Câu chuyện tỉnh Bình Định đề nghị điều chỉnh lại tên đơn vị hành chính TP Qui Nhơn (tỉnh lỵ Bình Định) thành TP Quy Nhơn đang được nhiều bạn đọc quan tâm.
Trao đổi với Tuổi Trẻ ngày 27-8, ông Nguyễn Tuấn Thanh - phó chủ tịch UBND tỉnh Bình Định - cho biết: "Đây là đề nghị xuất phát từ việc rà soát, đối chiếu lại các văn bản có từ trước, và phát hiện sự sai khác về chính tả giữa các văn bản pháp lý liên quan đến địa danh hành chính Quy Nhơn".
Theo ông Thanh, tại quyết định số 124/2004 ngày 8-7-2004 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Bảng danh mục và mã số các đơn vị hành chính Việt Nam, tỉnh Bình Định có đơn vị hành chính cấp huyện là TP Qui Nhơn. Trong khi đó, các văn bản hành chính, con dấu cũng như tên các trang web chính thức của địa phương đều thể hiện là "Quy Nhơn".
Trong quyết định số 41 của Hội đồng Bộ trưởng năm 1981 về việc điều chỉnh địa giới một số huyện và thị xã thuộc tỉnh Nghĩa Bình (nay là hai tỉnh Quảng Ngãi và Bình Định) và quyết định số 81 năm 1986 của Hội đồng Bộ trưởng về việc mở rộng và đổi tên thị xã Quy Nhơn thành thành phố Quy Nhơn, thủ phủ của tỉnh đều được thể hiện là "Quy Nhơn".
Do đó, UBND tỉnh Bình Định đề nghị Bộ Nội vụ, Bộ Công an, Bộ Kế hoạch và đầu tư, Bộ Tư pháp xem xét, trình Thủ tướng Chính phủ điều chỉnh lại tên thành phố "để bảo đảm sự thống nhất trong các tài liệu pháp lý về quản lý nhà nước cũng như trong giao dịch nói chung".
Ngoài ra, theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Định, một số tài liệu viết về lịch sử cách đây hơn 400 năm đã xuất hiện phủ Quy Nhơn thuộc xứ Thuận Quảng.
Địa danh Quy Nhơn có từ năm 1602, khi chúa Nguyễn Hoàng đổi phủ Hoài Nhơn thành phủ Quy Nhơn và coi đây là đơn vị hành chính cấp tỉnh. Đến năm 1832, vua Minh Mạng đổi tên phủ Quy Nhơn thành tỉnh Bình Định. Ngày 20-10-1898, vua Thành Thái ra chỉ dụ thành lập thị xã Quy Nhơn, là đô thị tỉnh lỵ của tỉnh Bình Định.
Tuy nhiên, về cách viết địa danh Quy/Qui Nhơn trong các văn bản viết tay và từ điển từ năm 1622 đến 1877, bà Phạm Thị Kiều Ly - người mới bảo vệ thành công luận án tiến sĩ ở Đại học Sorbonne Nouvelle với đề tài về lịch sử chữ quốc ngữ - cung cấp một bảng tổng kết tên gọi Qui Nhơn trong các bản báo cáo viết tay và trong các cuốn từ điển từ thế kỷ 17 đến thế kỷ 19, đều cho thấy tên gọi của địa danh này là Qui Nhơn.
Cụ thể, các bản báo cáo viết tay nước ngoài của João Roiz năm 1622; António de Fontes năm 1626 và của Gaspar Luís năm 1628 đều viết Quinhin. Sách Hành trình truyền giáo của dòng Tên tại vương quốc Đàng Trong của Cristoforo Borri năm 1631 viết Quignin. Từ điển Dictionarium Annamiticum Lusitanum et Latinum (Từ điển Việt-Bồ-La) của Alexandre de Rhodes đều viết Quinhin.
Chữ Qui Nhơn được viết sớm nhất có lẽ là trong Dictionarium Anamitico Latinum (Từ điển Việt-La, trang 493) của Pigneau de Béhaine năm 1773: Qui - nhơn (Qui Nhơn) - tên một tỉnh Đàng Trong.
Các từ điển Dictionarium Annamitico - Latinum của Jean-Louis Taberd năm 1838 và Dictionarium Anamitico - Latinum của Joseph Theurel năm 1877 đều viết Qui Nhơn.
Theo LÂM THIÊN - THIÊN ĐIỂU (TTO)