Nhà khoa học Iran Mohsen Fakhrizadeh, người bị ám sát hôm 27-11, sống một cuộc đời bí ẩn đến mức rất ít người biết tuổi của ông. Tuy nhiên, phần lớn thông tin về chương trình vũ khí hạt nhân được cho là do ông đứng đầu đã được biết đến từ lâu.
Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Liên Hiệp Quốc (IAEA) khẳng định họ nghi ngờ ông Fakhrizadeh giám sát chương trình mật để tìm cách đưa đầu đạn hạt nhân lên tên lửa đạn đạo, thử nghiệm chất gây nổ cao phù hợp với vũ khí hạt nhân và xử lý uranium. Iran bác bỏ sự tồn tại của chương trình này, đồng thời nhấn mạnh họ không có tham vọng chế bom hạt nhân.
Lãnh tụ Tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei hôm 28-11 cam kết trả thù cho ông Fakhrizadeh và nói rằng giới chức nước này phải tiếp tục theo đuổi "những nỗ lực khoa học và công nghệ của ông Fakhrizadeh trong mọi lĩnh vực mà ông tham gia".
| Nhà khoa học Iran Mohsen Fakhrizadeh bị ám sát gần thủ đô Tehran hôm 27-11. Ảnh: AP |
Mặc dù ông Fakhrizadeh "ở trong bóng tối", IAEA hồi năm 2011 xác định ông có thể là người đứng đầu Kế hoạch AMAD, được cho là ra đời trước đó 2 thập kỷ để giám sát các yếu tố chính của chương trình vũ khí hạt nhân.
Tuy chương trình này được cho là đã bị ngưng vào năm 2003, IAEA khẳng định trong báo cáo năm 2011 của họ rằng một vài nỗ lực liên quan vẫn tiếp diễn và ông Fakhrizadeh được trao "vai trò tổ chức chính".
Đến năm 2015, IAEA khẳng định trong "đánh giá cuối cùng" rằng những nỗ lực này dường như đã bị chấm dứt vào năm 2009. Ông Fakhrizadeh là nhà khoa học Iran duy nhất có tên trong báo cáo 2015 này.
Sau khi Tổng thống Donald Trump lên nắm quyền và cam kết rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran 2015, Israel đẩy mạnh chiến dịch tố cáo Iran nói dối về quy mô của các hoạt động hạt nhân trong quá khứ.
Vào năm 2018, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahy thông báo quốc gia của ông thu được hàng loạt tài liệu cho thấy Tehran đã tiến hành nhiều hoạt động hạt nhân hơn so với từng công bố.
| Thủ tướng Israeli Benjamin Netanyahy trình bày điều ông gọi là loạt tài liệu chứng minh Tehran nói dối về quy mô của các hoạt động hạt nhân trong quá khứ. Ảnh: Reuters |
Theo các nhà ngoại giao, loạt tài liệu này dường như cung cấp thông tin bổ sung về những hoạt động được tiến hành trong khuôn khổ của Kế hoạch AMAD dưới sự lãnh đạo của ông Fakhrizadeh vào đầu những năm 2000.
"Hãy nhớ cái tên này, Fakhrizadeh" – Thủ tướng Netanyahu khẳng định trong lúc trình bày loạt tài liệu trên vào năm 2018.
Theo chuyên gia nghiên cứu về Trung Đông Ariane Tabatabai của Trường ĐH Columbia (Mỹ), cái chết của ông Fakhrizadeh là một tổn thất đối với Iran, có liên quan đến vụ ám sát Tướng Qassem Soleimani hồi đầu năm nay. Tuy nhiên, bà Tabatabai cho rằng "cái chết của ông Fakhrizadeh sẽ không thay đổi lộ trình hạt nhân của Iran".
Theo Cao Lực (NLĐO)