Bảo vệ chủ quyền trên biển - Kỳ 1: Hải phận không yên tĩnh

Cuối tháng 5.1979, trung tướng Trần Quyết (khi đó là tư lệnh công an nhân dân vũ trang – nay là bộ đội biên phòng - BĐBP) nhận được báo cáo khẩn của cục tham mưu về tình hình khu vực biên phòng biển, trong đó ghi rõ “Đầu tháng 5 đã có 48 tàu Trung Quốc vi phạm vùng biển. Nổi lên việc tàu vũ trang Trung Quốc bao vây, bắt cóc thuyền và ngư dân để khai thác như: 3 tàu đánh cá của vùng 3 hải quân tuần tra trên biển gần Hoàng Sa không thấy về, tàu quân sự Trung Quốc bắt 1 số tàu cá ngoài khơi Nghĩa Bình, Quảng Nam - Đà Nẵng”.

Nhớ về thời điểm đó, tướng Trần Quyết khẳng định: “Khi ấy tôi đã thấy cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền trên biển sẽ lâu dài và vất vả...”.

Thiếu tá Lâm Thanh Hóa, nguyên Hải đội trưởng Hải đội 2, BĐBP tỉnh Minh Hải (nay là tỉnh Cà Mau), nói: “Gần đây, người dân mới biết tới khái niệm… tàu "lạ". Với chúng tôi, từ những năm 70, đã gọi thẳng đó là tàu Trung Quốc, chẳng lạ lẫm gì!”.

Thiếu tá Hóa kể: Ngay cuối năm 1976, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng (BTLBĐBP) đã thông báo xuống các đơn vị việc số lượng tàu thuyền nước ngoài vi phạm vùng biển của ta tăng đột biến, phức tạp rất nhiều so với năm 1975. Ở quần đảo Trường Sa, Hải quân thông báo tàu thuyền nước ngoài hoạt động liên tục. Vùng biển Đông Bắc, tàu cá Trung Quốc thường xuyên xâm nhập…

Thiếu tướng Trương Văn Thanh, nguyên Phó Tư lệnh BĐBP kể: Từ 1979 - 1984, Trung Quốc dùng tàu thuyền xâm nhập sâu vào lãnh hải và vùng nước nội thủy nước ta để điều tra tình hình phòng thủ tuyến biển; vây bắt người và phương tiện làm ăn trên biển, khai thác tình báo; dùng hàng hóa câu móc người cung cấp tình hình… Theo số liệu chưa đầy đủ, từ 1979 - 1982, Trung Quốc đã bắt cóc 25 vụ/28 tàu thuyền/266 người (trong đó có cả cán bộ xã nghỉ hưu - thôi việc, dân quân tự vệ và bộ đội làm kinh tế). Có vụ, phía Trung Quốc chỉ bắt giữ 5 tiếng đồng hồ để khai thác, có vụ họ giữ đến 10 tháng mới trao trả và những người bị bắt đều bị giam riêng...

Đại tá Võ Văn Thắng, nguyên Tham mưu trưởng BĐBP Cà Mau, cho biết: “Những năm 80, cứ nghĩ vùng biển Tây Nam chỉ có tàu Thái Lan, Campuchia xâm phạm. Chả bao giờ nghĩ đến chuyện Trung Quốc xuống đây, bởi vùng biển quá xa. Nhưng chúng tôi đã lầm!”, và kể thêm: Đêm 12.5.1983, Đồn BP Ghềnh Hào (Minh Hải) phối hợp với ngư dân đuổi 1 thuyền máy lạ và bắt 2 đối tượng. Khám thuyền, BĐBP phát hiện 1 thùng lựu đạn Trung Quốc có in dấu Singapore, 2 hải đồ Trung Quốc, giấy đi đường giả và sổ tay ghi chép huấn luyện tình báo, lật đổ, rải truyền đơn...”.

