ngoại, được nhân dân trong nước đồng tình và dư luận quốc tế đánh giá cao". Kết quả này đến từ việc Việt Nam đã có những điều chỉnh, hoàn thiện khung pháp luật để hạn chế tối đa những sai phạm, lỗ hổng có thể xảy ra trong công tác đặc xá.

Luật Ðặc xá và Quyết định số 758/2024/QÐ-CTN (ngày 30/7/2024) cũng quy định chặt chẽ về 15 trường hợp không được đặc xá, đó là các tội phạm xâm phạm an ninh quốc gia, đối tượng từng được đặc xá nhưng tiếp tục tái phạm, người phạm tội có nhiều tiền án... Những quy định này nhằm bảo đảm tính công bằng cho người được xét đặc xá khi loại trừ những tù nhân vẫn cần thiết phải cách ly xã hội; những tù nhân không có biểu hiện ăn năn, hối cải; người tiếp tục phạm tội ác sau khi được hưởng chính sách khoan hồng của Ðảng và Nhà nước. Ðồng thời các chính sách, pháp luật liên quan đến tái hòa nhập cộng đồng cho người được đặc xá, tha tù trước hạn, chấp hành xong án phạt tù cũng có sự đổi mới khi xếp các đối tượng này vào nhóm yếu thế, dễ bị tổn thương trong xã hội.

Bởi vậy, điểm chung của các chính sách có liên quan là giúp người ra tù tiếp cận những quyền lợi cơ bản của công dân, tạo điều kiện cho họ tái lập vị trí của mình trong xã hội. Trong đó, có thể kể đến Nghị định số 49/2020/NÐ-CP ngày 17/4/2020 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật Thi hành án hình sự về tái hòa nhập cộng đồng; Quyết định số 22/2023/QÐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 17/8/2023 về tín dụng đối với người chấp hành xong án phạt tù.

Theo đó, trước khi nhận quyết định đặc xá, phạm nhân đủ điều kiện đều được phổ biến, học tập các chính sách, quy định pháp luật về tái hòa nhập cộng đồng như tư vấn tâm lý, hỗ trợ các thủ tục pháp lý; định hướng nghề nghiệp, nâng cao khả năng tìm việc; hỗ trợ kinh phí từ Quỹ hòa nhập cộng đồng của trại giam. Những phạm nhân chưa đủ điều kiện đặc xá được cán bộ quản giáo giáo dục chính trị, tư tưởng để thấy rõ tính ưu việt và sự công minh của pháp luật Việt Nam. Trải qua những buổi sinh hoạt, học tập, nhiều người trong số họ đã yên tâm cải tạo, tiếp tục phấn đấu.

Sau khi nhận quyết định đặc xá, những người hoàn lương được hỗ trợ vay vốn để học nghề, sản xuất, kinh doanh. Từ chính sách này, hàng tỷ đồng từ nguồn vốn cho vay đã kịp thời đến tay người hoàn lương có nhu cầu tạo kế sinh nhai cho bản thân và phụ giúp gia đình.

Ngoài ra, nhiều mô hình, phong trào, cách làm hay đã huy động, phát huy vai trò của tổ chức, đoàn thể xã hội và nhân dân cùng chung tay giúp người được đặc xá. Ðiển hình là các mô hình: Quản lý giáo dục, giúp đỡ người chấp hành xong án phạt tù tái hòa nhập cộng đồng, cảm hóa người lầm lỗi ở cộng đồng dân cư, toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư...

Hiện nay, các mô hình này được triển khai ở hầu hết các địa phương và gặt hái được nhiều kết quả tích cực. Qua đó, phần lớn người được đặc xá nói riêng và chấp hành xong án phạt tù nói chung đã thoát khỏi tâm lý tự ti, mặc cảm, từng bước tạo lập cuộc sống mới, trở thành tấm gương tốt trong cộng đồng.

Từ đây cho thấy, tính nghiêm minh và nhân văn của hệ thống pháp luật hình sự Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc xử lý mọi tội phạm kịp thời, đúng người, đúng tội, không có ngoại lệ, không có vùng cấm mà còn nằm ở chính sự khoan hồng, biểu hiện cụ thể là chế định đặc xá. Người được khoan hồng vẫn tiếp tục nhận được sự quan tâm của toàn xã hội trong quá trình ổn định cuộc sống. Ðây cũng là lý do tỷ lệ người được đặc xá tái phạm tội ở Việt Nam rất thấp so với nhiều quốc gia trên thế giới.

