Có người xem lan thuần như một mặt hàng, được giá là bán. Nhưng với một số người thì lại khác. Có khi lan với họ là bằng hữu, là tri kỷ.
Lan thinh lặng lắng nghe và từng chút một nhen niềm vui bình dị nơi người mê lan bằng những cú nhích sinh trưởng từ chồi non nảy mầm, từ những búp hoa bung nhớm qua bao mùa mưa nắng, hạnh ngộ đất trời. Cũng từ chỗ gắn kết với hoa mà ta cũng như hiểu một phần tính người đằm thắm sâu sắc hay phô phang ồn ào cạn cợt. Rồi như cả quan niệm sống của người đó trong đời thường cũng thế. Cái chất người dường như cũng ngầm tỏ bày trong những tỉ mỉ chăm chút cho lan, trong cái hồn nhiên òa vỡ vui sướng trước một mầm nụ hé chớm.
 |
Minh họa: HUYỀN TRANG |
Cạnh nhà tôi có cụ già sống một mình. Trong ngôi nhà bé xinh của ông có rất nhiều lan. Gia tài của ông là mấy giò hồ điệp, sắc bung lên tim tím, vài nhành bám vào thân cây vú sữa, rễ tẽ ra ôm lấy những thớ vỏ xù xì. Đâu đó còn đôi ba giò giả hạc, cánh hoa dang ra như muốn bay lên, vươn qua những sợi tóc nắng. Và cả những giò lan kiếm, bản lá dày, cứng khỏe, củ lan to tròn, lá thẳng vươn lên đầy kiêu hãnh. Loại lan này khi bắt đầu cho hoa, những chuỗi hoa từ củ bung ra, lại khiêm nhường cúi xuống với vẻ đẹp nền nã.
Tôi mê đắm loại lan này nên nhiều khi đi ngang qua nhà ông hay nán lại ngắm; rồi được ông cười hiền gọi vào uống trà, nói chuyện về cỏ cây, hoa lá. Tuổi già sống một mình nên có người ngồi cùng, ông rất vui. Đều là dân ngụ cư, vốn lớn lên với đất đồng nên chúng tôi dễ dàng chia sẻ với nhau. Bao nhiêu ký ức đồng làng, ngọn rơm ngọn cỏ cứ ùa về trong cuộc chuyện trò.
Lên phố, hành lý mang theo với mỗi người xa quê hầu như giống nhau, ăm ắp những thứ gần gụi, mộc mạc. Vài cánh bông giấy lơ đãng, mùi bắp nướng đầu mùa nơi ngã tư hay mấy giò phong lan đung đưa trước hiên nhà cũng đủ sức gợi lên trong chúng tôi bao yêu thương.
Mỗi sớm mai, ông nhấp một ngụm trà, thưởng hoa rồi đưa bàn tay run run lên ngang mày như che mấy sợi nắng đang chiếu thẳng vào khuôn mặt dày nếp nhăn. Hình ảnh ấy đẹp như một bức tranh. Không con cái, không người thân ở bên, quanh ông thường chỉ có mấy giò lan bầu bạn khuya sớm.
Cái cách ông nâng niu từng cánh lan khiến tôi nhớ đến bàn tay xù xì của ba đã ngoài tám mươi ở quê cũng thường vân vê những cánh hoa vườn nhà đầy yêu thương như thế. Lũ chúng tôi bươn chải chợ đời đôi ba tháng mới ghé về một lần. Về rồi lại đi. Cái không gian vắng lặng lại phủ đầy lên hiu hắt nhà xưa.
Đôi khi, tôi nghe loáng thoáng ai đó chắp miệng xì xào về ông lão hàng xóm của tôi. Họ bảo rằng ông đã nghèo mà còn bày đặt hoa với cỏ. Sao người ta có thể dễ dàng phán xét nhau đến thế? Giá mà họ hiểu rằng, đó là niềm vui nhen lên trong những tháng ngày cô đơn một mình của ông. Giá mà họ thấy nụ cười của ông hiền như đất khi thấy giò lan với những nhánh gầy guộc đang nhú những mầm nụ đầy sức sống. Giá mà họ biết rằng, những giò lan ấy không phải ông bỏ tiền hàng trăm hàng triệu ra mua, mà nhặt từ sọt rác, nhặt từ những cơ sở bán hoa, nhà hàng người ta thải loại để mang về ân cần vun vén, chăm sóc.
Ừ thì, con người vẫn hay bị cái vẻ ngoài đánh lừa, mà đôi khi bản thân mình cũng khó tránh khỏi những phút giây hẹp lòng, cạn nghĩ. Chỉ khi đủ bao dung và kiên nhẫn mới hay có một thế giới khác đầy nỗi niềm lánh sau mỗi phận người. Để hiểu và có thể làm bạn được với nhau, đâu phải chỉ là lúc khua chén cụng ly thỏa chung quyền lợi? Thử hỏi rằng chúng ta đã chạm gì vào trong sâu thẳm riêng tư của nhau mà đồng cảm, sẻ chia thực sự chưa? Như cái cách ta đối đãi với lan, là dồn ép một phía hay là tỉ mỉ nhẫn nại để học cách lắng nghe, để cúi xuống thật gần mà thấu hiểu.
Những ngày mưa dầm dề này, những cánh lan gợi lên bao niệm hoài khiến lòng tôi miên man ngẫm ngợi. Và đâu đó là chút ấm áp khe khẽ khi nhìn thấy lan đang hồi đáp người yêu hoa với những bất ngờ hương sắc.
