Khai quật khảo cổ Thành nhà Hồ: Phát lộ hình hài kinh đô cổ

Thành nhà Hồ (tọa lạc tại huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa) được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới năm 2011. UNESCO đánh giá, kỹ thuật xây dựng thành công các bức tường thành bằng đá lớn ở Thành nhà Hồ được xem như hiện tượng đột khởi, vô tiền khoáng hậu trong lịch sử xây dựng kiến trúc thành quách Việt Nam và khu vực.  

Nhiều dấu tích cổ nhất Việt Nam

Trong 2 năm 2020-2021, Viện Khảo cổ học Việt Nam và Trung tâm Bảo tồn di sản Thành nhà Hồ đã tiến hành 6 hố khai quật với tổng diện tích 25.000m2. Cuộc khai quật đã phát hiện 4 cụm dấu tích kiến trúc thời Trần - Hồ, 2 cụm kiến trúc thời Lê Sơ, 1 cụm kiến trúc thời Lê Trung Hưng. Tại cụm di tích trung tâm Nền Vua phát hiện 10 kiến trúc với dấu tích nhiều cổng, hành lang bao quanh, nhiều kiến trúc lớn ở phía Bắc kết nối với nhau…

Theo tính toán ban đầu cộng với địa danh Nền Vua, các nhà khảo cổ học dự đoán đây có thể là dấu tích Chính điện của Thành nhà Hồ. Nếu đúng như vậy thì đây là dấu tích Chính điện cổ nhất trong lịch sử kinh đô Việt Nam được phát hiện cho tới ngày nay. Tại khu vực phía Đông Nam, phát hiện tổ hợp kiến trúc khá hoàn chỉnh, tương truyền là Đông Thái Miếu thờ tổ tiên nhà Hồ. Nếu nhận định này chính xác thì đây là dấu tích tổ miếu thuộc loại cổ nhất trong lịch sử kinh đô Việt Nam.

Ông Nguyễn Bá Linh, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di sản Thành nhà Hồ cho biết, về khoa học khảo cổ, đây là cuộc khai quật có quy mô lớn nhất trong lịch sử khảo cổ học Việt Nam. Cuộc khai quật lần này được các nhà khảo cổ đánh giá rất cao về nền móng kiến trúc còn tương đối nguyên vẹn ở khu vực Chính điện, Đông Thái Miếu và Tây Thái Miếu. Từ cuộc khai quật này sẽ tạo cơ sở khoa học và cơ sở pháp lý vững chắc cho quá trình bảo tồn di sản giai đoạn 2022-2025 và trong tương lai. Theo PGS-TS Tống Trung Tín, nguyên Viện trưởng Viện Khảo cổ học, Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam: “Cuộc khai quật đã bộc lộ lòng đất Thành nhà Hồ đang còn tiềm ẩn rất nhiều di tích kiến trúc khác nhau. Tất cả đều được quy hoạch, bố trí hết sức quy chuẩn, đồng bộ, hài hòa, bài bản. Các kiến trúc được xây dựng với nhiều tầng, nhiều lớp, nhiều loại hình kiến trúc, vật liệu xây dựng trong nhiều thời kỳ khác nhau”.

Bảo vệ và phát huy giá trị di sản

Ông Nguyễn Bá Linh chia sẻ, về mặt lịch sử - văn hóa, có thể nói, cuộc khai quật khảo cổ lần này đã giải đáp được khúc mắc rất lớn trong chính sử từ trước đến nay. Đó là đã chứng minh những ghi chép trong lịch sử về Thành nhà Hồ là hoàn toàn trùng khớp, tức là trong khu vực Thành nội không chỉ có các bức tường bao quanh mà còn có các công trình kiến trúc bên trong như: Chính điện, Đông Thái Miếu, Tây Thái Miếu, các cung điện để phục vụ cho công việc hành chính của triều đại nhà Hồ. Ông Nguyễn Bá Linh nhấn mạnh: “Quan trọng nhất, qua khai quật khảo cổ đã khẳng định tính toàn vẹn cũng như tính xác thực của di sản, góp phần làm sâu sắc thêm các giá trị nổi bật toàn cầu đã được UNESCO công nhận”.

PGS-TS Tống Trung Tín đề xuất, trên cơ sở xây dựng quy hoạch nghiên cứu, bảo vệ, bảo tồn và phát huy giá trị, chúng ta cần từng bước nghiên cứu một cách lâu dài, dần dần sẽ phát lộ toàn bộ mặt bằng kiến trúc cung điện của di sản Thành nhà Hồ. Từ đó, từng bước xây dựng kế hoạch phục dựng, khôi phục và bảo vệ cảnh quan, đa dạng hóa các giải pháp bảo tồn như trường hợp Nara (Nhật Bản). PGS-TS Tống Trung Tín kỳ vọng: “Nếu làm tốt và khoa học, dần dần chúng ta có thể hiểu được và khôi phục được một kinh đô cổ nhất ở Đông Nam Á, từng bước biến di sản trở thành một trong những di sản văn hóa có giá trị nổi bật nhất của Việt Nam, có sức hút mạnh mẽ đối với công chúng trong nước và thế giới”.
 

Theo DUY CƯỜNG (SGGPO)