Kông Hoa là tên do Nguyên Ngọc đặt trong tiểu thuyết “Đất nước đứng lên”, còn ở ngoài đời, tên làng là Stơr, một ngôi làng Bahnar hiền hòa tựa lưng vào dãy Kon Ka King hùng vĩ, có con suối Chơ Pâu chảy qua, nơi ông Núp đã lập làng chiến đấu mà ông Nguyên Ngọc đã kể rất tài tình cuộc sống, chiến đấu và cả tình yêu của ông Núp và dân làng trong tiểu thuyết nổi tiếng của ông.
| Nhà văn Nguyên Ngọc (thứ ba trái sang) chụp ảnh lưu niệm cùng gia đình Anh hùng Núp. Ảnh: Hoàng Hương Giang |
Lần này, ông Nguyên Ngọc vào là để dự một cuộc tưởng niệm 10 năm ngày mất người anh của ông, nhân vật văn học của ông, cũng là một phía của cặp bài trùng xuyên suốt lịch sử văn học và cả đời sống Tây Nguyên suốt gần trăm năm nay: Anh hùng Núp. Và cái sự trở về của một nhà văn già 78 tuổi nói lên nhiều điều lắm. Hãy chứng kiến những giọt nước mắt...
Lịch sử văn chương Việt Nam đã chứng kiến một hiện tượng rất lạ. Ấy là một nhân vật văn học đã tồn tại cùng với tác phẩm mà mình là nhân vật chính hơn nửa thế kỷ, một tác phẩm nổi tiếng và nhân vật ngoài đời cũng nổi tiếng. Một tiểu thuyết viết về toàn cái tốt, cái đẹp mà nổi tiếng. Rồi nữa, tác giả tiểu thuyết và nhân vật cũng gắn bó với nhau hơn nửa thế kỷ. Họ có những kỷ niệm cực đẹp về nhau. Và từ nhân vật ấy, cả cộng đồng làng đã coi tác giả văn học là người của cộng đồng mình. Vì thế sự trở về của nhà văn Nguyên Ngọc thực sự là cuộc về lại với cộng đồng, về lại chính mình cho dẫu hoàn cảnh sống và tuổi tác chẳng dễ gì để một nhà văn gần tám mươi tuổi ngày một ngày hai có thể thích là về nơi mình hằng gắn bó... Ông Nguyên Ngọc kể với tôi cái lần ông về làng cùng ông Núp, được một già làng mời uống rượu trao cong để công bố: Nhà văn Nguyên Ngọc là người của dân làng. Ông kể và rưng rưng.
Thực ra thì làng bây giờ đã không còn ở chỗ cũ mà nó đã xịch xuống phía dưới. Chúng tôi đã leo lên ngọn núi nơi làng xưa đã rào và cắm chông thò để kháng chiến, lội xuống con suối nơi mà ngày xưa ông Nguyên Ngọc cho Núp tặng cong cho H’Liêu, leo lên cây xoài nơi Núp đã kê ná để... bắn Pháp chảy máu. Có ở trong cuộc mới biết, nó là một sự thay đổi tư duy ghê gớm. Từ việc người dân cho rằng Pháp là Yàng, không làm gì được, không thể chết, không có máu... đến việc Núp lặng lẽ chứng minh Pháp cũng là người bình thường, nó có máu và chảy máu, tức là đồng nghĩa với việc sẽ đánh được Pháp, và từ đó mà có làng Stơr, làng Kông Hoa kháng chiến, từ đó có đội du kích do Núp chỉ huy, bền bỉ đánh Pháp từ những năm năm mươi của thế kỷ trước, và từ đó có một Anh hùng Núp mà tiếng tăm đã lừng lẫy không chỉ ở trong đất nước ta.
Ở nhà bây giờ còn ba người là bà Ch’Rơ- người vợ nối dây của ông Núp từ năm 1967, cô con dâu vợ sau của anh H’rup (con của Núp với H’Liêu mà ông Núp đã cõng ra Bắc khi đi tập kết) và đứa cháu gái- con của H’Rup và chị con dâu này. Ngoài ra còn một người cháu gái gọi ông Núp là cậu ruột ở nhà gần đấy. Ông Núp chỉ có hai anh em. Người em gái cũng chỉ có một người con là chị này. Chị có ba đứa con gái rất xinh đều đang học tại Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội…
“Cặp bài trùng” anh hùng- nghệ sĩ này là một hiện tượng của văn chương Việt Nam, của một giai đoạn lịch sử quan trọng của dân tộc và nó sẽ còn sống mãi, không chỉ trong văn chương, mà trong ký ức của những người đã sống, đang sống và sẽ còn mãi đến mai sau. Không ai quên và không được phép quên lịch sử. Và may mắn thay, văn chương đã góp một phần làm nên lịch sử, lưu giữ lịch sử cùng với những con người bình dị Stơr hôm nay. Trong họ có một phần lịch sử. Lịch sử nhỏ nhoi từ cái giọt nước mắt trùng phùng đến cả một dân tộc vĩ đại, từ cái bến nước nơi Núp đã trao vòng cầu hôn cho Liêu đến cái dáng còng của bà Chrơ, người em của Liêu, người vợ nối dây tảo tần chịu thương chịu khó của Núp. Từ ngọn Kon Ka King hùng vĩ đến dấu tích hầm chông bẫy đá vẫn còn ở làng Stơr ngày nào...
Và như thế, với Kông Hoa, đây là một chuyến trở về. Về để yêu thương và đáp nghĩa...
Hoàng Hương Giang