Bất chấp thực tế đó, một số tổ chức thiếu thiện chí, phản động, cực đoan vẫn cố tình nhân danh bảo vệ quyền của người đang chấp hành án phạt tù để yêu cầu đặc xá vô điều kiện cho các đối tượng mà họ gọi là "tù nhân lương tâm và chính trị". Họ bỏ qua sự thật rằng ở Việt Nam không hề có cái gọi là "tù nhân chính trị, tù nhân lương tâm" mà chỉ có những công dân vi phạm pháp luật Việt Nam bị bắt giữ, truy tố và xét xử theo đúng quy định, trình tự, thủ tục của pháp luật hiện hành.

Ðiều đáng nói là trong quá trình chấp hành án phạt tù, nhiều người trong số các phạm nhân này liên tục có thái độ, hành vi chống đối, bất hợp tác với cán bộ quản giáo. Dù được hưởng những quyền hợp pháp của phạm nhân, những người này vẫn tìm cách liên lạc với thân nhân, các tổ chức thiếu thiện chí để vu cáo, xuyên tạc về điều kiện sống, chất lượng y tế trong các cơ sở giam giữ. Cá biệt, có trường hợp còn dùng chiêu bài "tuyệt thực" để gây sức ép lên các cơ quan chức năng để được hưởng chế độ đặc xá.

Vài năm gần đây, một số tổ chức quốc tế cũng lợi dụng việc sai sót trong hoạt động tố tụng của một số vụ án hình sự để đề nghị đặc xá cho một số đối tượng bị kết án tử hình dù đây không phải là trường hợp được quy định trong Luật Ðặc xá. Hơn nữa các vụ án này đều đã được thực hiện thủ tục giám đốc thẩm với cấp xét xử cao nhất là Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao và có chung kết luận với các cấp xét xử trước đó là không có oan, sai xảy ra. Thế nhưng để thu hút sự chú ý từ dư luận trong nước và quốc tế, các tổ chức này không ngần ngại gieo rắc niềm tin giả dối cho gia đình một số tử tù rằng, con em họ bị kết tội oan do sai lầm của cơ quan tố tụng, từ đó kích động thân nhân của những tử tù này tham gia vào các hoạt động chống đối, phát tán thông tin sai lệch gây ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm của điều tra viên, kiểm sát viên cùng các thành viên trong Hội đồng xét xử.

Ðưa ra những yêu sách đặc xá cho các đối tượng không xứng đáng, mục đích thật sự của các cá nhân, tổ chức thiếu thiện chí, phản động, cực đoan là hạ thấp uy tín của hệ thống tư pháp Việt Nam, công kích, xuyên tạc chính sách, pháp luật của Ðảng, Nhà nước ta.

Song song với đó, họ sử dụng dư luận trong nước và quốc tế để gây sức ép hòng can thiệp vào công việc nội bộ, đòi thay đổi, xóa bỏ một số tội danh được quy định trong pháp luật hình sự Việt Nam. Phần lớn những chiêu trò này không mới, đều đã bị các cơ quan chức năng, kênh thông tin đại chúng và báo chí vạch trần và làm rõ. Nhưng vì nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó bao gồm một số hạn chế trong công tác thông tin đã khiến một số quốc gia, tổ chức liên chính phủ chưa hiểu đúng về công tác đặc xá và chính sách, pháp luật của Việt Nam, dẫn đến việc một số quốc gia đã đưa ra các đánh giá thiếu công tâm, khuyến nghị không chính xác về chế định khoan hồng của Ðảng và Nhà nước Việt Nam; chính trị hóa một số vụ án nhằm gây khó dễ cho nước ta tại các phiên đối thoại song phương và đa phương.

Từ đây cho thấy bên cạnh việc làm tốt công tác đặc xá thì việc nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác thông tin, tuyên truyền về vấn đề này cần được đẩy mạnh hơn nữa, giúp mọi tầng lớp nhân dân cũng như bạn bè quốc tế có những hiểu biết chính xác, đầy đủ, kịp thời và đúng đắn về đặc xá - một chính sách thể hiện bản chất nhân đạo, công bằng của pháp luật Việt Nam.

Theo PHAN KỶ (NDO)