Ngày 25.9, ông Huỳnh Văn Lợi, Phó giám đốc Sở VH-TT Bình Định, cho biết UBND tỉnh Bình Định vừa có văn bản giao Sở VH-TT chủ trì, phối hợp với UBND TX.Hoài Nhơn và UBND H.An Lão (Bình Định) khảo sát, xây dựng hồ sơ lý lịch trích ngang di tích Trường Lũy Bình Định, trình Bộ VH-TT-DL xin chủ trương xếp hạng di tích quốc gia.
"Hiện Sở VH-TT giao Bảo tàng Bình Định tiến hành các bước, gồm: khảo sát thực tế, thu thập tư liệu xây dựng hồ sơ trích ngang di tích Trường Lũy. Việc xây dựng hồ sơ đề nghị xếp hạng di tích quốc gia đoạn Trường Lũy địa phận Bình Định nhằm bảo vệ và phát huy giá trị di tích, tạo thêm sản phẩm du lịch văn hóa mang nét độc đáo để thu hút du khách, góp phần phát triển du lịch của tỉnh", ông Lợi nói.
 |
Dấu tích Trường Lũy ở TX.Hoài Nhơn (Bình Định) |
Theo thông tin từ Bảo tàng Bình Định, Trường Lũy là tên gọi một bờ lũy dài khoảng 147 km, được xây dựng dưới thời chúa Nguyễn và hoàn thành vào thế kỷ 19, còn gọi là đường cái quan thượng.
Trường Lũy được đắp bằng đất và đá, nằm về phía đông của dãy Trường Sơn, chạy dài từ H.Trà Bồng (Quảng Ngãi) đến H.An Lão (Bình Định). Đoạn Trường Lũy nằm trên địa phận tỉnh Quảng Ngãi đã được xếp hạng di tích quốc gia năm 2011. Còn đoạn Trường Lũy nằm trên địa phận tỉnh Bình Định dài hơn 14 km, kéo dài từ thôn La Vuông, xã Hoài Sơn (TX.Hoài Nhơn) đến TT.An Lão và các xã An Hưng, An Tân, An Quang (thuộc H.An Lão), chưa được xếp hạng.
Theo các tài liệu, Trường Lũy Quảng Ngãi - Bình Định là một di sản đặc trưng của Việt Nam. Trường Lũy được bắt đầu xây dựng vào khoảng thế kỷ 16, khi ông Bùi Tá Hán (1496 - 1568) lãnh nhiệm vụ của triều Lê Trung Hưng nhậm trấn đạo Quảng Nam, nay là vùng đất thuộc TP.Đà Nẵng và các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên. Lúc bấy giờ, để ngăn chặn người thiểu số ở phía tây Quảng Ngãi, ông cho đắp các đoạn lũy đất ở những nơi hiểm yếu và đặt một số đồn/bảo để trấn giữ.
 |
Một đoạn bờ thành Trường Lũy thuộc xã Hoài Sơn, TX.Hoài Nhơn, Bình Định |
Cuối thời Gia Long, đầu thời Minh Mạng, trong một nỗ lực ổn định vùng đất thượng du phía tây, triều đình nhà Nguyễn đã thuận theo lời tâu của Lê Văn Duyệt (1764 - 1832), một đại công thần và là một võ tướng tài năng, quê ở làng Bồ Đề, phủ Mộ Hoa (nay là H.Mộ Đức, Quảng Ngãi), cho phép huy động nhân lực gia cố và nối các đoạn Trường Lũy lại với nhau, dựng thêm nhiều đồn/bảo, hình thành một hệ thống đồn lũy liên hoàn, vắt ngang miền tây tỉnh Quảng Ngãi, chạy từ H.Hà Đông (nay là TP.Tam Kỳ, Quảng Nam) đến phía bắc phủ Quy Nhơn (nay là các huyện Bồng Sơn, An Lão, tỉnh Bình Định). Từ đây lũy dài này có tên là Tĩnh Man Trường Lũy.
 |
Trường Lũy được xây dựng bằng đá, xếp chồng lên nhau rất kiên cố |
Các sách Đại Nam thực lục, Đại Nam nhất thống chí, Đồng Khánh địa dư chí… đều có chép về Trường Lũy. Theo đó, lũy dài 177 dặm, phía bắc giáp H.Hà Đông (Quảng Nam), phía nam giáp H.Bồng Sơn (Bình Định). Lũy do Lê Văn Duyệt, Tổng trấn miền Nam dưới thời Gia Long, đốc thúc xây dựng từ năm 1819.
Xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt đợt 15 đối với 3 di tích
Thành lập Ban Quản lý di tích quốc gia đặc biệt tỉnh Gia Lai
Trên địa phận tỉnh Bình Định, các nhà khảo cổ đã phát hiện Trường Lũy đi qua TX.Hoài Nhơn và H.An Lão, di tích để lại khá rõ nét với bờ lũy hiện còn cao từ 1 m đến 3 m, mặt lũy rộng từ 1 m đến 2 m, chân lũy từ 4 m đến 6 m và có hệ thống đồn/bảo xây dựng dọc theo phía đông bờ lũy.
Ông Bùi Tĩnh, Giám đốc Bảo tàng Bình Định cho biết, sau khi có chủ trương đơn vị sẽ mời Cục Di sản văn hóa Việt Nam vào Bình Định đi khảo sát thực địa Trường Lũy. Sau đó, xin ý kiến rồi địa phương sẽ làm lý lịch trích ngang để trình Bộ VH-TT-DL xem xét.
"UBND tỉnh vừa cho chủ trương, Sở VH-TT tỉnh Bình Định giao cho Bảo tàng Bình Định phối hợp với các đơn vị liên quan để hoàn tất hồ sơ trình Bộ VH-TT-DL xem xét công nhận Trường Lũy là di tích quốc gia. Dự kiến đến năm 2025 sẽ thực hiện các bước để hoàn thiện hồ sơ", ông Tĩnh nói.
Theo Hải Phong (TNO)