Cũng nhắc đến những tàu Trung Quốc xâm phạm vùng biển Tây Nam, thượng tá Nguyễn Xuân Quý là Hải đoàn phó Hải đoàn BP28, BTLBĐBP kể: Ngày 11.3.1996, biên đội 2/96 của Hải đoàn đang tuần tra thì phát hiện 1 tàu lạ đang lủi sâu vào hải phận ta, cách phía Tây nam đảo Thổ Chu 5 hải lý. Thấy nghi ngờ, chỉ huy biên đội ra lệnh dàn đội hình vây bắt và sau 2 tiếng thực hiện các biện pháp nghiệp vụ, tàu lạ này buộc phải dừng lại.

Quan sát từ xa, lúc này thuyền trưởng Nguyễn Xuân Quý thấy bóng người mặc quân phục trong khoang lái tàu lạ nên cảnh giác, triển khai theo phương án chiến đấu. Khi kiểm tra, phát hiện là tàu quân sự vũ trang của BP Trung Quốc. Trên tàu có 29 người, bao gồm: 10 sĩ quan, binh sĩ BP Trung Quốc, 10 người dân và 1 thủy thủ người Indonesia.

Khám xét, BĐBP phát hiện nhiều vũ khí - khí tài quân sự và nhất là hệ thống thông tin liên lạc hiện đại, các máy rađa, định vị, đo sâu cùng các dụng cụ hỗ trợ khác.

“Riêng hệ thống thông tin có đến 3 chủng loại, từ liên lạc tầm ngắn cho đến kết nối vệ tinh. Trong tủ thuyền trưởng có cờ của các quốc gia, nhưng nhiều nhất là cờ Việt Nam!”, thượng tá Nguyễn Xuân Quý rành rọt kể, và lắc đầu: “Họ khai lung tung, lúc thì bị hết dầu trôi dạt, lúc thì lại bảo là tàu BP chống cướp biển. Chúng tôi phải áp giải ngay về bờ, giao BCHQS Kiên Giang, BTLBĐBP và Bộ Ngoại giao!”.

Tại Hội nghị rút kinh nghiệm các Hải đoàn cuối tháng 5.1996, thiếu tướng Phạm Hữu Bồng, Tư lệnh BĐBP lưu ý: “Từ năm 1993 đến nay (1996), diễn biến trên vùng biển rất phức tạp, các đối tượng có nhiều âm mưu thủ đoạn xảo quyệt hơn!” và nhấn mạnh: “Vụ bắt giữ tàu D-4460 cho thấy, bên cạnh Vịnh Bắc Bộ, Hoàng Sa - Trường Sa, Trung Quốc đã để ý đến vùng biển Tây Nam. Chúng ta phải hết sức cảnh giác loại tàu này!”…

Gắn bó với đảo Bạch Long Vĩ (TP.Hải Phòng) từ 1995, anh Dương Văn Ngữ - nguyên Trạm trưởng Hải đăng Bạch Long Vĩ, nhớ lại: Thời điểm những năm 90, tàu cá Trung Quốc có đầy trên vịnh Bắc Bộ. Ban ngày, nhìn ở đảo thì thấy tàu lấm tấm như bèo, nhưng ban đêm, chúng đốt đèn, sáng trưng như thành phố nổi, đầy quanh đảo.

Cuối tháng 7.1989, Bộ tư lệnh bộ đội biên phòng (BTL BĐBP) báo cáo: 6 tháng đầu năm 1989, tàu thuyền Trung Quốc thường xuyên xâm phạm vùng biển nước ta từ Quảng Ninh đến Quảng Nam - Đà Nẵng, trung bình mỗi ngày có 50-70 lượt chiếc. Trong đó có 3163 lượt/chiếc xâm phạm sâu vào vùng nội thủy của ta, cách bờ 2-10km, tập trung tại các khu vực núi Ngọc, Cô Tô (Quảng Ninh), Bạch Long Vĩ, Long Châu (Hải Phòng), Hòn Mê (Thanh Hóa), Cồn Cỏ (Bình Trị Thiên). Hoạt động chính là đánh bắt trộm hải sản, trao đổi hàng hóa, thăm dò nghiên cứu. BĐBP các tỉnh đã xử lý 6 vụ/16 tàu/130 người Trung Quốc.

