Cảng cá xã Nghĩa An (Tư Nghĩa, Quảng Ngãi) những ngày cuối cùng của năm vẫn rộn ràng. Bởi năm nay với ngư dân làng chài này là một mùa biển no ấm. Thời tiết thuận lợi nên trên cảng cá lúc nào cũng rộn ràng mua bán, túm năm tụm bảy. Tết đã theo những chiếc thuyền đầy ắp cá về sớm trên đất Nghĩa An. Nhưng, vì cuộc mưu sinh, vẫn có những chiếc thuyền đón Tết ngoài khơi xa.
Xông đất trên thuyền, du xuân trên biển
Cả năm chỉ có ba ngày Tết, chẳng mấy người muốn xa nhà nếu như không có những công việc đặc biệt chẳng đặng đừng. Và, ở xã biển Nghĩa An này, có những ngư phủ chấp nhận đón Tết trên những con tàu đánh cá giữa muôn trùng khơi.
Những ngày cuối cùng của năm ở xã biển Nghĩa An, trong khi không khí Tết đã về trên khắp xóm làng, thì với gia đình nhiều ngư dân ở đây, người ta cũng đang rộn ràng cho những chuyến biển mới vào đúng những ngày Tết. Anh Võ Ngọc Hòa, một ngư dân thôn 5 vừa kiểm tra lại chiếc tàu cá của mình, vừa cho biết: “Chẳng ai muốn xa gia đình trong những ngày tết nhất như thế này, nhất là không được ở nhà để chúc ông bà, mừng tuổi con cháu, đi chơi Tết cùng với bạn bè, người yêu. Nhưng, vì phải ra biển nên đành chấp nhận vậy. Nói thực chứ nhiều lúc nhìn gia đình người ta sum vầy đầm ấm với nhau trong những ngày Tết, nhiều anh em ngư phủ chúng tôi ứa nước mắt. Nhưng, công việc là công việc, cứ đến đúng buổi đúng ngày là chúng tôi phải ra khơi. Biển đâu có biết tết nhất mà chờ chúng tôi ăn Tết xong mới đi được. Ở đây có nhiều người đã có hàng chục cái Tết đón giao thừa trên biển!”.
| Chuyển cá tươi vừa thu lưới sang tàu hậu cần chở về đất liền rồi tiếp tục hành trình trên biển quê hương. |
Hóa ra chuyện đón Tết của các ngư dân xã biển Nghĩa An này diễn ra một là sớm hơn 2 tuần, hai là khi đã ngoài rằm tháng Giêng mới có Tết. Bởi vào thời điểm Tết Nguyên đán, luồng cá từ ngoài khơi xa bắt đầu về, nếu không tranh thủ thì sẽ chẳng thu được bao nhiêu. Vả lại, trước Tết một thời gian không lâu, vào khoảng các tháng 9, 10, 11 âm lịch, khu vực miền Trung thường có bão hay áp thấp nhiệt đới. Các tàu đều nằm bờ nên “đói”, qua tháng 12 biển trời mới tạm yên nên bà con tranh thủ đi biển lấy mấy chuyến rồi về đón Tết luôn thể. Anh Hòa cho biết, hầu như năm nào ngư dân xã Nghĩa An cũng “làm cú chót” rồi mới về đón Tết, bởi lúc đó mới “dư dả” mà đón Tết. Bản thân anh Hòa cũng đã có 6 năm rồi chưa biết Tết ở nhà. Khi hỏi tuổi, anh nói vui: “Người ta có Tết để mừng tuổi, đếm tuổi, còn mình không có Tết nên không có tuổi. Thôi thì cứ cho bao nhiêu cũng được, càng ít càng tốt!”. Anh cười, một nụ cười mặn mà hương vị biển ẩn chứa một niềm tự hào nho nhỏ với những người chưa hề biết đến hương vị đón Tết trên biển như tôi.
