(GLO)- Năm 2003, An Khê (tỉnh Gia Lai) tổ chức một sự kiện văn hóa khá “đình đám” với việc mời 10 nhạc sĩ nổi tiếng trong cả nước tham gia một đợt thực tế sáng tác trước khi địa phương này lên thị xã. 18 năm sau “đơn đặt hàng” đặc biệt này, có 2 nhạc phẩm vẫn mãi ghi dấu trong lòng người yêu văn nghệ. Đó là ca khúc “Bên dòng sông Ba” của nhạc sĩ Ngọc Tường và “Phố núi” của nhạc sĩ Trần Tiến.
1. Trò chuyện cùng chúng tôi, nhạc sĩ Ngọc Tường nhớ lại: Năm đó, các nhạc sĩ được mời về An Khê thực tế sáng tác chủ yếu là những tên tuổi lớn của làng âm nhạc Việt Nam như: Văn Ký, Tố Hải, Văn Chừng, Ánh Dương, Nguyễn Cường…; chỉ mình ông là người ở Gia Lai và ít tuổi nhất.
Chiều tối, vừa xuống tới nơi, các nhạc sĩ được đưa đến thăm đầu đèo An Khê, những ngày sau tiếp tục thăm thú các điểm đến nổi bật, đặc biệt là quần thể di tích Tây Sơn Thượng đạo… để tìm kiếm cảm hứng sáng tác. Nhạc sĩ Ngọc Tường hóm hỉnh kể tiếp: “Đâu chừng 3-4 đêm sau, anh Nguyễn Cường gặp tôi liền cao hứng đọc 2 câu trong bài hát anh vừa sáng tác: “Ngọn gió đi qua nơi đây, nghe Ngô Mây về hát bài chòi/Ngọn gió đi qua nơi đây, lên non cao tìm Anh hùng Núp”. Tôi nói, anh viết về gió, em cũng viết về gió đầu đèo. Thôi em hát anh nghe luôn chứ để anh nói em “chôm” cái tứ của anh: “Gió đi qua đỉnh đèo An Khê, mang theo hương Biển Đông/Trống chiêng ngân lưng đèo Mang Yang, xôn xao đêm nhà rông…”.
Từ 2 câu đầu rất gợi, rất thơ ấy, nhạc sĩ Ngọc Tường đã viết tiếp những dòng thật đẹp, xôn xao nét nhạc về vùng đất nằm giữa 2 đèo mây: “Sóng nước biếc dọc dài sông Ba/An Khê mênh mang mưa ngàn gió biển/Hai đèo mây soi chung dòng nước…”. Ca khúc ấy đã được khá nhiều ca sĩ thể hiện và cũng được không ít thí sinh chọn biểu diễn tại các cuộc thi.
Sau đợt thực tế sáng tác kể trên, nhạc sĩ nào cũng có một tác phẩm gửi về Ban tổ chức. Nhạc sĩ Văn Ký có “Ngày về An Khê”, Văn Chừng với “An Khê-miền quê mãi nhớ”, Nguyễn Cường có “Ngọn gió qua nơi đây”… Nói về sức sống trong tác phẩm của mình, nhạc sĩ Ngọc Tường khiêm tốn: “Cùng viết về gió đỉnh đèo nhưng tôi và anh Nguyễn Cường mỗi người phát triển ca khúc theo một cách khác nhau. Bài hát của tôi “sống” được đến giờ chắc cũng do duyên số”.
| Đèo An Khê. Ảnh: Phan Nguyên |
2. Nếu không được nghe kể tường tận, nhiều người hẳn không tin rằng ca khúc “Phố núi” được sáng tác theo “đơn đặt hàng”. Sau gần 20 năm, ca khúc vẫn làm lay động cảm xúc ngay khi câu đầu được cất lên: “Thung lũng buồn trong mờ sương, nhà tôi chênh vênh trên đèo mây/Phố núi nghèo như bàn tay, nhà bên kia vẫy nhà bên này…”.
Về câu chuyện “Phố núi” được sáng tác như thế nào, ông Trịnh Duy Côn (104 Hùng Vương, TP. Pleiku) là người nắm rõ nhất. Ông Côn chuyên kinh doanh âm nhạc, là một trong những người bạn của nhạc sĩ Trần Tiến tại Pleiku.
Bên bàn trà sáng, ông Côn hồi tưởng: Hôm đó, từ An Khê về lại Pleiku, nhạc sĩ Trần Tiến than “bí” vì chưa tìm ra cảm hứng để hoàn thiện tác phẩm dù đã là hạn cuối. Vậy là cả 2 rủ nhau đi… nhậu ở quán lẩu Văn Chừng trên đường Thống Nhất (TP. Pleiku). Nhấp vài ly rượu, từ trên căn gác, nhạc sĩ Trần Tiến trầm ngâm nhìn ra con dốc nhỏ thấp thoáng trong làn sương rất mỏng và chợt vỗ đùi, rồi lập tức lấy bản thảo trong túi ra.
Chỉ trong chốc lát, tác phẩm đã được hoàn thiện với những cảm xúc vô cùng chân thật, cuốn hút, chẳng chút gượng ép. Ở đó, An Khê hiện ra thật ngỡ ngàng, mềm mại và đầy chất thơ: “Thung lũng buồn bên nhà rông, người thiếu nữ vú cao môi hồng/Tà váy rộng gió thổi tung, bắp chân trần như chớp đêm giông…”. Chưa hết, đó còn là: “Phố núi nghèo bên dòng sông, ghềnh đá trắng dấu xưa oai hùng/Tráng sĩ nghèo áo vải nâu, đèo An Khê cưỡi voi chập chùng/Thung lũng xanh, những giai nhân và những anh hùng…”.
Bằng chất nhạc man mác rất Trần Tiến cùng những hình ảnh quá đỗi đặc trưng, nhạc sĩ tài hoa ấy đã giúp ta ngay lập tức nhận ra: Đó chỉ có thể là An Khê chứ không thể là vùng đất nào khác! Chính từ ca khúc này mà An Khê thường được mệnh danh là vùng đất của “những giai nhân và những anh hùng”.
Những ngày đông lạnh này, bên ly cà phê thật ấm, càng nghe đến những câu cuối của ca khúc, ta càng hiểu, càng thấm vẻ đẹp và cốt cách của một vùng đất: “Thung lũng buồn chuông chiều rung, choàng cho em thêm khăn lạnh ấm/Phố núi nghèo ly rượu say, còn liêu xiêu tiễn bạn cuối đèo…”.
PHƯƠNG DUYÊN