Năm 2019 đang dần khép lại với những sự kiện lớn tác động tới nhiều quốc gia, khu vực trên thế giới. Sau đây là 10 sự kiện thế giới nổi bật nhất năm 2019 do báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt bình chọn.
Trump - Kim họp thượng đỉnh tại Hà Nội
Tổng thống Mỹ Donald Trump và nhà lãnh đạo tối cao của Triều Tiên Kim Jong-un đã chọn thủ đô Hà Nội, Hà Nội để họp thượng đỉnh lần hai vào ngày 26 và 27/2. Cuộc gặp được kỳ vọng tạo đột phá, ra tuyên bố kết thúc Chiến tranh Triều Tiên và có bước đi thực chất hướng tới phi hạt nhân. Tuy nhiên, do bất đồng về việc dỡ bỏ lệnh trừng phạt và các cơ sở hạt nhân khiến Trump - Kim ra về trắng tay.
Sau đó, cuộc gặp ngẫu hứng tại biên giới liên Triều hồi tháng 6 giữa ông Trump và ông Kim nhen nhóm hy vọng "tình bạn" giữa hai lãnh đạo có thể tạo bước đột phá. Tuy nhiên, các cuộc thảo luận cấp làm việc sau đó không đạt tiến triển.
Đến cuối năm, Triều Tiên mất kiên nhẫn, tuyên bố chấm dứt đàm phán phi hạt nhân và cảnh báo Mỹ về một "món quà Giáng sinh". Lo ngại Bình Nhưỡng có thể tiếp tục thử tên lửa tầm xa hay thậm chí thử hạt nhân lại gia tăng. Bán đảo Triều Tiên nguy cơ quay trở lại tình trạng "bên miệng hố chiến tranh".
Thỏa thuận chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
Cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung trở nên căng thẳng kể từ tháng 5, khi Tổng thống Donald Trump nâng thuế từ 10% lên 25% đối với 200 tỷ USD hàng Trung Quốc với cáo buộc Bắc Kinh phá bỏ thỏa thuận đã cam kết. Sau các lần áp thuế, giá trị hàng hóa mà Mỹ và Trung Quốc áp lên nhau lần lượt là 550 tỷ USD và 185 tỷ USD.
Căng thẳng tiếp tục gia tăng sau khi Canada bắt giữ Giám đốc Tài chính Huawei Mạnh Vãn Chu tại sân bay quốc tế Vancouver theo yêu cầu của Mỹ.
Chính quyền Trump sau đó tung ra các lệnh cấm nhằm vào gã khổng lồ công nghệ Huawei của Trung Quốc, mở ra một mặt trận mới về công nghệ với Bắc Kinh. Cuộc đối đầu của hai cường quốc hàng đầu thế giới không chỉ xoay quanh vấn đề công bằng thương mại mà còn là cạnh tranh địa chính trị khi Washington muốn đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc.
Tuy nhiên, cuối năm nay chiến tranh thương mại Mỹ - Trung bất ngờ hạ nhiệt khi ngày 13/12 hai bên tuyên bố đạt được thỏa thuận giai đoạn một. Tuy nhiên, giới chuyên gia dự đoán chiến tranh thương mại có thể kéo dài tới sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2020, do hai bên còn nhiều nghi kỵ.
Thảm họa cháy rừng Amazon
Rừng Amazon ở Brazil năm nay đã hứng chịu hàng nghìn đám cháy, khiến khói lan rộng một nửa đất nước, và tràn sang các quốc gia láng giềng Peru, Bolivia và Paraguay đe dọa cuộc sống của hàng chục triệu dân. Gần 79.000 vụ cháy rừng đã được ghi nhận ở Brazil trong năm nay, cao nhất kể từ năm 2013, và một nửa trong đó xảy ra tại rừng mưa Amazon, nơi được coi là "lá phổi xanh" của hành tinh.
Theo Viện Nghiên cứu Không gian Quốc gia Brazil, riêng hai ngày 23 và 24/8 đã có hơn 1.600 đám cháy mới tiếp tục bùng phát tại Amazon. Các chuyên gia cho hay việc người dân địa phương phá rừng để làm nương rẫy hoặc chăn thả gia súc trong những tháng mùa khô đã khiến tình trạng cháy rừng trở nên nghiêm trọng hơn.
Thảm họa cháy rừng Amazon thu hút sự quan tâm của cả thế giới trong khi chính phủ của Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro bị chỉ trích là phản ứng chậm chạp trước thảm họa.
Tại hội nghị thượng đỉnh G7 ở miền nam Pháp cuối tháng 8, các lãnh đạo của nhóm các nước công nghiệp phát triển đã nhất trí giúp Brazil khống chế thảm họa cháy rừng và hỗ trợ càng sớm càng tốt những quốc gia chịu ảnh hưởng do cháy rừng mưa ở Amazon.
