Mang chữ đến vùng khó Gia Lai - Kỳ cuối: Trở về nối nhịp yêu thương

“Cá về với nước”

Đến giờ, những người trong dòng họ Rmah ở buôn Apa Ama Lim (xã Chư Mố, huyện Ia Pa) vẫn luôn tự hào mỗi khi nhắc đến Rmah Kmlă-người đầu tiên của dòng họ đậu đại học cách đây gần 30 năm. Ngày ấy, để chúc mừng sự kiện này, cả dòng họ Rmah đã mổ heo lớn, bò to cúng Yàng báo tin vui và cầu mong việc học hành của Kmlă “thuận buồm xuôi gió”.

Năm 1999, anh Rmah Kmlă tốt nghiệp Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh với chuyên ngành Toán học. Cầm tấm bằng quý giá trên tay, chàng trai Jrai trở về quê nhà với nguyện vọng đem ánh sáng tri thức mà mình lĩnh hội được truyền đạt lại cho học sinh nghèo ở buôn làng.

Thế nhưng, cơ duyên lại đưa đẩy thầy giáo trẻ Kmlă về giảng dạy tại Trường Phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh-nơi mà trước đây mình từng theo học, tiếp nối trách nhiệm bồi dưỡng nhân lực, đào tạo nhân tài người DTTS cho địa phương. Được công tác tại trường, thầy Kmlă ví von bản thân như “cá về với nước”. Vì thế, không mất quá nhiều thời gian để thầy giáo trẻ bắt nhịp với môi trường sư phạm nơi đây.

Thầy Rmah Kmlă (bìa trái)-Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh nỗ lực vì sự nghiệp giáo dục học sinh dân tộc thiểu số. Ảnh: Mộc Trà

Thầy Kmlă chia sẻ: “Vào học nội trú, nhiều em lớp 10 chưa quen nên nhớ nhà. Có em vì điều kiện khó khăn mà có ý định nghỉ học. Những lúc như thế, tôi lại lấy bản thân làm gương để vực dậy tinh thần cho các em”. Năm 2014, thầy Rmah Kmlă được bổ nhiệm giữ chức Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh. Trên cương vị mới, thầy không ngừng trau dồi, nâng cao trình độ để đáp ứng tốt nhiệm vụ chuyên môn. Năm 2015, thầy là 1 trong 2 cán bộ, giáo viên bộ môn Toán đầu tiên của trường đạt trình độ thạc sĩ.

“Đối với học sinh DTTS, việc tiếp thu kiến thức còn hạn chế. Vì vậy, khi dạy, tôi không bao giờ nóng vội hay đặt yêu cầu quá cao đối với các em, chưa kể Toán lại là môn học khó. Trong quá trình giảng dạy, tôi cũng không gây áp lực cho học sinh, tránh tình trạng lâu dần các em sẽ chán học Toán. Thay vào đó, sẽ là những trò chơi nhỏ khi căng thẳng hay việc cho nợ điểm kèm điều kiện phải học tốt hơn trong lần kiểm tra sau. Việc tạo cơ hội cho học sinh mạnh dạn phát biểu xây dựng bài, không ngại khi trả lời sai… cũng là điều tôi luôn ưu tiên”-thầy Kmlă cho hay.

Thầy Rmah Kmlă nhận giấy khen nhân kỷ niệm 30 năm thành lập Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Gia Lai (1992-2022). Ảnh: Mộc Trà

Là người duy nhất của làng Mrah (xã Kdang, huyện Đak Đoa) đỗ đại học trong năm nay, em An-cựu học sinh Trường Phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh không quên tri ân thầy Kmlă: “Thầy lúc nào cũng gần gũi, tận tâm dạy dỗ chúng em từ kiến thức đến kỹ năng sống. Nhờ sự “truyền lửa” của thầy, em đã có thêm động lực để phấn đấu học tốt. Mới đây, em đã trúng tuyển vào Trường Đại học Y khoa Vinh, chuyên ngành Y đa khoa”.

Gắn bó nhiều năm với ngôi trường chuyên biệt của tỉnh, thầy Kmlă bày tỏ niềm hạnh phúc khi bản thân đã góp sức vào hành trình “thắp lửa” tri thức cho học trò. Hơn 10 năm qua, 100% học sinh lớp 12 của trường đều đậu tốt nghiệp THPT, nhiều em theo học tại các trường đại học tốp đầu cả nước.

