Nhà thơ Lê Hồng Thiện năm nay 81 tuổi, sống trong một gia đình toàn... nhà văn. Con gái là nhà văn Lê Hồng Nguyên, con rể là nhà thơ Phạm Khải-Tổng Biên tập Báo Công an nhân dân. Ông khoe, hơn 80 rồi nhưng còn rất khỏe, vẫn ngồi xe 16 chỗ từ Hà Nội vào Phú Quốc. Còn lần này, tất nhiên bay vào Pleiku, lần đầu đến Pleiku và gặp mưa.
Lâu lắm rồi, chúng tôi mới có cuộc ngồi nói chuyện sâu về thơ và về... mưa. Bác Thiện bảo, tôi biết cả 3 ông, nhất là sau khi đọc bài “Gánh hoạn lợn” về 3 thi sĩ Pleiku đăng trên một tờ báo. Tự nhiên, Hương Đình đọc đôi câu thơ như bâng quơ: “Mưa/lại mưa/như không thể khác/lâm thâm đồng sương/ầm ào núi thác/khi nhè nhẹ vỗ về như nước mắt/khi dai dẳng khuya ngõ phố tiếng rao buồn”. Nghe Hương Đình đọc thơ, tôi chợt nghĩ, thì cũng đã lâu rồi, chúng tôi mới lại đọc thơ, nghe thơ nhau kiểu này, dẫu ai nấy vẫn cặm cụi làm thơ, nhưng gặp nhau thì lại nói chuyện khác.
Tôi nhớ năm đầu tiên lên Tây Nguyên, đã mong mùa mưa đến như thế nào. Là bởi suốt nửa năm nắng gió bụi. Nước rất hiếm, được khai thác từ những cái giếng sâu mấy chục mét, phải có guồng quay. Mỗi cơn gió nổi lên, chả cứ dưới huyện, mà ngay phố Pleiku, cuồn cuộn bụi đỏ bốc theo, đang ăn cơm phải đậy mâm lại. Còn trong nhà, chả chỗ nào không bụi đỏ, từ bàn ghế, giường tủ đến quần áo... Là cũng bởi, những ngôi nhà tập thể tuềnh toàng ván ép mái tôn. Thế nên mới mong mưa. Mong lắm!
Mưa giải tỏa những cơn khô khát, mưa làm sạch sẽ, làm bật những mầm xanh. Mưa vang lên kiêu hãnh giữa những hầm hập lò nung, như sự tẩy rửa, như cách giúp con người thoát những bức bối khó chịu, để mà cân bằng lại, để mà mới tinh ra, mà tinh khôi lên. Nhưng hóa ra, mưa thì lại... buồn.
Những cơn mưa ngày ấy không như bây giờ. Nó dai dẳng, lê thê, đều đều, tịch mịch. Nó làm ban đêm khó ngủ vì phải nằm đếm mưa rơi trên mái tôn, đo mưa tạt vào vách. Và, cửa sổ căn phòng tập thể thường khép hờ để mưa không tạt, xiên xiên những sợi mưa như nối trời với đất, như nối thiên với địa, nối ký ức với xa xăm.
Thì bèn mặc áo mưa ra quán cà phê ngồi đồng, tất nhiên là vào thứ bảy, chủ nhật. Chúng tôi thường ngồi cà phê Trang trên đường Phan Bội Châu, cà phê Kim Liên đường Hùng Vương. Xong cà phê có khi thêm vài ly rượu rum. Nhạc ở những quán này rất hay. Hồi ấy, chưa được mở Phạm Duy, chưa có Phú Quang, Dương Thụ..., chúng tôi miệt mài với Trịnh, tất nhiên cũng chưa được phổ biến hết. Bài “Còn chút gì để nhớ” thì chỉ hát trộm cho nhau nghe. Sếp tôi hồi ấy, Trưởng ty Văn hóa-Thông tin Trịnh Kim Sung, ở căn phòng tập thể đối diện, thường bảo bao giờ nghe tôi hát “xin cảm ơn thành phố có em” là biết tôi sắp... say.
Vì mưa nên sau cuộc ngồi cà phê thường kéo nhau về... nhậu. Su su tự trồng, xương bò mua ở quán phở, rượu mía tiệm tạp hóa. Chúng tôi ngắm mưa, thưởng mưa trong những ngày mùa mưa như thế. Và làm thơ. Hồi ấy, viết... như điên.
Một hôm đang ngồi, cũng chỉ 3 chúng tôi, rượu mía, tô xương, Hương Đình ôm đàn hát “Mưa vẫn mưa bay trên tầng tháp cổ”, Phạm Đức Long bỗng chỉ ra cửa sổ: Ôi hoa dong riềng. Đâu? Có thấy gì đâu? Cái sân Ty Văn hóa-Thông tin ở 04 Trần Hưng Đạo lổn nhổn đá, trắng xóa mưa. Nhưng Phạm Đức Long cứ quả quyết thấy hoa dong riềng, rằng nó đang đỏ rực trong mưa cao nguyên. Rồi đọc: “Đã qua lứa tuổi hai mươi/Bỗng gặp hoa dong riềng nở/Mùa thu vô tình thắp lửa/Giữa ngày mưa bụi trắng trời...”.
Ra thế, trong mưa có hoa, hoa đỏ, hoa của tuổi thơ, thứ hoa quê kiểng giờ lộng lẫy trong ký ức bạn tôi, nhờ... mưa Pleiku. Sau đấy, Phạm Đức Long còn có những câu về mưa như thế này: “Phố chỉ vài con dốc/Dăm bảy đứa bạn bè/Gặp nhau ngày bữa một/Chuyện cà sang chuyện kê/Lại đôi ba xị rượu/Lại quán cóc vỉa hè/Pleiku như gội/Lướt thướt và lê thê...”.
Ngày xưa Pleiku và nhiều nơi nữa, không bị ngập, là mưa thì thấm xuống đất. Giờ thì đất đâu mà thấm. Nhật ký của tôi còn những dòng hân hoan về mưa đầu mùa Pleiku như thế này: “Cơn mưa đầu mùa Pleiku bao giờ cũng ào ạt như sự nhịn nén suốt nửa năm giờ được dịp tuôn ra. Nó phấn khích như người vậy, như vạn vật cỏ cây vậy. Bung phá, reo vui, hát ca, hớn hở. Nó sầm sập sầm sập như một cái thác ở đâu bị phá một góc để cho nước tự do tuôn chảy. Nghe đâu đấy tiếng mầm tí tách dù nhà mái tôn chỉ thấy ào ào là chủ yếu. Nó màu đỏ. Vâng đỏ, là bởi nó moi móc hết tất cả bụi bazan bám từ trên mái nhà, trên cây, trên lá, trên đường, trên các bờ rào, những dãy cúc quỳ… nó rửa, nó tắm, nó gột… cho vạn vật cứ sáng trưng lên, cứ xanh nõn ra, cứ bừng như cơn sốt vỡ da... Và nó bốc mùi đất”.
Trời ạ, cái mùi đất bốc lên từ cơn mưa đầu mùa ấy, nó cao nguyên ghê gớm, nó Pleiku ghê gớm. Giờ thì hiếm lắm rồi!