Giếng cổ Xó La (còn gọi là giếng 'vua') ở Lý Sơn chỉ cách mé biển lúc thủy triều lên cao nhất khoảng 5-7 mét nhưng nước luôn ngọt, thanh mát và không bao giờ khô cạn.
| Giếng cổ Xó La ở đảo Lý Sơn |
Chiều 30-8, UBND huyện đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi) tổ chức lễ đón nhận bằng xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh đối với giếng Xó La nằm ở thôn Đông, xã An Vĩnh.
Giếng cổ Xó La có tổng diện tích mặt bằng là 72,3 m2, nền giếng có dạng hình chữ nhật với chiều dài 7,3 mét, chiều rộng 6,3 mét, diện tích 46 m2. Giếng có chiều sâu (từ mặt đất xuống đáy giếng) 6,7 mét, thành giếng dày 20 cm, cao 0,65 mét, được xây bằng đá ong, trát vữa xi măng. Lòng giếng hình tròn, đường kính 1,9 mét, được kè bằng đá cuội, đá phún xuất thạch, xen lẫn đá vôi. Đá ở đây được lựa chọn kỹ về kích cỡ và hình dạng, kè vào nhau khá công phu, vừa đẹp mắt, vừa rất chắc chắn, lại có khe hở vừa phải để nước mạch có thể thoát ra dễ dàng.
| Giếng cổ Xó La được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh |
Theo các nhà nghiên cứu, giếng cổ Xó La xuất hiện vào khoảng thế kỷ 15. Khi người Việt đến, các giếng nước của người Chăm, trong đó có giếng Xó La vẫn được tiếp tục sử dụng và duy trì cho đến ngày nay. Như vậy, giếng Xó La có “tuổi” ít nhất là 5 thế kỷ.
Tuy chỉ cách mé biển lúc thủy triều lên cao nhất khoảng 5-7 mét, nhưng nước giếng Xó La luôn ngọt và thanh mát bốn mùa, không nhiễm mặn như hầu hết các giếng nước trên đảo Lý Sơn. Đặc biệt, thời kỳ đỉnh điểm mùa khô trong khi hơn 1.000 giếng nước trên đảo Lý Sơn đều kiệt nguồn nước thì chỉ duy nhất giếng Xó La là còn nước ngọt.
| Nước giếng cổ Xó La luôn ngọt, thanh mát và không bao giờ khô cạn |
| Nhiều người lấy nước giếng Xó La bán lại cho người dùng |
Nghiên cứu về hệ thống nước ngầm trên đảo Lý Sơn, các nhà khoa học cho biết hầu hết các giếng trên đảo đều có hai dòng nước ngầm. Một dòng thấm ra từ lòng đảo và một dòng thấm từ biển vào nên các giếng đều bị nhiễm mặn, nhưng ở giếng Xó La chỉ có một mạch nước ngầm thấm từ trong lòng đảo nên giếng được cung cấp nguồn nước ngọt quanh năm và không bị nhiễm mặn. Hơn nữa, giếng Xó La nằm ở dải đất thấp trải dài dưới chân núi Hòn Vung nên rất có thể mạch nước giếng này có nguồn gốc từ nước mưa thẩm thấu trên núi xuống chân núi.
Nước giếng cổ Xó La luôn trong, xanh, ngọt, khi sử dụng nước giếng để pha trà, nấu rượu đều tạo nên một hương vị riêng, đậm đà và thơm. Vì thế, trên đảo xuất hiện dịch vụ lấy nước giếng Xó La bán lại cho người dùng.
Hiển Cừ (Thanhnien)