Nhà vườn lao đao vượt khó - Kỳ 1: Ngập nỗi lo ở 'thủ phủ' trái cây

Nhắc chi thêm rầu. Chắc đi Bình Dương bán nước tương"... Những câu chuyện trao đổi qua lại giữa nông dân trên chuyến phà Quới Thiện băng dòng Cổ Chiên.

Qua phà, chúng tôi đến cù lao Dài gồm hai xã Thanh Bình và Quới Thiện (huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long), vùng cây ăn trái bị ảnh hưởng nặng nề do hạn mặn. Đi dọc theo cù lao là những vườn sầu riêng chết khô cành, trụi lá. Người dân cù lao ngậm ngùi, ví von chúng với hình ảnh những cây "ăngten".

Từ sau tết, nước mặn theo dòng Cổ Chiên len lỏi vào sâu trong từng mảnh vườn của người dân nơi đây. Do chỉ thích ứng với độ mặn thấp nên hầu hết các vườn sầu riêng trên cù lao lần lượt héo úa dần rồi chết khô dù chủ vườn tốn bao nhiêu tiền bạc cứu chữa.

Vườn sầu riêng hơn 100 cây của anh Nguyễn Phi Vân (xã Thanh Bình) đang chờ ngày đốn bỏ. Dù đã chi hơn chục triệu đồng cứu vườn, anh Vân vẫn lắc đầu nhìn về khu vườn của mình. "Không cứu được nữa, chờ vài ngày nữa đốn bỏ rồi trồng cây mới vào thôi" - anh Vân buồn bã cho biết.

Chúng tôi gặp ông Phạm Văn Vị (xã Thanh Bình) đang lúi húi trồng hơn 400 cây mít Thái siêu sớm vào khu vườn sầu riêng đã chết khô. Ông chua xót cho biết thời điểm mặn đến, vườn sầu riêng mang trái sai oằn nên càng thiệt hại nặng. Thương lái ban đầu đặt cọc giá 40.000 đồng/kg nhưng chỉ hái được vài trăm ký thì bỏ cọc, lặn mất tăm. Ông đành bán cho người ta làm kem, làm kẹo với giá 5.000 đồng/kg. 

"Nông dân cả cù lao năm nay đều chết đứng. Cây càng nhiều trái chừng nào chết hung chừng đấy. Tui không dám trồng sầu riêng nữa" - ông Vị chùng giọng chia sẻ.

Không chỉ ở Vĩnh Long mà nhiều người trồng sầu riêng ở Tiền Giang cũng lâm cảnh khó với loại "vua trái cây" từng cho lợi nhuận siêu khủng. Ghé cù lao xã Ngũ Hiệp (huyện Cai Lậy), vùng trồng sầu riêng nức tiếng, đâu đâu cũng nghe những tiếng thở dài của nông dân vì một vụ mùa thất bát. Nếu như vụ mặn năm 2016 chỉ xuất hiện khoảng một, hai tháng rồi chấm dứt thì năm nay hạn mặn kéo dài, nông dân không thể xoay xở nổi.

Anh Trần Minh Phương và chị Nguyễn Thị Rí (xã Ngũ Hiệp) chỉ còn trông vào tiệm tạp hóa của gia đình để kiếm bạc cắc mỗi ngày. Lợi nhuận vài trăm triệu đồng từ mấy công sầu riêng vườn nhà đã là chuyện của vài năm về trước. Dù tận tình "cứu chữa" hết mức, vườn sầu riêng của anh chị vẫn không thể trụ qua mùa hạn mặn.

"Nước mặn xâm nhập khiến tui phải mua nước ngọt tưới vườn với giá 50.000 đồng/m3. Thời gian đầu người ta còn bán lên tới 100.000 đồng/m3 sau đó mới giảm dần. Chi phí mua nước đắt đỏ mà giá sầu riêng thì rẻ bèo. Đợt rồi tui cắt bán cho lái có 22.000 đồng/kg mà họ còn chê không thèm mua" - chị Rí chia sẻ.

Tiền đầu tư phân bón hơn 30 triệu, tiền thuốc đều đặn mỗi 10 ngày tốn hơn 600.000 đồng nên năm nay chị chấp nhận lỗ vốn. Chị Rí từng vay 100 triệu đồng để đầu tư vườn, may mắn nhờ trúng giá nên trả sớm. Năm nay chị đang có ý định vay lại để tái đầu tư nhưng băn khoăn: "Nửa muốn trồng nhưng nửa lo hạn mặn tiếp diễn làm mình đứt vốn" - chị Rí trải lòng.

