Những "nữ tướng" của đồng bào vùng cao

Trong căn nhà nhỏ ven đường Hồ Chí Minh, bà Phạm Thị Lâm (56 tuổi, Trưởng bản Cáo) nhớ lại những ngày đầu được dân làng bầu làm trưởng bản: “Chồng mất sớm nên một mình tôi gánh vác gia đình, nuôi 3 đứa con ăn học. Năm 1999, trên xã về động viên tôi làm trưởng bản vì cho rằng một thân tôi nuôi con ăn học trong nghèo khó nên nói được dân bản. Sau đó, tôi được bà con cử tri bầu vào đại biểu HĐND huyện. Việc đầu tiên để bà con thoát khổ là vận động bà con định cư, không du canh du cư. Tôi mua rượu thịt, gạo vào rừng nấu ăn, thuyết phục thì có 2 hộ ra định cư. Sau đó thêm 6 hộ, rồi 16 hộ. Thời đó, Nhà nước hỗ trợ mỗi hộ 800.000 đồng làm nhà; nhưng tiền chưa về kịp, tôi phải đi vay mượn anh em, vay mượn cán bộ xã bằng niềm tin và uy tín. Có lúc khó khăn quá, tôi khóc, mấy anh em động viên, giúp đỡ mà có tiền cho bà con làm nhà để ổn định cuộc sống”.

Bà con thấy định cư tốt hơn dựng lều trong rừng nên kéo ra thêm. Đến nay bản có 46 hộ với 179 nhân khẩu. Lo được cho bà con đất ở thì lại nghĩ đến đất sản xuất. “Tại các kỳ họp HĐND huyện, tôi đều đi từng nhà hỏi bây giờ cử tri Mã Liềng cần cái gì? Bà con nói cần gạo, cần nước mắm, cần cái ăn, nhưng cần nhất là đất rừng. Ở núi mà không có đất rừng sản xuất là cái đói nghèo cứ đeo bám mãi. Vậy là lên họp HĐND huyện, tôi đem ý kiến cử tri kiến nghị với lãnh đạo. Kết thúc kỳ họp, HĐND huyện thống nhất ra nghị quyết đưa hơn 222ha đất rừng cho đồng bào bản Cáo sản xuất. Bà con nghe đài phát thanh huyện phát bản tin trực tiếp, mừng rơi nước mắt. Tôi đi họp về đầu bản, dân làng ra đón rất vui”, Trưởng bản Phạm Thị Lâm nhớ lại.

Ông Trương Quang Tấn, Phó Chủ tịch UBND xã Lâm Hóa, nói: “Người dân ở 2 bản Kè, Chuối nhìn vào bản Cáo thấy đời sống đi lên là do có chị Lâm làm trưởng bản nên đề xuất bầu phụ nữ làm trưởng bản để được như bản Cáo. Nhưng qua mấy nhiệm kỳ không bầu được”. Đến kỳ bầu cử trưởng bản nhiệm kỳ 2021-2023, người Mã Liềng ở bản Kè và Chuối nhất loạt cho rằng, trưởng bản là nam qua mấy nhiệm kỳ ham chơi bời, rượu chè; họp hành ở trên xong thì ra quán uống rượu, thành ra khi về bản triển khai kế hoạch dân sinh đều quên hết việc, không nhớ gì. Còn bản Cáo do bà Phạm Thị Lâm làm trưởng bản lại việc trôi chảy, kinh tế khá giả. 

Anh Hồ Ka ở bản Chuối kể: “Bản Cáo nhờ bà Lâm làm trưởng bản nên bà con bên đó ý thức lắm, nói làm là làm. Mùa vụ vào ai cũng siêng năng. Bản mình trưởng bản là nam nhưng lại lăn vào rượu, say tối ngày nên sức ì rất lớn. Trưởng bản không gương mẫu thì dân không theo được. Vậy nên trong 3 bản thì bản Cáo phát triển nhất, nhà cửa đàng hoàng nhất, Kè với Chuối lẹt đẹt, phải đi làm thuê cho bản Cáo mà không cất mặt lên được”.

Theo ông Trương Quang Tấn, trước khi bầu trưởng bản nhiệm kỳ 2021-2023, hội đồng già làng, trưởng bản Kè, Chuối họp hành căng lắm. Nói kỳ bầu cử trưởng bản lần này phải bầu nữ làm, để nữ không say rượu, không nghiện rượu. Nhưng đám con trai của bản lại nói, đàn ông làm chứ ai để đàn bà cưỡi đầu cưỡi cổ. “Xã về định hướng, đề cử bản Kè và Chuối mỗi bản một nam, một nữ để bầu. Cuối cùng bản Kè bầu nữ Trưởng bản Cao Thị Vân (31 tuổi), bản Chuối có nữ Trưởng bản Phạm Thị Lệ (30 tuổi). Đây là 2 nữ trưởng bản trẻ tuổi, nhiệt huyết và căn bản được bà con dân bản Mã Liềng tín nhiệm bằng lá phiếu bầu”, ông Tấn nói. 

Hôm người Mã Liềng tổ chức tiệc mừng sản phẩm măng khô sấy bằng nhà sấy sử dụng năng lượng mặt trời đạt chuẩn 3 sao toàn quốc, được nhập vào các siêu thị để bán; Trưởng bản Kè Cao Thị Vân nói: “Bữa tiệc này mời khách khứa bằng nước lá, cùng nhau cụng ly, quyết tâm bỏ tệ rượu chè bê tha. Bản Kè được giao hơn 400ha rừng, vậy mà hiện vẫn nghèo hơn bản Cáo. Ấy là trách nhiệm của trưởng bản rất lớn. Bản em có 62 hộ với 218 khẩu. Em hiện vẫn là hộ nghèo, vì vậy em và người dân phải phấn đấu thoát nghèo. Đầu tiên là theo gương bản Cáo, làm cho bà con tin tưởng. Bên bản Cáo, bà Lâm đã trồng rừng, dân bản ở đó cũng trồng rừng và đã có hộ thu hoạch vụ rừng vừa rồi được 250 triệu đồng. Còn dân bản Kè chỉ biết dựa vô hơn 400ha rừng, nhưng chỉ trồng keo là chính. Vì vậy, trước mắt, em quán triệt bà con là phải trồng rừng gỗ lớn với cây bản địa để có thu nhập bền vững. Nhà em đã đi đầu và bà con đang đi theo”.

Về bản Chuối, Trưởng bản Phạm Thị Lệ tâm sự: “Chương trình hành động của em hiện nay là xin cấp trên làm con đường ra khu vực Cha Lạng, bên trong đó có gần 100ha đất cho sản xuất lúa rẫy, nương ngô, trồng rừng. Bản Chuối ít đất nhất, nên bà con muốn được giao thêm đất, ai cũng muốn lao động, làm ăn để có cuộc sống đầy đủ hơn. Cứ làm thuê, rồi chờ gạo cứu trợ thì làm sao thoát được nghèo”.

Bí thư Huyện ủy huyện Tuyên Hóa Lê Công Hữu đánh giá: “Cả 3 bản bầu nữ lên làm trưởng bản là một thay đổi căn bản trong nhận thức của cộng đồng người Mã Liềng ở xã Lâm Hóa. Với kinh nghiệm, uy tín của Trưởng bản Cáo; nhiệt huyết, năng động của Trưởng bản Chuối và bản Kè, chắc chắn bộ mặt kinh tế - xã hội ở đây sẽ đi lên, đời sống người dân dần được nâng cao”.