Mỹ tiêu diệt trùm khủng bố IS
Khoảng 5 giờ chiều 26/10, Tổng thống Mỹ Donald Trump cùng với các cố vấn an ninh cấp cao tập trung tại phòng tình huống của Nhà Trắng để theo dõi hoạt động quân sự có thể coi là đáng chú ý nhất trong nhiệm kỳ qua của ông: Tiêu diệt thủ lĩnh tối cao của tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS), Abu Bakr al-Baghdadi.
Video được quay bằng máy bay không người lái ghi lại cuộc đột kích cho thấy quân đội Mỹ đã tiếp cận từ nhiều phía xung quanh nơi ẩn náu của al-Baghdadi. Quân đội Mỹ đã tiến hành cuộc không kích phá hủy nơi ẩn náu của trùm khủng bố IS và tiêu diệt những kẻ tay chân bên ngoài khu nhà của al-Baghdadi trước khi truy bắt tên này. Bị dồn vào đường cùng, thủ lĩnh tối cao IS chạy trốn vào một đường hầm và kích nổ áo vest tự sát cùng 2 con.
Mỹ rút quân khỏi Syria, mở đường cho Thổ Nhĩ Kỳ tấn công người Kurd
Thổ Nhĩ Kỳ ngày 9/10 phát động chiến dịch Mùa xuân Hòa bình nhằm đẩy lùi lực lượng dân quân người Kurd (YPG) khỏi biên giới phía bắc Syria, sau khi Mỹ đột ngột rút quân theo lệnh của Tổng thống Trump. Sự kiện này khiến Mỹ bị chỉ trích là bỏ rơi đồng minh người Kurd vốn đã “kề vai sát cánh” cùng Mỹ trong cuộc chiến chống khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) suốt nhiều năm.
Chiến dịch Mùa xuân Hòa bình sau đó kết thúc nhờ thỏa thuận được ký kết giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ 2 tuần sau đó. Theo thỏa thuận, dân quân người Kurd được Mỹ hậu thuẫn phải rút khỏi vành đai rộng 30 km dọc biên giới phía bắc Syria. Biên phòng Syria quay lại tiếp quản nhiều khu vực biên giới, trong khi Nga và Thổ Nhĩ Kỳ tổ chức các đợt tuần tra chung ở khu vực.
Chiến dịch quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ được đánh giá là đã làm thay đổi cán cân trong bàn cờ chính trị ở Syria. Thổ Nhĩ Kỳ và Syria dường như đều đạt được mục đích chính trị. Còn Nga thể hiện vai trò trung gian tại Syria cũng như gia tăng đáng kể ảnh hưởng của mình tại quốc gia này. Sau khi Mỹ rút đi, Nga dường như là bên duy nhất có thể đàm phán với tất cả các bên liên quan ở Syria. Trong khi đó, Mỹ đánh mất vị thế xây dựng suốt nhiều năm qua tại Syria nói riêng cũng như ở Trung Đông nói chung.
39 người Việt chết trong xe container ở Anh
Cảnh sát Anh hôm 23/10 tìm thấy 39 thi thể trong thùng container tại khu công nghiệp Grays, hạt Essex, đông bắc thủ đô London. Các nạn nhân sau đó được xác định đều là công dân Việt Nam nhập cư trái phép vào Anh bằng container trên phà xuất phát từ Bỉ.
Anh đã bắt 4 nghi phạm, một trong số đó bị truy tố tội ngộ sát, tham gia âm mưu buôn người và hỗ trợ nhập cư bất hợp pháp. Việt Nam cũng bắt 11 nghi phạm liên quan đến đường dây môi giới đưa lao động sang Anh trái phép.
Cuối tháng 11, Anh và Việt Nam đã phối hợp đưa toàn bộ thi thể, tro cốt của các nạn nhân về nước và bàn giao cho các gia đình.
Biểu tình Hong Kong bùng phát
Sau "phong trào ô dù" năm 2014, từ đầu tháng 6 năm nay Hong Kong lại rung chuyển bởi các cuộc biểu tình phản đối dự luật dẫn độ cho phép Hong Kong đưa nghi phạm tới xét xử tại những khu vực thành phố chưa có hiệp ước dẫn độ, bao gồm Trung Quốc đại lục. Dự luật khiến nhiều người Hong Kong lo ngại họ sẽ phải chịu hệ thống pháp lý hoàn toàn khác và Bắc Kinh gia tăng ảnh hưởng với đặc khu.
