Ký ức về những cư xá Bắc Hải, Đô Thành, Thanh Đa, Lữ Gia, Phú Nhuận… vẫn in sâu trong trí nhớ của nhiều người. Từng là biểu tượng của một thời kỳ phát triển, các cư xá tại TP.HCM không chỉ là nơi sinh sống mà còn là nơi lưu giữ nhiều kỷ niệm và câu chuyện của biết bao thế hệ.
Ngày nay, các cư xá cũng đổi thay, phát triển cùng với nhịp sống đô thị mới. Tuy đã khác xưa nhưng cư dân ở các cư xá vẫn gìn giữ một nét đẹp văn hóa rất riêng của TP.HCM.
Trong cuốn sách Sài Gòn ngoảnh lại trăm năm, tác giả Phạm Công Luận có viết về những cư xá. Mỗi cư xá thường có một “điểm nhận dạng” riêng, chẳng hạn cư xá Chu Mạnh Trinh gần ngã tư Phú Nhuận là nơi ở của nhiều nghệ sĩ nổi tiếng; cư xá Duy Tân (Q.3) và cư xá Trần Xuân Soạn (Q.7) là nơi ở của những người làm trong lĩnh vực ngân hàng… Mỗi cư xá đều có diện tích, số lượng căn biệt lập hay căn liên kế khác nhau, không nơi nào giống nơi nào.
 |
Nhịp sống bình yên bên trong cư xá Bắc Hải |
Cư xá Bắc Hải giờ đã khác
Nghe danh cư xá Bắc Hải đã lâu, tôi quyết định ghé thăm nơi này vào một buổi trưa cuối tuần yên ắng. Khu Bắc Hải rộng mênh mông với nhiều dãy nhà, hàng quán, dịch vụ tiện nghi, hiện đại. Thoạt nhìn, thấy Bắc Hải đã thay đổi nhiều, khác hẳn với những gì tôi đọc trong tư liệu và trong cả ký ức của người dân nơi đây.
Dừng chân ở một quán cóc ven đường, tôi được bà Hai (68 tuổi) kể cho nghe về diện mạo của cư xá Bắc Hải năm xưa. Trước năm 1975, nơi đây có tên gọi là cư xá sĩ quan Chí Hòa, là chỗ ở của các sĩ quan chế độ cũ.
“Lúc trước, Bắc Hải có thể xem là một thế giới biệt lập vì luôn có lính canh gác nghiêm ngặt, rào thép gai xung quanh nên ít ai có thể tiếp cận. Cư xá này có 2 cổng, cổng chính nằm trên đường Bắc Hải, còn cổng sau nằm ở đường Tô Hiến Thành. Ngày xưa, cổng cư xá chỉ được mở một vài khung giờ cố định để người bên trong và xe cộ có giấy tờ ra vào. Thời đó tôi sống với gia đình ở khu kế bên nên mới biết”, bà Hai kể lại.
 |
Một quán cà phê ở cư xá Bắc Hải |
Trong ký ức của người dân nơi đây, cư xá Bắc Hải là một thế giới riêng biệt nhiều bí ẩn. Đến nay, cũng rất khó để tìm được ảnh tư liệu về cư xá này vì thời xưa, người ngoài không được phép vào cư xá, trừ trường hợp có người bảo lãnh.
“Bắc Hải có nhiều điểm đặc biệt mà những nơi khác không có”, một vị khách quen ngồi ở quán nước bà Hai nói. Người đàn ông cho biết, toàn bộ những con đường bên trong cư xá Bắc Hải đều được đặt tên theo tên sông, tên núi ở Việt Nam. Đường ngang được lấy tên theo những ngọn núi như Châu Thới, Trường Sơn, Bửu Long, Bạch Mã, Ba Vì, Hồng Lĩnh… Còn đường dọc được đặt theo những con sông Đồng Nai, Cửu Long, Hương Giang…
Những con đường trong cư xá Bắc Hải thông nhau, thoáng đãng, sạch sẽ, được kết nối theo kiểu ô vuông bàn cờ. Trong đó Cửu Long là trục đường chính, băng qua 7 con đường ngang. Hiện nay, Bắc Hải không còn là một khu biệt lập mà đã trở thành “thánh địa” ăn uống, vui chơi nức tiếng của người dân Q.10 nói riêng, TP.HCM nói chung.
Ghé cư xá Bắc Hải, không khó để tìm được những quán ăn, tiệm cà phê từ giá bình dân cho đến sang trọng. Những cửa hàng dịch vụ làm đẹp, thời trang, phụ kiện cũng đếm không xuể.
Theo như nhận xét của cư dân Bắc Hải thì mấy chục năm qua, nơi này đã trải qua nhiều sự thay đổi đáng kể về cả cơ sở hạ tầng lẫn cộng đồng dân cư. Các căn hộ và nhà phố cũ dần được thay thế bằng những tòa nhà mới, nâng cấp về mặt kiến trúc, tiện ích.
Dân cư ban đầu chủ yếu là các công chức và gia đình trung lưu, về sau khi được mở rộng, phát triển, cư xá Bắc Hải cũng thu hút nhiều tầng lớp dân cư khác nhau đến sinh sống. Hiện nay, cộng đồng dân cư tại đây rất đa dạng, bao gồm cả doanh nhân, trí thức, người lao động hay người từ nơi khác đến TP.HCM lập nghiệp.
