Bãi đá cổ ở xã Nấm Dẩn (Xín Mần, Hà Giang) gắn liền với đời sống văn hoá của người dân tộc Nùng ở địa phương. Những hoa văn đặc sắc tại bãi đá cho đến nay vẫn là bí ẩn đối với các nhà khảo cổ.
| Những bãi đá cổ bí ẩn ở Nấm Dẩn. |
Bãi đá cổ của người dân tộc Nùng nằm ở ven suối Nậm Khoòng. Người bản địa thường gọi là Nà Lai, nghĩa là "ruộng nhiều chữ".
Những di tích cự thạch này nằm giữa dãy núi Tây Đản phía Bắc và dãy núi đồi Nấm Dẩn phía Nam. Những khối đá có nhiều hình dạng kỳ lạ. Khối thì vuông dài như 1 chiếc phản, khối thì lại là đá đen khổng lồ nổi lên những mảng trắng.
Các hình vẽ trên đá đa dạng với nhiều hình thù như tròn, chữ nhật, vuông. Bên cạnh đó là những vạch đục khắc song song, những biểu tượng sinh thực khí hay hình bàn chân người có ngón chân khắc lõm sâu vào đá…
| Tảng đá lớn có hoa văn tại Nấm Dẩn. |
Bãi đá tại Nấm Dẩn bao gồm nhiều tảng đá lớn nhỏ hợp thành. Nhiều tảng đá có các hoạ tiết theo các dạng giống nhau với các hình chạm khắc như ruộng bậc thang, hoa văn trôn ốc, hoặc các hình kỷ hà giống hình vuông có bờ lồi.
Đáng chú ý nhất là những hoa văn xương cá toả đều từ sống lưng ra hai bên. Tất cả đều có đường nét rõ ràng, bố cục tách biệt giống chữ nhiều hơn là hình với số lượng chiếm phần lớn các họa tiết.
Có giả thiết cho rằng, những vết chạm trên đá là bản đồ, sa hình trận chiến của nền văn hóa cổ.
Trong quần thể những phiến đá cổ ở Nấm Dẩn, phiến đá hình mai rùa có niên đại lâu đời và nhiều giá trị nhất. Phiến đá trông như một cuốn sách cổ. Trên phiến đá là cả một hệ thống mật mã bí ẩn mà người xưa để lại. Những hoa văn, hình vẽ được cho là mô phỏng mặt trời, hình ruộng bậc thang.
Đối với người Nùng, các bãi đá được xem như nơi chứa đựng nét văn hoá lâu đời. Với tín ngưỡng gắn với thiên nhiên, bãi đá đối với người Nùng rất thiêng liêng, được tôn thờ. Sự bí ẩn của những phiến đá cổ là địa điểm thích hợp để đồng bào dân tộc Nùng tổ chức các lễ hội truyền thống hàng năm.
| Trên các phiến đá là những hoạ tiết bí ẩn. |
Theo các nhà khảo cổ học, bãi cự thạch Nấm Dẩn là loại hình di tích khảo cổ có niên đại khoảng 2.000 năm. Đây có thể là di tích mộ thủ lĩnh cộng đồng hoặc khu đất thiêng thờ cúng các vị thần linh bản địa. Ngoài ra, dấu vết phong hoá trên bề mặt các khối đá được sáng tạo cách đây 1000 năm. Đến nay vẫn chưa thể giải mã và tìm ra chủ nhân các hình vẽ.
Liên quan đến bãi đá cổ, PGS.TS Trình Năng Chung (Viện khảo cổ học Việt Nam) cho biết, các họa tiết trên bãi đá cổ ở Nấm Dẩn phải được đục bằng dụng cụ kim loại. Các hình khắc phải được phác họa từ trước, nhất là hình tròn.
Ngoài ra, nghệ thuật đục khắc đá ở Xín Mần nằm trong mắt xích truyền thống cổ xưa. Tuy nhiên khó có thể xác định được chính xác niên đại.
Năm 2008, bãi đá cổ Nấm Dẩn được Bộ Văn Hoá, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích cấp Quốc gia. Hiện các bãi đá với hình khắc tương tự cũng được tìm thấy ở Sapa.
https://laodong.vn/van-hoa-giai-tri/muc-so-thi-bai-da-co-bi-an-o-xin-man-964871.ldo
Theo Anh Minh (LĐO)