Cuộc biểu tình ôn hòa dần trở nên bạo lực khi cảnh sát sử dụng hơi cay, đạn cao su thậm chí đạn thật để trấn áp người biểu tình. Sau gần ba tháng Hong Kong tê liệt, Trưởng đặc khu Carrie Lam hồi tháng 9 đã nhượng bộ, rút dự luật. Tuy nhiên, người biểu tình tiếp tục xuống đường đòi đáp ứng 4 yêu cầu khác. Trong 6 tháng, Hong Kong chứng kiến 900 cuộc biểu tình, tuần hành và tụ tập công khai. Gần 6.000 người bị bắt, hơn 30% ở độ tuổi 21-25.
Cuối tháng 11, phe dân chủ thắng áp đảo trong cuộc bầu cử cấp quận, giành hơn 90% số ghế. Kết quả không có tác động lớn nhưng được xem là một cuộc trưng cầu dân ý về tình trạng bất ổn hiện nay, cho thấy người dân Hong Kong tin vào dân chủ, pháp quyền và nhân quyền.
Trump bị luận tội
Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 18/12 trở thành tổng thống thứ ba trong lịch sử Mỹ bị xem xét bãi nhiệm sau khi Hạ viện do đảng Dân chủ kiểm soát đã bỏ phiếu thông qua việc luận tội ông với cáo buộc lạm quyền và cản trở quốc hội.
Nếu Thượng viện Mỹ thông qua các cáo buộc, Trump sẽ phải rời Nhà Trắng. Tuy nhiên, viễn cảnh này khó xảy ra bởi Thượng viện do đảng Cộng hòa kiểm soát. Trump có thể thêm lợi thế trong cuộc chạy đua tái tranh cử 2020. Tuy nhiên, việc xem xét bãi nhiệm Trump cùng với cáo buộc Nga can thiệp bầu cử, hay xây tường biên giới cho thấy nước Mỹ vẫn chia rẽ sâu sắc ba năm sau khi ông Trump lên nắm quyền.
Vùng Vịnh ngấp nghé chiến tranh
Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) ngày 13/7 bắt tàu Riah treo cờ Panama trên eo biển Hormuz, cho rằng con tàu đang buôn lậu dầu. Một tuần sau, Iran bắt thêm tàu dầu Stena Impero của Anh với cáo buộc không tôn trọng quy tắc hàng hải quốc tế. Đây được coi là hành động đáp trả việc Anh bắt tàu dầu Grace 1 của Iran ở Địa Trung Hải với cáo buộc vi phạm lệnh trừng phạt của Liên minh châu Âu.
Những vụ bắt giữ trên diễn ra trong bối cảnh Mỹ - Iran đang ngấp nghé miệng hố chiến tranh. Hồi tháng 5, Washington đã triển khai nhóm tàu sân bay Abraham Lincoln tới Vùng Vịnh, còn Tehran bắn hạ máy bay không người lái trị giá 200 triệu USD của hải quân Mỹ hồi giữa tháng 6. Tổng thống Mỹ Trump ra lệnh không kích đáp trả Iran nhưng hủy vào phút chót.
Các tàu dầu sau đó được Iran và vùng lãnh thổ Gibraltar của Anh trả tự do.
Căng thẳng ở eo Hormuz phản chiếu cuộc đối đầu địa chiến lược tại Vùng Vịnh. Mỹ và đồng minh Arab Saudi, Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) nhiều lần cáo buộc Iran tranh giành ảnh hưởng bằng các lực lượng ủy nhiệm ở Yemen, Syria và Iraq. Ngược lại, Tehran cho rằng Washington đe dọa hòa bình khu vực khi triển khai tàu sân bay, oanh tạc cơ và nhiều khí tài quân sự tới Vùng Vịnh.
Máy bay Boeing 737 MAX chở 157 người gặp nạn
Máy bay Boeing 737 MAX của hãng hàng không Ethiopian Airlines gặp nạn hôm 10/3, vài phút sau khi cất cánh từ thủ đô Addis Ababa của Ethiopia. 149 hành khách và 8 thành viên tổ bay đã thiệt mạng. Đây là tai nạn thứ hai của phi cơ 737 MAX trong chưa đầy 6 tháng.
Vụ tai nạn khiến toàn bộ máy bay 737 MAX trên toàn thế giới bị cấm bay suốt hơn 9 tháng qua, đẩy Boeing vào cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất trong lịch sử và chịu thiệt hại ít nhất 8 tỷ USD.
Boeing hôm 15/12 buộc phải ngừng sản xuất dòng máy bay 737 Max. Đây là lần đầu tiên trong 20 năm Boeing ngừng sản xuất mẫu phi cơ bán chạy nhất. Động thái có thể tác động đáng kể tới nền kinh tế Mỹ bởi Boeing không chỉ nắm giữ lĩnh vực hàng không dân sự mà còn đóng góp quan trọng vào các ngành công nghiệp quốc phòng và vũ trụ nước này. Các hãng hàng không, công ty bảo hiểm và các nhà cung cấp linh kiện trên khắp thế giới cũng bị ảnh hưởng.
Phương Đăng ( Dân Việt/tổng hợp)