Ước mơ của bao người nhập cư
Tạm biệt cư xá Bắc Hải, tôi chạy xe về hướng đường Lý Thường Kiệt để đến cư xá Lữ Gia, cách đó khoảng 2 km. Cư xá Lữ Gia, nằm trên đường Lữ Gia (Q.11), khu này hiện có 2 chung cư lớn là chung cư Phú Thọ và chung cư Lữ Gia.
 |
Con đường Lữ Gia dẫn vào cư xá Lữ Gia |
Kiến trúc của cư xá Lữ Gia mang đậm dấu ấn của mấy chục năm trước, những dãy nhà với màu sơn trắng xanh, cửa sổ lớn và ban công rộng rãi. Không gian bên trong cư xá trong lành với những hàng cây xanh, nhẹ nhàng và bình yên đến lạ. Nơi đây cho con người ta cảm giác thật gần gũi, nhớ thương như ở quê nhà.
Thấy tôi lao đao tìm đường vào, ông Hạch, 58 tuổi, một tài xế xe ôm truyền thống ở Lữ Gia, nói: “Ở đây có hơn 50 con đường, cô muốn đến đâu thì nói bạn gửi địa chỉ đầy đủ, số nhà, tên đường, lô nhà đang ở, may ra mới dễ kiếm”.
Ông Hạch là “thổ địa” của khu này. Nửa đời chạy xe ôm, ông tự hào mình hiểu Lữ Gia hơn cả bản thân, nhắm mắt cũng tìm được đường. Ông cho hay, trước đây Lữ Gia là chỗ ở của các gia đình công chức chế độ cũ. Bây giờ thì Lữ Gia là “nhà” của người tứ xứ, có cả người Sài Gòn gốc và cả người nhập cư.
 |
Cư xá Lữ Gia vẫn giữ được nét yên bình qua nhiều năm tháng |
“Tôi quê gốc ở dưới miền Tây, theo ba mẹ lên thành phố từ ngày nhỏ, cũng không rõ mình đã gắn bó với Lữ Gia từ năm nào. Hồi nhỏ, ba tôi hay nói sống ở TP.HCM mà còn được sống trong cư xá là niềm mơ ước của nhiều người nhập cư. Bởi thành phố này đông dân, rộng lớn, tìm cho mình một nơi để xây dựng tổ ấm không hề dễ dàng. Người dân ở cư xá Lữ Gia hầu hết đều là những gia đình đã sinh sống qua nhiều thế hệ. Họ giữ gìn những nét đẹp truyền thống và văn hóa của khu cư xá”, ông Hạch tâm tình.
Cuộc sống của người đàn ông ở Lữ Gia diễn ra bình dị, buổi sáng tập thể dục, chạy vài cuốc xe kiếm tiền chợ cho vợ, chiều về tán gẫu bên tách trà cùng mấy ông bạn già.
Nhìn cơ sở hạ tầng ở khu Lữ Gia, có thể đoán mức sống của đa số người dân Lữ Gia ở mức khá giả. Xung quanh cư xá cũng có rất nhiều hàng quán, cửa hàng dịch vụ, kinh doanh…
![Một tòa nhà thuộc hàng "lớn tuổi" bên trong cư xá Lữ Gia](https://cdn.baogialai.com.vn/images/b6e9e273388cf373c7197a59d2310437d4bf3707b30f817a0547bb29969d24451c2b9f4e2e09dfe5dbb9300d64a5f7ac468fd163a9e8fb51acb479c3cf3b85bd8a32b49d3820721467c4a46ee4a9529214d3933142175887ebcd0924c667e1c9/704764ca8050250e7c41-1722668099007779254155-6333.jpg "Một tòa nhà thuộc hàng "lớn tuổi" bên trong cư xá Lữ Gia") |
Một tòa nhà thuộc hàng "lớn tuổi" bên trong cư xá Lữ Gia |
Mỗi con hẻm, mỗi góc nhỏ ở cư xá Lữ Gia đều chứa đựng những câu chuyện đời thường, những kỷ niệm khó phai của người dân. Nơi đây không chỉ là chốn an cư mà còn là một phần không thể thiếu của TP.HCM. Những con người sống ở đây, những câu chuyện họ kể đã góp phần làm nên sự đa dạng, phong phú của cuộc sống thành phố này.
Không những thế, những cư xá luôn được xem là nơi “chữa lành” quen thuộc của nhiều người trẻ sống ở TP.HCM. Anh Nguyễn Minh Phúc (25 tuổi, ở Q.Bình Thạnh) bày tỏ: “Đến TP.HCM sinh sống, làm việc, tôi có được cảm giác bình yên, thân thuộc ở những cư xá cũ. Nó cho tôi cảm giác thân thuộc như đang ở quê nhà của mình. Tôi đã đi qua Lữ Gia, Bắc Hải, Thanh Đa, trong tương lai còn muốn khám phá nhiều hơn nữa những cư xá ở TP.HCM”.
Theo Thái Thanh (TNO)