Cũng nhiều lần đón Tết trên biển, anh Trương Văn Phả đang luôn tay sửa lại chiếc lưới hào hứng cho biết chuyện đón giao thừa trên biển cũng đặc biệt không kém ở đất liền, rằng những ngày cuối năm, nhất là vào đêm giao thừa các ngư phủ lênh đênh trên những con sóng dập dềnh, bốn phía biển đêm đen kịt. Chỉ có chiếc icom sử dụng được nên các nhóm, tổ tàu đánh cá bấm định vị để tìm nhau. Những tàu cá từ khắp mọi miền đất nước như Quảng Ninh, Hà Tĩnh, Thừa Thiên - Huế, Đà Nẵng, Bình Định, Khánh Hòa... tìm thấy nhau qua định vị thì sẽ tập trung một điểm. Nếu biển êm, vài chiếc tàu buộc dây chụm lại như một xóm chài thu nhỏ trên biển để đón Tết cùng nhau.
| Bữa cơm trên tàu của các ngư dân làng biển Nghĩa An. |
“Đón giao thừa trên biển rất vui. Cũng những tay bắt mặt mừng, những lời chúc rôm rả, những ôm hôn thắm thiết. Chẳng cần biết tàu của anh đến từ địa phương nào, miền Bắc hay miền Nam, chỉ cần định vị được tàu bạn ở gần tàu mình, rồi dùng icom liên lạc với nhau và hội tụ tại điểm gần nhất. Rồi cùng mang ra những thứ trên tàu để sắp mâm cơm cúng giao thừa, rồi cùng nhau chúc tụng”, anh Trương Văn Phả hào hứng kể.
Hầu như tất cả các tàu đi biển thời điểm này trong đêm giao thừa và ngày mùng 1 Tết đều buông neo, tạm nghỉ xả hơi một ngày. Họ cũng “xông đất” nhưng là bước qua tàu của ngư dân khác để lì xì, chúc nhau năm mới được mùa. Và, trong câu chuyện đầu năm mới, bao giờ cũng là những chuyện về luồng cá, về ngư trường, về cuộc sống gia đình. Có nhiều chàng trai chưa vợ lần đầu tiên ăn Tết trên biển cứ ngơ ngác như con tàu lạc hướng, may mà có nhiều ngư phủ lão luyện tâm sự sẻ chia nên cũng nguôi ngoai.
Bình thường, khi lên tàu lênh đênh cả tháng ngoài biển chẳng ai đem theo tiền làm gì, bởi chẳng có gì để trao đổi mua bán. Nhưng, những chuyến biển đi ngày Tết thế này, bao giờ chủ tàu và các ngư dân cũng mang theo một ít tiền, để đến lúc đón năm mới để mừng tuổi cho nhau, để chúc Tết. Đặc biệt là với những chủ tàu, họ mang theo tiền để thưởng cho những thủy thủ “đi bạn” nhằm khuyến khích những thủy thủ này tích cực hơn trong công việc và cũng để động viên những chuyến biển sau tiếp tục theo tàu lênh đênh nhiều ngày nữa. Các thủy thủ sau khi nhận được tiền mừng tuổi của chủ tàu, họ cũng mừng lại và cầu chúc cho thuyền bình yên trước bão tố, chủ tàu thu được nhiều nguồn lợi thủy sản và giúp cho họ có được công việc và thu nhập ổn định hơn. Sau những lời chúc, họ quây quần lại với những ly rượu đầu năm pha lẫn mùi của biển. Ít hạt dưa, kẹo, mứt nhưng mồi nhắm thì... ôi thôi, cả khoang tàu ấy, đủ các loại cá còn tươi roi rói, muốn ăn thì vào mà lấy con ngon nhất để nướng, luộc... Món ngon thì đầy, nào là cá thu, cá chuồn, mực còn óng ánh kim tuyến trên thân khi vừa bủa lưới kéo lên. Bữa tiệc thịnh soạn chỉ toàn đồ biển, nhấm nháp rồi ca hát. Họ cũng “đi chơi Tết” nhưng xa nhất chỉ... vài chục mét trên các tàu và không có tục hái lộc đầu năm.
| Nụ cười bội thu trên biển. |
Đấy là những lúc biển êm đềm, còn những khi sóng lớn, các thuyền không thể kết lại được với nhau thành một khối, họ sẽ bật bộ icom rồi hét to: “Chúc mừng năm mới!”. Tàu nào cũng bật máy nghe, rồi thi nhau hát mỗi tàu một bài, cũng chấm điểm như hát karaoke vậy. Rồi họ cùng vẫy cờ Tổ quốc, cùng nắm tay nhau và chúc cho mình, chúc cho bạn chân cứng đá mềm.