Các cựu chiến binh BĐBP Hải Phòng vẫn nhớ sự việc: Ngày 11.3.1984, BĐBP Hải Phòng bắt giữ tàu Trung Quốc mang số hiệu 3003 xâm nhập vùng biển khu vực đảo Bạch Long Vĩ. Trên tàu có 14 đối tượng, được trang bị máy VTĐ 50W, máy thông tin đàm thoại trực tiếp, súng 12,7 mm...

Sau khi phát hiện tàu Trung Quốc vũ trang giả dạng tàu cá này, các lực lượng bảo vệ vùng biển vịnh Bắc Bộ phải xây dựng phương án “tìm chim lợn trong đàn chim cú” để vây bắt các tàu giả dạng làm nhiệm vụ trinh sát, phá hoại và thậm chí đầu tháng 9.1992, BTLBĐBP phải ra lệnh mở đợt hoạt động trên vùng biển Bắc Bộ, do đích thân Phó tư lệnh – Tham mưu trưởng BĐBP Phạm Hữu Bồng chỉ huy, ở vùng biển từ Quảng Ninh cho đến Thanh Hóa, với sự hỗ trợ của các tàu Vùng 1 Hải quân.

Một cựu sĩ quan BTLBĐBP cho biết: Mệnh lệnh hoạt động đưa ra bởi có Thông báo của Hội đồng Bộ trưởng về hoạt động của tàu Trung Quốc trên vùng biển vịnh Bắc Bộ và diễn ra trong thời gian tình hình biên giới biển và bộ giữa ta và Trung Quốc hết sức phức tạp. Dẫu biết rất dễ xảy ra đụng độ nếu ta không có biện pháp xử lý tốt, nhưng BTLBĐBP vẫn kiên quyết bảo vệ chủ quyền, tài nguyên và lợi ích quốc gia trên biển.

Cựu sĩ quan này bật mí: “Dự kiến cả tình huống máy bay, tàu chiến đối phương chống trả quyết liệt", và cười: “Nhưng mình cũng dành đường cho họ lui. Từ 40 hải lý trở vào thì kiên quyết bắt giữ, xử lý, từ 40 - 60 hải lý trở ra thì xua đuổi là chính!”.

Tại cuộc họp đầu tháng 9.1992, Phó tư lệnh - tham mưu trưởng BĐBP Phạm Hữu Bồng đã khẳng định: “Trung Quốc ngày càng thể hiện âm mưu lấn chiếm Biển Đông, nên trong quyết tâm phải có hướng xử lý các tình huống lực lượng vũ trang và không có vũ trang của Trung Quốc can thiệp, gây khó khăn cho các hoạt động bảo vệ vùng biển của ta!” và ra ra lệnh cho Hải đoàn BP tuần tiễu trên vùng biển vịnh Bắc Bộ, bắt giữ 22 tàu/240 đối tượng Trung Quốc đánh cá ở vùng biển Nghệ An, Thái Bình, Hải Phòng…

Cùng với tàu Trung Quốc, một số tàu Đài Loan cũng vào sâu lãnh hải nước ta đánh bắt trộm hải sản. Ngày 8.5.1990, chuẩn úy Hoàng Sỹ Lâm chỉ huy 8 chiến sĩ thuộc C3 Cơ động thủy, BĐBP Thuận Hải, đi trên thuyền máy TM-1418 tuần tra bảo vệ vùng biển, phát hiện 4 tàu nước ngoài vi phạm hải phận. BĐBP đã nổ súng uy hiếp, khống chế bắt gọn tàu Đài Loan biển số CT5-0585 (trọng tài 150 tấn, sức kéo 450 mã lực), chở gần 60 tấn cá, nhiều máy móc - điện đài và 16 người đi trên tàu.