Ông Đỗ Quốc Khánh - chủ tịch UBND xã Ngũ Hiệp (huyện Cai Lậy) - cho biết đợt hạn mặn vừa qua trên địa bàn diễn ra trong khoảng bốn tháng ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến cuộc sống người dân. Trong hơn 1.500ha sầu riêng toàn xã thì có hơn 150ha bị chết, 60% diện tích sầu riêng suy kiệt, tác động lớn đến sinh kế người dân. 

"Những hộ dân có điều kiện thì người ta sẽ tái đầu tư. Nhiều hộ không có điều kiện thì đi vay ngân hàng để đầu tư lại, rất bấp bênh" - ông Khánh cho biết.

Dọc các xã Sơn Định, Vĩnh Bình, Phú Phụng (huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre) dễ dàng thấy cảnh người dân thay nhau đốn bỏ chôm chôm. Hạn mặn rồi giá chôm chôm xuống thấp do tình hình xuất khẩu khó khăn vì dịch bệnh buộc người dân phải đốn vườn để chuyển sang các loại cây trồng khác thích nghi tốt hơn.

"Năm tới chắc không còn chôm chôm để đóng thùng xuất bán" - ông Nguyễn Văn Tám (65 tuổi, xã Sơn Định) nói với chúng tôi. Ông đang đốn bỏ hai công chôm chôm do ảnh hưởng hạn mặn. Mọi năm thu nhập từ mảnh vườn trên cũng hơn 50 triệu đồng nhưng năm nay coi như mất trắng. 

Đưa ánh mắt buồn thiu nhìn vườn chôm chôm hơn chục năm tuổi bị đốn hạ, củi nằm la liệt, ông Tám rầu rĩ: "Củi chôm chôm mọi năm hơn 200.000 đồng/thước mà nay 80.000 đồng/thước họ còn không thèm mua".

Ông Nguyễn Huy Tuấn, chủ một cửa hàng vật tư nông nghiệp tại huyện Chợ Lách, cho biết trung bình một công chôm chôm đầu tư phân thuốc khoảng 5 triệu đồng. Mọi năm những chủ đại lý như ông luôn cho nông dân mua trước trả tiền sau nhưng năm nay tình hình hạn mặn khiến nông dân khốn đốn, đại lý nào cũng lo. "Chòm xóm mua phân thuốc mấy năm trời, gặp lúc khó khăn mà mình o ép cũng kỳ" - ông Tuấn chia sẻ.

Đến Đồng Tháp, chúng tôi ghé huyện "thủ phủ" quýt hồng Lai Vung. Đã qua rồi cái thời vui trúng mùa được giá, hốt bạc của nhà vườn. Mấy năm nay do dịch bệnh chết vàng, chết xanh trên cây có múi hoành hành nên nhà vườn đều thất thu. 

Ông Lưu Văn Ràng, nông dân trồng quýt hồng nổi tiếng xứ này, cũng cho biết ông vừa chuyển hai mảnh vườn của mình sang trồng chanh núm, chanh giấy vì không thể cứu vãn tình trạng quýt chết dù đã thử qua nhiều cách khác nhau. "Thôi còn cây nào thì chăm cây đó chứ cũng không còn thiết tha nữa" - ông Ràng tâm sự.

80% - đó là sản lượng quýt hồng giảm do dịch bệnh chết vàng, chết xanh trên cây có múi. Mùa tết 2020, sản lượng quýt hồng tại Lai Vung giảm mạnh, chỉ còn khoảng 4.000 tấn so với mức từ 20.000-30.000 tấn mọi năm. Diện tích quýt cho trái cũng chỉ còn khoảng 200ha trên khoảng 800ha.

Ông Huỳnh Văn Tồn - phó trưởng Phòng Nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Lai Vung - cho biết những năm gần đây dịch bệnh, rồi giá cả nông sản xuống thấp đã ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống nông dân. "Muốn đầu tư lại phải có ngân hàng cùng dự án, đề án hiệu quả. Như quýt hồng có đề án Nhà nước hỗ trợ, dân đối ứng, nhưng cũng có người kiệt quệ tiền bạc thì không biết sao đối ứng" - ông Tồn chia sẻ.