Khung trời mơ ước bên kia núi Kon Hleng

Năm học 2024-2025 là dấu mốc vô cùng đáng nhớ đối với cô giáo Y Nết (xã Kon Pne, huyện Kbang) khi chính thức thực hiện được mong ước từ thuở bé: Trở về dạy chữ cho những đứa trẻ ở vùng “ốc đảo” nơi mình đã sinh ra và lớn lên. Đáng nói, học sinh Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và THCS Kon Pne sẽ được học với một cô giáo hết sức đặc biệt, là người Bahnar đầu tiên tốt nghiệp đại học ở xã xa xôi và khó khăn nhất tỉnh này.

Cô Y Nết (bìa phải) và các đồng nghiệp. Ảnh: Phương Duyên

Chỉ những ai từng đến Kon Pne mới hiểu hết cái khó tận cùng của vùng đất gần như biệt lập với thế giới bên ngoài. Xã cách thị trấn Kbang chừng 80 km nhưng trước năm 2000, muốn vào đây phải mất cả ngày bởi hành trình đầy trắc trở vượt núi Kon Hleng và sông Đak Pne. Sau đó, con đường vòng qua núi Kon Hleng được san ủi để phá thế biệt lập, song việc đi lại vẫn chưa hết gian nan do nhiều đoạn vẫn là đường đất, một bên vách núi dựng đứng, một bên thung lũng thăm thẳm.

Y Nết là con thứ 4 trong gia đình có 7 anh chị em ở làng Kon Ktonh. Nhà nghèo, con đông nên cứ 2-3 hôm, cả nhà lại phải ăn cơm độn, thức ăn thì chỉ có rau rừng, cá suối. Không đèn điện, tối đến, anh chị em Y Nết phải học bài trong ánh sáng hắt ra từ bếp lửa nhà sàn. Trong cảnh sống ấy, ông Đinh A Nhát vẫn động viên con cái học hành.

Học hết lớp 5, Y Nết lần lượt theo học tại Trường THCS Dân tộc nội trú huyện Kbang và Trường THPT Dân tộc nội trú Đông Gia Lai. Quãng đường 80 cây số từ nhà đến trường trở thành thử thách lớn nhất. Vào mùa mưa, không quấn xích vào bánh xe thì không qua nổi một số đoạn đường đất.

Ngày cô nhận bằng tốt nghiệp ngành Sư phạm Giáo dục Tiểu học-Phân hiệu Đại học Đà Nẵng tại Kon Tum vào năm 2021 trở thành ngày trọng đại của gia đình. Ông Đinh A Nhát không giấu được niềm hạnh phúc: “Mình luôn mong muốn con cháu học hành cao hơn bố mẹ để giúp cho buôn làng, cho đất nước. Bà con trong làng cũng khen ngợi Y Nết và lấy đó làm tấm gương động viên con cháu học tập”.

Cô Y Nết luôn mong mỏi mở ra cho học trò một chân trời rộng mở phía bên kia núi Kon Hleng. Ảnh: P.D

Ngay sau đó, cô Y Nết trở về làm giáo viên hợp đồng tại chính ngôi trường mà bản thân từng theo học. Song do trường không có chỉ tiêu biên chế nên năm học tiếp theo, cô được phân công về giảng dạy tại Trường Tiểu học và THCS Trạm Lập (xã Sơn Lang, huyện Kbang), cách nhà vài mươi cây số. Đến năm học này, cô Y Nết mới trở thành giáo viên biên chế tại ngôi trường kỷ niệm.

Khoảng thời gian dạy hợp đồng trước đó đã giúp cô giáo trẻ nắm bắt được thực trạng học sinh bỏ học theo cha mẹ lên nhà đầm sản xuất; không ít gia đình vẫn chưa thật sự quan tâm đến việc học của con. Với lợi thế ngôn ngữ và sự am hiểu về phong tục tập quán, cô Y Nết không gặp khó trong việc thuyết phục phụ huynh.

Biết cô Y Nết là người đầu tiên ở Kon Pne tốt nghiệp đại học, các em tò mò: “Cô ơi, ngày trước cô học ở đâu? Ngoài đó có gì vui?”. Bằng cách nhẹ nhàng giải đáp những câu hỏi ấy, cô Y Nết đã mở ra cho học trò một khung trời mơ ước bên kia núi Kon Hleng.

Thầy giáo Nguyễn Anh Tuấn-Hiệu trưởng ngôi trường có 100% học sinh Bahnar-cho hay: “Cô Y Nết là người trong xã nên rất gần gũi với các em. Nhiều em xem cô như thần tượng. Nhờ đó, nhà trường sẽ giáo dục thêm được cho các em về ý thức nỗ lực trong học tập, bồi đắp niềm tin và ước mơ”.

