Bài 1: Những nghĩa cử cao đẹp

6 giờ sáng ngày 28-5, cờ Tổ quốc rợp đỏ suốt từ Cửa khẩu Quốc tế Lệ Thanh về đến trung tâm huyện Đức Cơ, Gia Lai. Hàng ngàn người dân bồi hồi xúc động chờ đón giây phút các liệt sĩ về đến đất mẹ. Vậy là Ban Chuyên trách của tỉnh Gia Lai đã vượt qua hơn 2 ngàn cây số đi về cùng với Đội K52 (Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh) đưa các anh về nước an toàn.

Chính quyền đặc biệt quan tâm

Hành trình một tuần trải dài qua 6 tỉnh:  Rattanakiri, Strung Treng, Kratie, Kông Pông Thom, Kông Pông Chàm, Pretvihia đã cho chúng tôi cảm nhận đầy đủ những gì mà chính quyền, quân đội và nhân dân Campuchia dành cho chúng ta. Cả 3 tỉnh Pretvihia, Strung Treng và Rattanakiri đều tổ chức rất ân cần chu đáo từ việc tạo điều kiện và phối hợp cùng Đội K52 tìm kiếm hài cốt liệt sĩ (LS), đón đoàn cán bộ chuyên trách của tỉnh, tổ chức lễ cầu siêu, lễ tiễn trang trọng.

Hóa vàng tại lễ tiễn đưa liệt sỹ về nước. Ảnh: Thất Sơn

Ngay khi đoàn công tác tỉnh ta vừa mới tới nơi, lãnh đạo các tỉnh Đông Bắc Campuchia đã có mặt tiếp đón niềm nở, thông báo tình hình công việc và nhanh chóng thống nhất chương trình, kế hoạch làm việc. Để tổ chức tốt lễ cầu siêu và lễ tiễn đưa hài cốt liệt sĩ về nước, từ nhiều ngày trước, phía bạn đã thông báo rộng rãi đến nhân dân về sự kiện nhiều ý nghĩa này, vận động học sinh tham gia đông đủ. Pretvihia là một tỉnh nghèo, Đài Tưởng niệm Liệt sĩ hai nước Việt Nam- Campuchia chưa xây dựng được nhưng lễ cầu siêu và đưa tiễn hài cốt liệt sĩ Việt Nam để lại ấn tượng rất mạnh đối với các thành viên đoàn công tác tỉnh Gia Lai.

Đặc biệt, chính quyền 3 tỉnh tổ chức lễ tiễn đưa hài cốt LS một cách trang trọng, có sự hiện diện của các vị lãnh đạo, quân đội, các ban ngành và nhân dân. Tình cảm phía bạn dành cho LS Việt Nam thể hiện đầy đủ nhất trong bài phát biểu của ông Chủ tịch Hội đồng tỉnh Pretvihia- Long Sô Van:  Nhân dân Campuchia có được tự do, độc lập như ngày hôm nay là nhờ công lao đóng góp, chiến đấu hy sinh của các LS. Biết ơn các LS, chúng ta quyết tâm không để xảy ra thảm kịch diệt chủng thêm một lần nữa, quyết tâm xây dựng tình đoàn kết, hữu nghị hai nước, hai dân tộc, hai địa phương ngày càng xanh tươi bền vững”.

Chuyển hài cốt liệt sỹ lên xe. Ảnh: Thất Sơn

Nhân dân lưu luyến

Ngay từ những ngày đầu đặt chân lên đất Campuchia, Đội K52 đã được nhân dân Campuchia xem như người nhà. Nhiều người không quản ngại bom mìn đưa bộ đội K52 đi tìm hài cốt. Họ vui lây với niềm vui của Đội mỗi khi tìm được một bộ hài cốt nào đó. Đặc biệt, tại lễ cầu siêu và đưa tiễn LS về nước, nhân dân tham dự rất đông.

Đại tá Lê Maii trò chuyện với má Nguyễn Thị Ba- Việt kiều Campuchia. Ảnh: Thất Sơn

Khu vực diễn ra lễ cầu siêu ở tỉnh Pretvihia đặt tại một ngôi đền cổ bị tàn phá trong chiến tranh. Trời cao lồng lộng, một cây phượng đỏ rợp hoa gợi lòng người sự liên tưởng xa xôi và cảm xúc khó tả. Hài cốt các LS xếp thành hàng ngay ngắn dưới tán cây cổ thụ xanh mát, trên phủ cờ Tổ quốc đỏ tươi. Phía trước bàn thờ khói hương lan tỏa. Lễ cầu siêu bắt đầu lúc 17 giờ nhưng từ sáng sớm bà con đã lục đục chuyên chở đồ đạc, vật dụng đến dựng rạp, trang trí, nấu nướng. Ông bà Keo Narin và Chia Som Nang cắt đặt trông 3 nồi cháo to. Các nhà sư chùa Prat Chirưzbr bắt đầu cầu nguyện. Hòa trong dòng người tham dự, cảm giác lạ lẫm chẳng mấy chốc đã tan biến trong tôi nhường cho sự nhập tâm không khí u trầm và văn hóa phương Đông cao khiết, thánh thiện. Các LS hẳn ấm lòng trước tình cảm chân thành của đông đảo bà con, phật tử nước bạn dành cho mình.

Ngày đưa hài cốt LS về nước, nhân dân các tỉnh đứng thành hàng dài đưa tiễn. Đó còn là tấm lòng của anh Khăm Phay Thi Vông- bộ đội Campuchia từng tập kết, học tập và lấy vợ là người ở Hà Nam Ninh (cũ) Việt Nam. Có mặt tại lễ tiễn LS ở tỉnh Strung Treng, anh liên tục hỏi han chuyện Việt Nam, lâu rồi anh chưa qua nên nhớ lắm. Bà con Việt kiều thì gần như lúc nào cũng có mặt, dâng hương, dâng hoa tưởng niệm LS. Bà Nguyễn Thị Ba (quê Trà Vinh) như bao lần tiễn đưa LS- đều khóc. Bà lần hồi đi từng chiếc quan tài, miệng như thủ thỉ, thầm thì điều gì đó với các LS. Ai nấy đều mềm lòng trước tấm lòng của bà mẹ Việt Nam xa quê đau đáu một niềm đối với LS và quê hương.

Nhân dân Pretvihia lưu luyến tiễn đưa liệt sỹ. Ảnh: Thất Sơn

Nhà báo Tri Van Tha (Báo Koh Santepheap Daily- Campuchia) cho biết: Trước khi làm báo, anh có gần 20 năm cầm súng, đủ hiểu cuộc đời người lính gian lao, mất mát, hy sinh như thế nào để đất nước được độc lập, Tổ quốc được tự do, nhân dân được hạnh phúc. Chân thành, Tri Van Tha bày tỏ: Người dân Campuchia yêu chuộng hòa bình, công lý, nghĩa nặng tình sâu mãi mãi ghi nhớ công ơn của nhân dân, Quân đội Nhân dân Việt Nam trong các thời kỳ chiến tranh, nhất là trong cuộc đánh đổ chế độ diệt chủng, hồi sinh đất nước.