Tết muộn và niềm vui trên những khoang tàu đầy ắp
Nước da rắn chắc của ông Dương Văn Tình (51 tuổi, thôn 4) sạm nắng đến mặn chát như màu của biển. Đã hơn 50 tuổi nhưng từng sớ thịt vạm vỡ trên cánh tay ông như còn hằn lên những dây neo, dây chão của những chiếc tàu ngoài khơi. Bây giờ, ông đã có sự kế thừa của hai người con trai, sở hữu hai chiếc tàu cá trên 90CV vươn khơi hàng tháng trời trên biển. Nói về hai đứa con mình, ông tấm tắc: “Bây giờ có tàu công suất lớn, được trang bị công nghệ hiện đại, việc hậu cần đánh bắt cũng tốt nên tụi nhỏ làm ăn hiệu quả lắm, hơn mình ngày xưa nhiều!”. Ông vẫn thường tự hào thế nhưng chính ông cũng đã thấm nỗi vất vả khi lênh đênh nhiều ngày trên những con tàu đối mặt với sóng dữ. Và, cũng như ngư dân làng biển khắp dải nước Việt này, ông không nhớ nổi mình đã bao lần ăn Tết trên biển nữa.
| Trên chuyến biển xa nhà ngày Tết, nhiều ngư dân không khỏi chạnh lòng. |
Ông Tình vẫn đón Tết trên biển cả, với tất cả người dân xóm chài có nghề làm biển là nghề “gia truyền”. Từ đời ông của ông Tình đến giờ, cả gia đình chỉ bám một nghề làm biển vươn khơi. “Tôi theo cha ra biển từ lúc lên 10. Hồi nhỏ, nhìn biển mênh mông mà thèm được chinh phục, đi đến cuối bờ bên kia. Rồi cái khao khát đó cứ thôi thúc xin cha cho một chuyến đi dài. Nghề sống trên sóng gió khổ cực, nguy hiểm lắm! Ở đất liền có núi, có cây, có nhà chắn bớt gió, hơi đất làm ấm người. Ở ngoài biển chỉ mênh mông là nước, cơn gió nhẹ cũng tạt rát mặt, lạnh đến thấu xương. Nhưng, gắn bó với nó rồi thì lại thấy thích, thấy yêu. Có đứng từ biển cả nhìn vào đất liền, nơi quê hương mình mới thấy đất nước đẹp vô cùng!”, ông Tình thủ thỉ như thế khi những cơn gió biển ràn rạt thổi vào khoang thuyền.
Anh Nguyễn Trọng Cường, một người trẻ tuổi đi “bạn” trên thuyền của ông Dương Văn Tình đã hơn 3 năm đánh bắt xa bờ vui mừng cho biết: “Chuyến biển vừa rồi thuyền chúng tôi câu được trên 2 tấn, với giá 180 ngàn đồng/kg, mỗi “bạn” chúng tôi được chia gần 15 triệu đồng. Có tàu đợt vừa rồi cũng trúng 450 đến 500 triệu đồng. Năm nay, sản lượng đánh bắt không phải cao nhưng nhờ được giá nên tàu nào cũng trúng lớn. Hy vọng chuyến biển Tết năm nay sẽ khá hơn!”. Rồi anh cười bảo đang chuẩn bị để Tết lại ra khơi nên anh cũng tranh thủ mua cho ông bố vợ chậu mai. Tranh thủ đi chơi với hai đứa con, hay cùng bạn bè gọi là ngày Tết. Nhiều thanh niên làng chài cũng tranh thủ chơi Tết trên bờ như thế để đến ngày là lại dong buồm ra khơi.
| Trên khoang, chỗ ngủ chật chội nhưng mọi người vẫn ngon giấc giữa dập dềnh sóng nước để đêm còn thức thu lưới. |
Tuy thời gian gần đây, do sự biến động bất thường của giá xăng dầu và dịch bệnh ảnh hưởng, một thời gian dài ngư dân các xã biển phải để thuyền nằm bờ nhưng rồi vì cuộc mưu sinh, họ lại ra biển, lại bám biển như nghìn đời trước cha ông đã sống với biển cả. Những ngư dân vẫn vững vàng ra khơi, sống cùng biển cả bất chấp những khó khăn gian khổ, bất chấp cả những niềm vui tạm gửi lại quê nhà trong ngày Tết đến. Như một câu thơ của Tế Hanh: “Làng tôi vốn làm nghề chài lưới/ Nước bao vây cách biển nửa ngày sông...” như một khúc ca ấm áp cho những ngư dân nơi vùng biển miền Trung này. Hy vọng cho chuyến biển ngày Tết của họ được thuận buồm xuôi gió, cá đầy khoang và những câu hát miền biển nở rộ trên những nụ cười bội thu mùa mới.
Tiêu Dao - Minh Ngọc (cand.com.vn)