Bước qua hủ tục để “gieo chữ”

Ngày còn là học sinh THPT, Kpă H’Hân (SN 2000, trú tại làng Tung Đao, xã Ia Dreng, huyện Chư Pưh) đã chứng kiến một số bạn đồng trang lứa nghỉ học và lấy chồng, lấy vợ sớm. Nhưng không như bè bạn, H’Hân lại có một định hướng khác. Cô quyết tâm theo đuổi việc học vì hiểu rất rõ giá trị mà con chữ mang lại.

Năm 2018, H’Hân thi đỗ chuyên ngành Giáo dục Tiểu học tại Trường Đại học Quy Nhơn. Để có tiền trang trải cuộc sống và đóng học phí, cô vừa học vừa làm gia sư, phục vụ ở quán cà phê.

Niềm vui của cô giáo trẻ Kpă H’Hân khi tổ chức trò chơi cho thiếu nhi ở làng. Ảnh: P.L

Tốt nghiệp đại học năm 2022, cô giáo trẻ người Jrai trở về quê nhà và được nhận vào giảng dạy tại Trường Tiểu học Nguyễn Khuyến (xã An Phú, TP. Pleiku). Năm học 2024-2025, cô H’Hân xin chuyển công tác về Trường Tiểu học và THCS Anh hùng Đôn (xã Gào, TP. Pleiku) để được gần hơn với học sinh DTTS. Với lợi thế của mình, cô H’Hân sử dụng linh hoạt tiếng Việt và tiếng Jrai trong quá trình giảng dạy để giúp các em dễ dàng tiếp cận kiến thức.

Đặc biệt, cô H’Hân luôn dành tình thương cho các em thiếu nhi ở nơi mình được sinh ra. Suốt 3 tháng hè vừa qua, cô đã mở lớp dạy học miễn phí để củng cố kiến thức môn Toán và Tiếng Việt, tạo “sân chơi” lành mạnh cho các em. Lớp học duy trì từ thứ hai đến thứ sáu hàng tuần với 50 học sinh (độ tuổi 6-12) ở làng Tung Blai và làng Tung Đao theo học. Buổi sáng bắt đầu từ 7 giờ 30 phút đến 10 giờ với 30 học sinh Jrai; buổi chiều từ 14 giờ đến 16 giờ với 20 học sinh người Kinh.

Ngày đầu mở lớp, cô H’Hân nhanh chóng rà soát, đánh giá năng lực của từng em để phân chia nhóm học. Em nào mạnh dạn phát biểu và trả lời đúng thì được nhận phần thưởng khích lệ từ cô như: vở, bút, dây buộc tóc... Em Siu Tô Ni (Trường Tiểu học Hùng Vương, xã Ia Dreng) vui vẻ nói: “Cô H’Hân rất thương chúng em. Ngoài dạy kiến thức, cô còn chăm sóc và kể chuyện đi học cho chúng em nghe vào mỗi giờ ra chơi. Sau này, em muốn được làm giáo viên như cô”.

Chị H'Hân tận tình hướng dẫn thiếu nhi ở làng môn Toán và tiếng Việt trong dịp hè. Ảnh: Phan Lài

Song song với ôn luyện kiến thức, cô H’Hân còn dạy hát, bồi dưỡng kỹ năng giao tiếp trước đám đông, phòng tránh tai nạn thương tích, đuối nước cho trẻ. Khóa học hè kết thúc, phụ huynh đều bày tỏ sự cảm kích trước sự tận tâm của cô giáo trẻ.

“H’Hân về làng dạy học, con mình vừa được ôn tập vừa được vui chơi. Cô giáo động viên mình cho con đi học chữ để sau này có cơ hội thoát nghèo. Mình nghe lời cô, cố gắng cho con đến lớp và dạy con noi theo gương cô giáo”-chị Kpă H’Ly (phụ huynh em Kpă H’Bích) bộc bạch.

Trao đổi với P.V, ông Trần Bá Công-Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo-nhận định: “Những năm qua, Gia Lai có nhiều giáo viên nhiệt tình mang tri thức về cho học sinh dân tộc thiểu số ở các buôn làng. Họ hầu hết trải qua nhiều khó khăn nên khi trở về địa phương giảng dạy thì dễ dàng thấu hiểu hoàn cảnh của học sinh và luôn hết lòng với sự nghiệp “gieo chữ, trồng người”. Họ cũng chính là động lực giúp học sinh vùng khó vững tin hơn vào việc theo đuổi con chữ để tìm đến một tương lai tươi đẹp; qua đó, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, hình thành thế hệ tri thức lớn mạnh giúp tỉnh nhà từng bước phát triển”.